Οι ηγέτες της ΕΕ συνεδριάζουν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να συζητήσουν τις συγκρούσεις που περιβάλλουν την περιοχή, μία ημέρα μετά την ιστορική απόφαση του ΝΑΤΟ για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ, στο πλαίσιο της προσαρμογής της Συμμαχίας στη νέα εποχή πολέμων. Στις Βρυξέλλες βρίσκεται ήδη από το απόγευμα της Τετάρτης ο Κυριάκος Μητσοτάκης προκειμένου να λάβει μέρος αρχικά στη Σύνοδο των ηγετών του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και μετά στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η συμφωνία στο ΝΑΤΟ την Τετάρτη αποτέλεσε θρίαμβο για τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε πιέσει τις ευρωπαϊκές χώρες να αυξήσουν τις συνεισφορές τους. Όμως η απόφαση ήταν εξίσου σημαντική και για τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες χρησιμοποίησαν βασιλικά πρωτόκολλα και γενναιόδωρες φιλοφρονήσεις για να πείσουν τον Τραμπ για τη σημασία του ΝΑΤΟ, σχολιάζει το Politico.
Το ΝΑΤΟ και η δημοσιονομική επιβάρυνση
Ωστόσο, όπως έγραψε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε σε προσωπικό μήνυμά του προς τον Τραμπ «η Ευρώπη θα πληρώσει βαρύ τίμημα, όπως πρέπει…». Μια αύξηση στρατιωτικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο για την επόμενη 10ετία σημαίνει ένα αστρονομικό ποσό κοντά στα 14 τρισ. ευρώ.
Μια τεράστια δηλαδή δημοσιονομική επιβάρυνση, σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον για την ΕΕ που βρίσκεται ήδη σε στασιμότητα και αντιμέτωπη με την ύφεση, εγείροντας ξανά ζητήματα χρέους που θυμίζουν την κρίση του ευρώ και την περίοδο της λεγόμενης «ελληνικής τραγωδίας», που δεν αφορούσε βεβαίως μόνο την Ελλάδα και το υψηλό χρέος αλλά ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Με επιπλέον αγκάθι την εκκρεμότητα της κόντρας με τον Τραμπ για τους δασμούς και την προοπτική αύξησης 10% για τις εξαγωγές προς ΗΠΑ, καθώς λήγει 9 Ιουλίου η προθεσμία αναστολής Του Λευκού Οίκου, χωρίς να γνωρίζει κάποιος τι θα γίνει με το παζάρι των νέων εμπορικών συμφωνιών, εάν δηλαδή οι δασμοί θα αυξηθούν περαιτέρω ή όχι.
Το ζήτημα της στήριξης στην Ουκρανία και η Μέση Ανατολή
Τώρα, οι ηγέτες της ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προετοιμάζονται για μήνυμα έντονης στήριξης προς την Ουκρανία, παρά το γεγονός ότι η Ουγγαρία εμποδίζει την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της εμπόλεμης χώρας. Η σύνοδος αναμένεται να εγκρίνει νέο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αλλά πριν από αυτό, η Κομισιόν πρέπει να απαντήσει στις ανησυχίες Ουγγαρίας και Σλοβακίας σχετικά με τα σχέδια για πλήρη παύση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027.
Ο στόχος της σημερινής συνόδου είναι σαφής. Η Ευρώπη πρέπει να αποτινάξει την αδράνεια και να εξελιχθεί σε παγκόσμια υπερδύναμη. Για να το πετύχει, οι ηγέτες θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν σειρά κρίσιμων εσωτερικών και διεθνών προκλήσεων, με κυρίαρχη την εύρεση χρηματοδότησης για την αύξηση των αμυντικών δαπανών — ύστερα από την (θεωρητική) δέσμευση για στόχο 5% του ΑΕΠ στη Χάγη.
Αγκάθια στην πορεία: Παράλληλα, θα πρέπει να χαράξουν πολιτική για τη Μέση Ανατολή, έπειτα από εσωτερική αξιολόγηση που διαπίστωσε παραβίαση ανθρωπιστικών υποχρεώσεων από το Ισραήλ και αυξανόμενη πίεση από κράτη-μέλη για ανάληψη δράσης. Επιπλέον, θα πρέπει να πείσουν Ουγγαρία και Σλοβακία να στηρίξουν την έξοδο από το ρωσικό ενεργειακό σύστημα και τις νέες κυρώσεις κατά των ρωσικών εσόδων. Εντάσεις αναμένονται και στο μέτωπο της πράσινης μετάβασης, καθώς η Γαλλία ζητά καθυστερήσεις σε βασικό κλιματικό ορόσημο.
