Η Βρετανία διατρέχει τον κίνδυνο να επιβαρυνθεί με ένα επιπλέον κόστος £22 δισ. για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους της, καθώς τα συνταξιοδοτικά ταμεία περιορίζουν τις αγορές ομολόγων, αφήνοντας τη χώρα να εξαρτάται σε αυξανόμενο βαθμό από ξένους επενδυτές για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος.
Αυτό αναφέρει το Γραφείο Δημοσιονομικής Ευθύνης (Office for Budget Responsibility – OBR), επισημαίνοντας ότι η σταδιακή μετάβαση από τα συνταξιοδοτικά προγράμματα καθορισμένων παροχών σε εκείνα καθορισμένων εισφορών θα μειώσει μια βασική πηγή ζήτησης για κρατικά ομόλογα (gilts), αυξάνοντας τις πιέσεις στα επιτόκια και, κατ’ επέκταση, στο κόστος δανεισμού του Δημοσίου.
Η προειδοποίηση περιλαμβάνεται στην ετήσια έκθεση δημοσιονομικών κινδύνων και βιωσιμότητας του OBR, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα την Τρίτη και έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία το δημόσιο χρέος πλησιάζει το 100% του ΑΕΠ — επίπεδα που είχαν να παρατηρηθούν από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 — με την ανοδική του πορεία να αναμένεται να συνεχιστεί.
Η πιο πρόσφατη αναστάτωση στις αγορές ομολόγων σημειώθηκε την περασμένη εβδομάδα, όταν εικασίες σχετικά με το πολιτικό μέλλον της υπουργού Οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς, έπειτα από συναισθηματικά φορτισμένη τοποθέτησή της στο κοινοβούλιο, οδήγησαν σε άλμα των αποδόσεων των μακροπρόθεσμων gilts. Οι αγορές ηρέμησαν όταν ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ εξέφρασε δημόσια τη στήριξή του προς τη Ριβς.
Ταυτόχρονα, η Τράπεζα της Αγγλίας (BoE) έχει σταματήσει τις αγορές ομολόγων που πραγματοποιούσε στο πλαίσιο της ποσοτικής χαλάρωσης, αφήνοντας την κυβέρνηση να στηρίζεται πλέον σε ξένους επενδυτές, τη στιγμή που η επενδυτική εμπιστοσύνη παραμένει εύθραυστη.
Σύμφωνα με το OBR, το μερίδιο των gilts που κατέχουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία προβλέπεται να υποχωρήσει από το 29,5% του ΑΕΠ το 2024–2025 στο μόλις 10,9% έως τις αρχές της δεκαετίας του 2070. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην προτίμηση των σχεδίων καθορισμένων εισφορών σε ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο παγκόσμιων μετοχών και ομολόγων.
Εφόσον το δημόσιο χρέος παραμείνει κοντά στο 100% του ΑΕΠ, η μείωση της εσωτερικής ζήτησης θα μπορούσε να προσθέσει 0,8 ποσοστιαίες μονάδες στο επιτόκιο δανεισμού του κράτους, αυξάνοντας τις ετήσιες δαπάνες για τόκους κατά £22 δισ.
Υψηλότερα επιτόκια
«Θα απαιτηθούν υψηλότερα επιτόκια για να προσελκυστούν περισσότερο ευαίσθητοι στις τιμές αγοραστές, όπως οι ξένοι επενδυτές, οι οποίοι θα αντικαταστήσουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία στις αγορές κρατικού χρέους», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.
Το OBR υπογραμμίζει μια στροφή που έχει ήδη αναγνωριστεί από τις αγορές και το Γραφείο Διαχείρισης Χρέους του Ηνωμένου Βασιλείου (DMO), το οποίο έχει προειδοποιήσει για τη μειούμενη ζήτηση ιδίως για τα μακροπρόθεσμα gilts. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία καθορισμένων παροχών ήταν παραδοσιακά αγοραστές τέτοιων τίτλων, ώστε να ταιριάζουν με τις μακροχρόνιες υποχρεώσεις τους.
Με τις αποδόσεις των 30ετών ομολόγων να πλησιάζουν τα υψηλότερα επίπεδα από το 1998, το DMO αντέδρασε νωρίτερα φέτος περιορίζοντας τις εκδόσεις μακροπρόθεσμων ομολόγων σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Η τάση αυτή εντάσσεται σε μια μακρόχρονη μετάβαση της τελευταίας δεκαετίας, καθώς η αγορά προσαρμόζεται στη φθίνουσα παρουσία των παραδοσιακών ταμείων DB.
