Ήρθε, βομβάρδισε, τελείωσε τον πόλεμο — ή τουλάχιστον αυτό θέλει να πιστέψει ο κόσμος ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, αναφέρει ανάλυση του Economist. Δύο ημέρες μετά την αμερικανική επιδρομή με βομβαρδιστικά stealth σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις θαμμένες πολλά μέτρα κάτω από τη γη, ο Τραμπ ανακοίνωσε «πλήρη και καθολική» εκεχειρία στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. «Θα ήθελα να συγχαρώ και τις δύο χώρες, το Ισραήλ και το Ιράν, για το θάρρος, την αντοχή και την ευφυΐα τους ώστε να τερματίσουν αυτό που πρέπει να ονομαστεί “Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ 12 ΗΜΕΡΩΝ”», έγραψε στην πλατφόρμα Truth Social.
Σύμφωνα με αναφορές, ο Τραμπ εξασφάλισε πρώτα τη συγκατάθεση του Ισραήλ στην εκεχειρία και κατόπιν έστειλε την πρόταση στην Τεχεράνη μέσω μεσολαβητών από το Κατάρ. Ο ίδιος δήλωσε ότι το Ιράν θα σταματούσε πρώτο τις εχθροπραξίες, ακολουθούμενο από το Ισραήλ δώδεκα ώρες αργότερα. «Και οι δύο πλευρές ΘΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΟΥΝ ΕΙΡΗΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕ ΣΕΒΑΣΜΟ», εξήγησε. Σε συνέντευξή του στο NBC News εξέφρασε την πεποίθηση ότι η εκεχειρία θα κρατήσει «για πάντα». Οι αγορές αντέδρασαν θετικά: οι μετοχές ενισχύθηκαν, ενώ οι τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν, καθώς ο Ιρανός ΥΠΕΞ δήλωσε ότι δεν υπάρχει επίσημη συμφωνία αλλά το Ιράν θα σταματήσει αν σταματήσει και το Ισραήλ. Ωστόσο, καθώς εξέπνεε το χρονοδιάγραμμα της εκεχειρίας, αναφέρθηκε πρωινή ριπή ιρανικών πυραύλων, που φέρεται να σκότωσε τρεις ανθρώπους στο νότιο Ισραήλ — πιθανώς ως πράξη πρόκλησης ή αποχαιρετιστήριο πλήγμα.
Η ανακοίνωση έρχεται ως η πιο πρόσφατη εντυπωσιακή εξέλιξη από τότε που το Ισραήλ ξεκίνησε την αιφνιδιαστική του επίθεση στο Ιράν στις 13 Ιουνίου. Ισραηλινά μαχητικά και δίκτυα πληροφοριών εξουδετέρωσαν μέρος των ιρανικών αεράμυνων, δολοφόνησαν πυρηνικούς επιστήμονες και στρατηγούς και άρχισαν να καταστρέφουν το εκτεταμένο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, που είχε φέρει την Τεχεράνη στο όριο της απόκτησης πυρηνικών όπλων, αναφέρει ο Economist. Οι ΗΠΑ επενέβησαν στις 22 Ιουνίου με την «Επιχείρηση Σφυρί του Μεσονυκτίου» (Operation Midnight Hammer). Βομβαρδιστικά B-2 πέταξαν αποστολή 37 ωρών από το Μιζούρι για να ρίξουν 14 βόμβες GBU-57 «Massive Ordnance Penetrator» σε εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ και κυρίως στο Φορντό. Ενδεχομένως να εκτοξεύθηκαν και 30 πυραύλοι Tomahawk από υποβρύχια κατά πυρηνικών εγκαταστάσεων στην Ισφαχάν.
Η απάντηση του Ιράν ήρθε την επόμενη μέρα με συμβολικά αντίποινο: 14 πυραύλους — έναν για κάθε αμερικανική GBU-57 — κατά της αμερικανικής βάσης αλ-Ουντέιντ στο Κατάρ. Όλοι εκτός από έναν καταρρίφθηκαν, και σύμφωνα με τον πρόεδρο, χάρη στην έγκαιρη ειδοποίηση του Ιράν, δεν υπήρξαν θύματα. Δύο ώρες αργότερα, ο Τραμπ κήρυξε την εκεχειρία.
Ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, που βρισκόταν στο στούντιο του Fox News κατά την ανακοίνωση του Τραμπ, δήλωσε ότι η αμερικανική επίθεση πέτυχε τους στόχους της. «Ξέρουμε ότι δεν μπορούν να κατασκευάσουν πυρηνικό όπλο», είπε, υποστηρίζοντας ότι τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν πιθανόν καταστράφηκαν.