Ο Αντόνιο Κόστα είναι αισιόδοξος. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δήλωσε αισιόδοξος σε συνέντευξή του πως μπορεί να υπάρξει συμφωνία στα πιο δύσκολα θέματα, προσθέτοντας: «Μετά τη συνεδρίαση, θα πω αν είμαι ικανοποιημένος ή όχι».
Στόχος η ενιαία στάση στην εξωτερική πολιτική: Ο Κόστα ανέφερε πως, παρά τους αρχικούς φόβους, κανένα κράτος-μέλος δεν επιχείρησε να προχωρήσει σε διμερείς διαπραγματεύσεις. Όλα στηρίζουν την Κομισιόν στη διαπραγμάτευση του υπό εξέταση εμπορικού συμφώνου με τις ΗΠΑ, αν και δεν αναμένεται ουσιαστική πρόοδος επί του θέματος κατά τη διάρκεια της συνόδου.
Το ευρώ ως αντίβαρο στο δολάριο
Σύμφωνα με προσχέδιο των συμπερασμάτων της Συνόδου που είδε το Politico, οι ηγέτες εξετάζουν τρόπους ενίσχυσης του «διεθνούς ρόλου του ευρώ». Η συγκυρία θεωρείται ευνοϊκή, καθώς η επιστροφή του Τραμπ ενισχύει την παγκόσμια αβεβαιότητα και δημιουργεί ρωγμές στο κύρος του δολαρίου.
Για τη Γαλλία και την Ιταλία, η ώθηση αυτή προσφέρει άλλοθι για παλιούς στόχους: απλούστευση των δημοσιονομικών κανόνων, ενοποίηση των κεφαλαιαγορών και δημιουργία μόνιμης αγοράς ευρωομολόγων. Αυτές οι πολιτικές, θεωρητικά, θα ενίσχυαν τις επενδύσεις και θα παρείχαν στα χρεωμένα κράτη καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση.
Όμως, οι αντιρρήσεις από Γερμανία και Ολλανδία παραμένουν, με τα υπουργεία Οικονομικών τους να απορρίπτουν κατηγορηματικά την ιδέα του κοινού χρέους.
Το κοινό χρέος και η στάση της ΕΚΤ
Πηγή του Ευρωσυστήματος ανέφερε στο Politico ότι ακόμη και η συνήθως επιφυλακτική ΕΚΤ δείχνει μεγαλύτερη «ανοχή» στην ιδέα του κοινού χρέους, ιδίως λόγω της αυξανόμενης παγκόσμιας αμφισβήτησης του δολαρίου και της ανάγκης στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης. Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ έχει ήδη καλέσει για μια «παγκόσμια στιγμή του ευρώ».
Ο διοικητής της Τράπεζας της Λετονίας και στέλεχος της ΕΚΤ, Μάρτινς Καζάκς, δήλωσε στο Politico: «Η Ευρώπη χρειάζεται να γίνει γεωπολιτική υπερδύναμη — αυτή είναι μια καθοριστική στιγμή». Προειδοποίησε ωστόσο ότι «δεν πρόκειται να αντικαταστήσουμε το δολάριο», αλλά τα κεφάλαια που φεύγουν από αυτό πρέπει να βρουν αξιόπιστη εναλλακτική — και η Ευρώπη θα μπορούσε να την προσφέρει, αν αποκτήσει ασφαλή επενδυτικά προϊόντα.
Πάντως, όπως εκτιμάται από διπλωματικές πηγές, το θέμα δεν θα συζητηθεί ουσιαστικά στη σημερινή σύνοδο, αλλά πιθανότατα στην ευρωομάδα του Οκτωβρίου.
Το Ισραήλ στο στόχαστρο της ΕΕ
Η σύνοδος θα εξετάσει την έκθεση που καταγράφει σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γάζα από το Ισραήλ. Το ερώτημα είναι εάν η ΕΕ θα αναστείλει τη Συμφωνία Σύνδεσης με το Ισραήλ, κάτι που απαιτεί ειδική πλειοψηφία.