Η Τράπεζα της Αγγλίας και οι ξένοι επενδυτές κατέχουν πλέον μεγαλύτερο μερίδιο των κρατικών ομολόγων, όμως η BoE αυτή την περίοδο προχωρεί σε αποεπένδυση ύψους £100 δισ. ετησίως, αποσύροντας τις θέσεις της από την εποχή της ποσοτικής χαλάρωσης μετά την οικονομική κρίση, το Brexit και την πανδημία.
Δημογραφική πίεση και κόστος συντάξεων
Το OBR προειδοποιεί επίσης για τις δημοσιονομικές πιέσεις που προκαλεί η γήρανση του πληθυσμού και οι αυξανόμενες δαπάνες για το σύστημα υγείας. Συγκεκριμένα, οι κρατικές δαπάνες για τη βασική σύνταξη αναμένεται να αυξηθούν από το 5% του ΑΕΠ σήμερα στο 7,7% έως τις αρχές της δεκαετίας του 2070.
Κομβικός παράγοντας είναι ο μηχανισμός «triple lock», ο οποίος εγγυάται ετήσιες αυξήσεις των συντάξεων ανάλογα με το υψηλότερο ανάμεσα στον πληθωρισμό, την αύξηση μισθών ή το 2,5%. Σύμφωνα με το OBR, η διατήρηση του triple lock ευθύνεται για 1,6 από τις συνολικές 2,7 ποσοστιαίες μονάδες αύξησης των δαπανών για συντάξεις.
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η πτώση των γεννήσεων σημαίνουν ότι ένα όλο και μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ θα πρέπει να διατίθεται για συντάξεις. Συνδυαστικά με την άνοδο του κόστους περίθαλψης, οι τάσεις αυτές αναμένεται να ωθήσουν τα ετήσια ελλείμματα πάνω από το 20% και το δημόσιο χρέος στο 270% του ΑΕΠ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2070.
Τα σοκ μετά το 2010 και οι πολιτικές αποφάσεις
Το OBR σημειώνει ότι το βρετανικό χρέος αυξήθηκε κατακόρυφα μετά το 2010 λόγω δύο διαδοχικών σοκ: της πανδημίας Covid-19 και της ενεργειακής κρίσης. Η κρατική στήριξη ήταν ιδιαιτέρως γενναιόδωρη συγκριτικά με άλλες χώρες, αλλά στη συνέχεια οι κυβερνήσεις εγκατέλειψαν τα σχέδια για εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, αναφέρει η έκθεση.
Ανατρέποντας φορολογικές αυξήσεις και ακυρώνοντας προγραμματισμένες περικοπές δαπανών, οι δημοσιονομικές ανισορροπίες επιδεινώθηκαν και τα όρια των δημοσιονομικών κανόνων επεκτάθηκαν διαδοχικά.
Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό φόρων ως προς το ΑΕΠ βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 1950, το έλλειμμα παραμένει 3 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το επίπεδο που απαιτείται για τη σταθεροποίηση του χρέους. Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει αφήσει πολύ μικρά περιθώρια για την επίτευξη των στόχων της: την επιστροφή σε πρωτογενές πλεόνασμα και τη μείωση του καθαρού χρέους ως το τέλος της δεκαετίας.
Παρόλα αυτά, οι δημόσιες προσδοκίες για τον ρόλο του κράτους σε μελλοντικές κρίσεις παραμένουν υψηλές, επισημαίνει το OBR.
Γεωπολιτικοί κίνδυνοι: δασμοί, άμυνα και αποσταθεροποίηση
Το OBR επισημαίνει ότι μια σειρά παγκόσμιων κινδύνων έχουν πλέον «υλοποιηθεί». Κάνει ιδιαίτερη αναφορά στον εμπορικό πόλεμο του Ντόναλντ Τραμπ και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι οποίοι οδήγησαν στη μεγαλύτερη αύξηση δασμών εδώ και έναν αιώνα και ανάγκασαν το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και πολλές ευρωπαϊκές χώρες, να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες στα υψηλότερα επίπεδα από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Όπως καταλήγει το OBR, με βάση τις τρέχουσες πολιτικές, η Βρετανία βρίσκεται σε τροχιά εκτίναξης του χρέους της στο 270% του ΑΕΠ έως το 2070 — υπερτριπλάσιο του σημερινού επιπέδου.