Τρία ερωτήματα πάνω από τη Μέση Ανατολή
Τρία ερωτήματα αιωρούνται τώρα πάνω από την περιοχή, αναφέρει ο Economist: μπορεί να διατηρηθεί η εκεχειρία; Θα ακολουθήσει διπλωματική συμφωνία για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν; Και θα είναι η Μέση Ανατολή πιο σταθερή μετά τον πόλεμο;
Ας ξεκινήσουμε με την εκεχειρία. Ούτε το Ισραήλ ούτε το Ιράν την έχουν επισήμως επιβεβαιώσει, αλλά και οι δύο πλευρές έχουν λόγους να σταματήσουν. Το θεοκρατικό ιρανικό καθεστώς, που επί δεκαετίες φωνάζει «Θάνατος στην Αμερική», έχει αποφύγει κατά κανόνα την άμεση σύγκρουση με την υπερδύναμη, προτιμώντας τη δράση μέσω παραστρατιωτικών και διαπραγματεύσεων. Είναι αντιδημοφιλές στο εσωτερικό, οι ένοπλες δυνάμεις του απέτυχαν απέναντι στο Ισραήλ και οι σύμμαχοί του αποδυναμώθηκαν. Μετά την αμερικανική εμπλοκή, ίσως προτιμήσει να επουλώσει τις πληγές του.
Για το Ισραήλ, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δύσκολα θα αγνοήσει τον Τραμπ μετά τη στήριξη του Αμερικανού προέδρου. Επιπλέον, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις εκτιμούν ότι σχεδόν όλοι οι στόχοι τους έχουν καταστραφεί. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν πως το Ισραήλ θα μπορούσε να ανακηρύξει νίκη ακόμη και χωρίς επίσημη συμφωνία εκεχειρίας. Ο Νετανιάχου πιθανόν αισθάνεται ότι πέτυχε μια στρατηγικής σημασίας νίκη απέναντι στον μεγαλύτερο εχθρό του Ισραήλ. Ο Τραμπ, από την πλευρά του, θέλει να κλείσει γρήγορα το μέτωπο, διαβεβαιώνοντας τους Αμερικανούς πως δεν οδηγεί τη χώρα σε έναν νέο «αιώνιο πόλεμο» όπως αυτούς στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, τους οποίους έχει κατ’ επανάληψη καταδικάσει.
Ωστόσο, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν μπορεί να «ξεμάθει». Ταπεινωμένος και οργισμένος, ο ανώτατος ηγέτης Αλί Χαμενεΐ μπορεί να αποφασίσει ότι το καθεστώς του χρειάζεται τα πυρηνικά όπλα, για να επιβιώσει. Ακόμη κι αν οι εγκαταστάσεις καταστράφηκαν, το πρόγραμμα μπορεί να συνεχιστεί κρυφά. Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας δηλώνει πως αγνοεί την τοποθεσία, όπου βρίσκονται 400 κιλά υψηλού εμπλουτισμένου ουρανίου σε ποσοστό 60% (HEU) του Ιράν. Αν το Ιράν έχει κρυφούς φυγοκεντρητές, μπορεί να παράγει πυρηνικό υλικό κατάλληλο για όπλο (συνήθως 90%) αρκετά γρήγορα — ποσότητα αρκετή για δέκα πυρηνικές κεφαλές.
Η συμφωνία του 2015 επί προεδρίας Ομπάμα επέτρεπε στο Ιράν περιορισμένο εμπλουτισμό υπό διεθνή επιτήρηση, κρατώντας το περίπου έναν χρόνο μακριά από την απόκτηση επαρκούς υλικού για βόμβα. Ο Τραμπ αποσύρθηκε μονομερώς από τη συμφωνία κατά την πρώτη θητεία του, και λίγο πριν την επίθεση του Ισραήλ, το Ιράν θεωρείτο ότι απέχει λίγες ημέρες ή εβδομάδες από το λεγόμενο «breakout». Οι ανησυχίες εντάθηκαν από πληροφορίες πως ξεκίνησε προσπάθεια να κατασκευαστεί πυρηνική κεφαλή κατάλληλη για πύραυλο.
Στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις του με το Ιράν, ο Τραμπ ζήτησε πρακτικά «μηδενικό εμπλουτισμό». Ο ειδικός απεσταλμένος του, Στιβ Γουίτκοφ, πρότεινε έναν συμβιβασμό όπου το Ιράν θα μπορούσε να εμπλουτίζει ουράνιο στο πλαίσιο περιφερειακής κοινοπραξίας εκτός της χώρας. Δεν είναι σαφές αν η πρόταση παραμένει στο τραπέζι ή αν την αποδέχονται το Ιράν ή το Ισραήλ.