Ο Νικ Φλιν, διευθυντής νομικών εκστρατειών της ΜΚΟ Avaaz, δήλωσε ότι η μη αναστολή θα σηματοδοτούσε «κυνισμό και υποκρισία» και θα υπονόμευε τη διεθνή νομιμότητα της ΕΕ.
Ερώτημα η διπλωματική ισχύς και η ενότητα
Ο πρώην πρέσβης της Ιταλίας στο Ισραήλ, Φραντσέσκο Ταλό, υποστήριξε ότι η ΕΕ έχει περιορισμένα εργαλεία σε καιρούς πολέμου και μεγαλύτερο ρόλο σε καιρούς ειρήνης. Ανέφερε ως παράδειγμα τον Ινδο-Μέσο-Ανατολικό Οικονομικό Διάδρομο που προωθεί η Ρώμη για οικονομική συνδεσιμότητα Ασίας–Ευρώπης και περιορισμό γεωστρατηγικών «σημείων πνιγμού» όπως τα Στενά του Ορμούζ.
Άμυνα, δαπάνες και δημιουργική λογιστική
Οι χώρες του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ έως το 2035, μια δέσμευση σχεδιασμένη για να αποφευχθεί η σύγκρουση με τον Τραμπ. Ορισμένες χώρες, όπως η Ισπανία, επέμειναν να εξαιρεθούν, προκαλώντας επικρίσεις από την Ουάσιγκτον.
Η ιταλική πατέντα: Η Ιταλία εξετάζει να χαρακτηρίσει τη γέφυρα που θα συνδέει τη Σικελία με την ηπειρωτική χώρα ως “στρατιωτική υποδομή”, ώστε να λογίζεται στις αμυντικές δαπάνες. Αν το σχέδιο των €13,5 δισ. εγκριθεί ως έργο για τη «στρατιωτική κινητικότητα», θα ενισχύσει τον ηγέτη της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, και θα παρακάμψει γραφειοκρατικά εμπόδια. Πάντως, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αμφιβάλλουν: «Πιστεύεις πραγματικά ότι το ΝΑΤΟ θα “αγοράσει” αυτή την ιστορία;».
ΗΠΑ, Τραμπ και δασμοί
Ο καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς αναμένεται να υποστηρίξει μια πιο άμεση και ευέλικτη διαπραγμάτευση με την Ουάσιγκτον για τους δασμούς, προκαλώντας δυσαρέσκεια στους Ευρωπαίους εταίρους. Παράλληλα, θα συμμετάσχει σε συνάντηση ηγετών με σκληρή γραμμή για τη μετανάστευση, μεταξύ των οποίων η Τζόρτζια Μελόνι και η Μέτε Φρέντρικσεν.
Η Δανία, η οποία αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ τον Ιούλιο, προτίθεται να προωθήσει αυστηρότερη μεταναστευτική πολιτική και πιο φιλόδοξη κοινή άμυνα.
Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πουν στην Κομισιόν εάν θέλουν μια γρήγορη εμπορική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες με κόστος να έχει η Ουάσινγκτον καλύτερους όρους ή να κλιμακώσουν τη μάχη με την ελπίδα για κάτι καλύτερο.
Μια γρήγορη συμφωνία μοιάζει να είναι η επιλογή που προτιμούν οι περισσότεροι, λένε αξιωματούχοι και διπλωμάτες, καθώς η ΕΕ μπορεί στη συνέχεια να επιδιώξει να αντιμετωπίσει τις δυσμενείς τάσεις με κάποια δικά της εξισορροπητικά μέτρα.
Η Επιτροπή, η οποία διαπραγματεύεται εμπορικές συμφωνίες για λογαριασμό της ΕΕ, θα ρωτήσει τους ηγέτες των 27 χωρών μελών της, που θα συνεδριάσουν στις Βρυξέλλες, πώς θέλουν να απαντήσουν στην προθεσμία της 9ης Ιουλίου, την οποία έχει θέσει ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ για μια συμφωνία και η οποία απέχει πλέον λιγότερο από δύο εβδομάδες.
Ο ευρωπαϊκός συνασπισμός έχει δηλώσει πως καταβάλλει προσπάθειες για μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία, όμως καθώς η Ουάσινγκτον φαίνεται έτοιμη να επιμείνει σε γενικούς δασμούς 10% στα περισσότερα αγαθά της ΕΕ και απειλεί με υψηλότερα ποσοστά, διπλωμάτες της ΕΕ λένε πως αυξανόμενος αριθμός χωρών της ΕΕ θέλουν τώρα μια γρήγορη διευθέτηση.
