Μια επιστολή υπογεγραμμένη από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει για πρώτη φορά, ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ.
Το έγγραφο, το οποίο αποκάλυψε το Nordic Monitor, δείχνει ότι πολλοί τουρκικοί φορείς έχουν λάβει εντολή να συντάξουν συμφωνία για την ΑΟΖ με τη Συρία. Στόχος είναι η διασφάλιση των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και του ψευδοκράτους.
«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπαάθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μεταβατική κυβέρνηση, καταβάλλονται προσπάθειες σε συντονισμό με τους αρμόδιους φορείς μας για τον καθορισμό του θαλάσσιου ορίου με τη Συρία και την οριοθέτηση θαλάσσιων περιοχών δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων, κατά τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», έγραψε ο Φιντάν στην επιστολή, που έχει ημερομηνία 16 Ιουνίου και απευθύνεται στο Γραφείο του Προέδρου της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.
Ο Φιντάν τόνισε επίσης ότι η Τουρκία παραμένει δεσμευμένη στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων και των συμφερόντων του ψευδοκράτους σε οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τη Δαμασκό.
Η επιστολή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι οι προετοιμασίες για μια τέτοια θαλάσσια συμφωνία βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη — παρά τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Μεταφορών, που άφηναν να εννοηθεί ότι η Άγκυρα εξέταζε ένα τέτοιο ενδεχόμενο μόνο για το μέλλον.
Ο Φιντάν απέρριψε επίσης ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευτεί να μην επιδιώξει θαλάσσια συμφωνία με τη Συρία κατά τη διάρκεια της συνάντησής του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Κάγια Κάλας. «Θα ήταν σκόπιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις και ανακοινώσεις του υπουργείου μας για το ζήτημα αυτό», ανέφερε ο Φιντάν στην επιστολή, προσθέτοντας: «Η ΕΕ δεν έχει κανένα δικαίωμα να σχολιάζει μια ενδεχόμενη συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας τους».
Μια θαλάσσια συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε επίκεντρο περιφερειακών εντάσεων. Η ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων έχει οδηγήσει σε αλληλοεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από πολλές παράκτιες χώρες, με την Τουρκία στο επίκεντρο των διαφορών με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο, σημειώνει το Nordic Monitor.
Δεδομένου του περίπλοκου ιστορικού της περιοχής και των επικαλυπτόμενων διεκδικήσεων ΑΟΖ, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και των κρατών-μελών της ΕΕ, Ελλάδας και Κύπρου, φέρνοντας τις Βρυξέλλες αντιμέτωπες με μια ακόμη αντιπαράθεση με την πολύπαθη υποψήφια προς ένταξη χώρα.
Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια στρατηγική ευκαιρία σε μια μετα-Άσαντ Συρία, η οποία πλέον κυβερνάται από τον Πρόεδρο Άχμαντ αλ-Σαράα, με τον οποίο Τούρκοι αξιωματούχοι διατηρούν μακροχρόνια, αν και μυστική, συνεργασία. Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, η Τουρκία έχει υποστηρίξει και εξοπλίσει διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες με στόχο την ανατροπή του Άσαντ. Η Άγκυρα είχε στο παρελθόν επιχειρήσει να επιτύχει συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την κυβέρνηση Άσαντ, όμως οι προσπάθειες αυτές ανετράπησαν με το ξέσπασμα της συριακής κρίσης το 2011.
Αυτή τη φορά, μια επιτυχής συμφωνία δεν θα κατοχύρωνε μόνο το θαλάσσιο όριο μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, αλλά θα ενίσχυε επίσης τις νομικές αξιώσεις της Άγκυρας στην περιοχή, θα προσέδιδε de facto αναγνώριση στο ψευδοκράτος και πιθανόν θα άνοιγε νέες περιοχές για ενεργειακή εξερεύνηση, σημειώνει το Nordic Monitor.
Η συμφωνία θα μπορούσε επίσης να ανοίξει τον δρόμο για κοινή ελληνοτουρκική εκμετάλλευση διασυνοριακών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Δεδομένου ότι η Δαμασκός δεν διαθέτει προς το παρόν την τεχνική και επιχειρησιακή δυνατότητα να προχωρήσει σε υπεράκτιες γεωτρήσεις, η Άγκυρα θα ηγείτο πιθανότατα των τεχνικών και επιχειρησιακών διαδικασιών στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμφωνίας.
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Τουρκίας με τρίτες χώρες όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος — χώρες που έχουν δικά τους συμφέροντα στα ύδατα της Μεσογείου και παρακολουθούν με επιφύλαξη οποιαδήποτε κίνηση, που θα μπορούσε να μεταβάλει την ισορροπία των θαλάσσιων διεκδικήσεων.
Η Τουρκία αντιτίθεται εδώ και καιρό στις συμφωνίες οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών που έχει υπογράψει η Κυπριακή Δημοκρατία με την Αίγυπτο το 2003, τον Λίβανο το 2007 και το Ισραήλ το 2010, υποστηρίζοντας ότι οι συμφωνίες αυτές παραβιάζουν τα δικαιώματα του ψευδοκράτος. Η Άγκυρα και το ψευδοκράτος έχουν επίσης επικρίνει την απόφαση της Λευκωσίας να παραχωρήσει άδειες για έρευνα και εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων σε υπεράκτια θαλάσσια οικόπεδα.
Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί παρόμοιο μοντέλο με αυτό που εφάρμοσε με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, το οποίο οδήγησε στην αμφιλεγόμενη συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών του 2019. Η συμφωνία αυτή προκάλεσε έντονη κλιμάκωση των εντάσεων με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε απάντηση στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε στις 12 Δεκεμβρίου 2019 ότι η συμφωνία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ και δεν μπορεί να έχει καμία έννομη συνέπεια για τρίτα κράτη.