Τέλος, τίθεται το ευρύτερο ερώτημα της σταθερότητας στην περιοχή όσο το καθεστώς των μουλάδων παραμένει στην εξουσία. Αν το Ισραήλ εντοπίσει μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα, πιθανότατα θα επέμβει ξανά, με ή χωρίς την αμερικανική υποστήριξη. Θα απαιτήσει επίσης περιορισμούς στα συμβατικά όπλα του Ιράν και στο δίκτυο ένοπλων συμμάχων του, μετά από περισσότερο από έναν χρόνο μάχης με τις ιρανικές δυνάμεις και την αναχαίτιση πυραύλων από Ιράν, Λίβανο και Υεμένη.
Κάποιοι σε Ισραήλ και ΗΠΑ θεωρούν πως πραγματική ηρεμία θα υπάρξει μόνο μετά την πτώση του Χαμενεΐ. Στις 23 Ιουνίου, το Ισραήλ επιχείρησε να πλήξει τα όργανα καταστολής του καθεστώτος βομβαρδίζοντας τη διαβόητη φυλακή Έβιν και τα αρχηγεία της πολιτοφυλακής Μπασίτζ που καταστέλλει τις διαδηλώσεις. Οι Ιρανοί, όμως, δεν ανταποκρίθηκαν στις εκκλήσεις για εξέγερση — κάτι που ίσως ήταν ανέφικτο εν μέσω βομβαρδισμών. Αν όμως η μάχη σταματήσει και οι Ιρανοί αρχίσουν να μετρούν το κόστος των επιλογών του ανώτατου ηγέτη, ίσως υπάρξει αντίδραση. Μέχρι τότε, το Ισραήλ και οι Άραβες σύμμαχοί του θα θέλουν τις ΗΠΑ να παραμένουν εγγυητής της ασφάλειας στην περιοχή.
Με την «Επιχείρηση Σφυρί του Μεσονυκτίου», οι ΗΠΑ απέδειξαν τον καθοριστικό τους ρόλο. Ωστόσο, πολλοί στην κυβέρνηση Τραμπ επιθυμούν περιορισμό της αμερικανικής εμπλοκής στον κόσμο, ή τουλάχιστον μετατόπισή της προς τον Ειρηνικό για την ανάσχεση της Κίνας. Ο Βανς, εξέχουσα φωνή αυτού του ρεύματος «συγκράτησης», δήλωσε ότι η φύση του ιρανικού καθεστώτος είναι υπόθεση του ιρανικού λαού. Πρόσθεσε όμως: «Αν το Ιράν θελήσει μελλοντικά να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τότε θα έχει να αντιμετωπίσει έναν πολύ, πολύ ισχυρό αμερικανικό στρατό». Μια θεαματική στρατιωτική επέμβαση και μια εντυπωσιακή εκεχειρία δεν ισοδυναμούν – τουλάχιστον ακόμη – με διαρκή ειρήνη.
Επιβραδύναμε το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αλλά «δεν έχουμε τελειώσει ακόμα»
Ο πόλεμος με το Ιράν επέτρεψε να επιβραδυνθεί για «πολλά χρόνια» το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, υποστήριξε σήμερα ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του ισραηλινού στρατού, προειδοποιώντας ωστόσο ταυτόχρονα ότι η εκστρατεία κατά του Ιράν δεν έχει τελειώσει αλλά μπαίνει σε μια νέα φάση.
«Μόλις ολοκληρώσαμε ένα σημαντικό στάδιο, όμως η εκστρατεία εναντίον του Ιράν δεν έχει τελειώσει. Ανοίγουμε ένα νέο κεφάλαιο, βασισμένο στην πρόοδο που επιτύχαμε κατά την τρέχουσα εκστρατεία», ανέφερε ο αντιστράτηγος Εγιάλ Ζαμίρ σε μια ανακοίνωσή του. «Επιβραδύναμε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν για πολλά χρόνια, καθώς και το βαλλιστικό πρόγραμμά του», πρόσθεσε.
Ο στρατός πλέον επικεντρώνεται στη Γάζα, ώστε να φέρει πίσω στο Ισραήλ όλους τους ομήρους και να διαλύσει τη Χαμάς, αναφέρεται στην ανακοίνωση του στρατού.
Ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε ταυτόχρονα ότι αίρονται από τις 20.00 απόψε οι περιορισμοί που είχαν τεθεί τις προηγούμενες ημέρες στους Ισραηλινούς πολίτες, λόγω του πολέμου με το Ιράν. Το αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν του Τελ Αβίβ επαναλειτουργεί και θα επικοινωνήσει με τις αεροπορικές εταιρίες, με σκοπό να επιταχυνθεί η επιστροφή στην ομαλότητα.