«Είναι … προς το συμφέρον όλων να μην κλιμακωθεί περαιτέρω η εμπορική σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε προχθές, Τρίτη, στο κοινοβούλιο ο γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς.
«Ξέρω πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπραγματεύεται με μεγάλη προσοχή σχετικά μ’ αυτό και έχει την πλήρη υποστήριξή μας. Ελπίζω ότι θα φθάσουμε σε μια λύση με τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τις αρχές Ιουλίου», δήλωσε ο Μερτς.
Η ΕΕ αντιμετωπίζει ήδη αμερικανικούς δασμούς 50% στις εισαγωγές του χάλυβα και του αλουμινίου της και 25% για τα αυτοκίνητα και τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων, παράλληλα με δασμούς 10% στα περισσότερα άλλα προϊόντα της, τους οποίους ο Τραμπ έχει απειλήσει ότι μπορεί να αυξηθούν στο 50%, αν δεν υπάρξει συμφωνία.
Μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ολοκληρώσει μια εμπορική συμφωνία μόνο με τη Βρετανία, με το γενικό δασμό 10% να εξακολουθεί να ισχύει. Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε πως το ποσοστό αυτό δεν θα μειωθεί για οποιονδήποτε εμπορικό εταίρο. Είκοσι τρεις από τους ηγέτες θα πάνε στις Βρυξέλλες κατ’ ευθείαν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη. Το Ρόιτερς εκτιμά πως λίγοι θα θελήσουν ένας εμπορικός πόλεμος να ακολουθήσει τη συμφωνία που επιτεύχθηκε εκεί.
Ουκρανία, άμυνα και η οικονομία
Στη συνεδρίασή τους στις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της ΕΕ θα συζητήσουν τα πιο πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει ο συνασπισμός τους, κυρίως τον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, την άμυνα της Ευρώπης και την οικονομία.
«Η Ουκρανία ήταν αποφασιστική στις προσπάθειές της για την εκκίνηση μιας πραγματικής ειρηνευτικής διαδικασίας. Και η ΕΕ θα παραμείνει εξίσου αποφασιστική στη στήριξη της Ουκρανίας», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα πριν από τη διήμερη συνάντηση.
Οι ηγέτες αναμένεται να συζητήσουν την παράταση των υφιστάμενων κυρώσεων της ΕΕ εναντίον της Ρωσίας, καθώς και την υιοθέτηση πρόσθετων περιοριστικών μέτρων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε νωρίτερα αυτό το μήνα ένα 18ο πακέτο κυρώσεων με πρόσθετα μέτρα εναντίον του ενεργειακού και του τραπεζικού τομέα της Ρωσίας.
Ενώ οι περισσότερες χώρες της ΕΕ υποστηρίζουν σταθερά το Κίεβο, ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν έχει επανειλημμένα αντιταχθεί στη στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας και σε ενδεχόμενη ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται να απευθυνθεί στους ηγέτες της ΕΕ μέσω τηλεδιάσκεψης.
Οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται επίσης να συζητήσουν τη σύγκρουση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν, τον πόλεμο στη Γάζα και τις σχέσεις του ευρωπαϊκού συνασπισμού με το Ισραήλ.
«Καλώ όλα τα μέρη να δείξουν αυτοσυγκράτηση και σεβασμό για το διεθνές δίκαιο και την πυρηνική ασφάλεια, δήλωσε ο Κόστα.
«Η διπλωματία παραμένει ο μοναδικός τρόπος για να έρθουν η ειρήνη και η ασφάλεια στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής. Υπερβολικά πολλοί άμαχοι θα είναι και πάλι τα θύματα μιας περαιτέρω κλιμάκωσης».
Άλλα θέματα στην ατζέντα των ηγετών περιλαμβάνουν την αύξηση των αμυντικών ικανοτήτων της ΕΕ μέσα στα επόμενα χρόνια και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της.
Ο στόχος είναι «να οικοδομήσουμε μια πιο ανταγωνιστική, ασφαλέστερη και πιο αυτόνομη Ευρώπη για τους πολίτες», υπογράμμισε ο Κόστα.
