Εργαζόμενοι που επιθυμούν να διατηρήσουν την εργασία τους με καλύτερες συνθήκες και δεν θέλουν να φύγουν από την Ελλάδα είναι η πλειονότητα των 2.000 και πλέον πτυχιούχων που πήραν διδακτορικό το 2024, σύμφωνα με έρευνα. Ένας στους τέσσερις (26,5%) υποψήφιους διδάκτορες χρησιμοποίησε εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και ένας στους πέντε (17,7%) αξιοποίησε big data.
Τα σκήπτρα στην εκπόνηση διατριβών κρατούν το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Οι περισσότεροι από τους νέους διδάκτορες είναι άντρες ηλικίας από 24 έως και 35 ετών, ενώ οι 10 κορυφαίες επιστημονικές περιοχές κατά αριθμό διδακτορικών διατριβών το 2024 είναι: Κλινική Ιατρική (227 διατριβές), Επιστήμες Υγείας (192), Εκπαίδευση (153), Οικονομικά και Επιχειρήσεις (146), Επιστήμες Ηλεκτρολόγου, Ηλεκτρονικού, Μηχανικού ΗΥ (120), Επιστήμη Η/Υ & Πληροφορική (101), Βιολογία (101), Φυσική (96), Χημεία (88) και Γλώσσα & Λογοτεχνία (81).
Οι τάσεις στον χώρο της διδακτορικής έρευνας και της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης στη χώρα παρουσιάζονται στη νέα έκδοση «Στατιστικά στοιχεία για τους διδάκτορες που αποφοίτησαν από τα ελληνικά ΑΕΙ το 2024», που δημοσίευσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ).
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της έκδοσης, το 23,2% ολοκλήρωσε τις σπουδές στα 5 έτη, ενώ το προσωπικό ενδιαφέρον ήταν ο κυριότερος λόγος για την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής (57,1%). Οι περισσότερες διατριβές εντάσσονται στο πεδίο της Ιατρικής & Επιστημών Υγείας (25,3%). Κατά την ολοκλήρωση των σπουδών τους, η πλειονότητα των νέων διδακτόρων εργάζεται (83,5%) και δεν σκοπεύει να φύγει στο άμεσο μέλλον από τη χώρα (85,2%).
Σύμφωνα με την έρευνα, καταγράφεται μείωση του ποσοστού των διδακτόρων που έλαβαν χρηματοδότηση για την εκπόνηση της διδακτορικής τους διατριβής – από 50,9% το 2023 σε 38,5% το 2024. Παράλληλα, καταγράφεται αύξηση της αξιοποίησης εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης (data mining & machine learning) και δεδομένων μεγάλης κλίμακας (big data) στη διδακτορική έρευνα την περίοδο 2021-2024.
Αριθμοί και προφίλ νέων διδακτόρων
Με βάση τα στοιχεία κατάθεσης διατριβών στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών του ΕΚΤ, το 2024 αναγορεύθηκαν 2.042 νέοι διδάκτορες από ελληνικά ΑΕΙ. Οι περισσότερες διδακτορικές διατριβές εκπονήθηκαν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (415) και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (305) και ακολούθησαν το Πανεπιστήμιο Πατρών (179 διατριβές), το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (145), το Πανεπιστήμιο Κρήτης (118), το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (108) και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (107).
Σε ό,τι αφορά την κατανομή ανά φύλο των νέων διδακτόρων, οι άνδρες υπερτερούν ελάχιστα των γυναικών, με ποσοστό 51,8% έναντι 48,2%. Οι περισσότεροι από τους νέους διδάκτορες του 2024 ανήκουν στις ηλικιακές ομάδες 25-34 ετών (39,8%) και 35-44 ετών (34,2%), είναι άγαμοι (54,4%) και δεν έχουν παιδιά (60,9%). Η μεγάλη πλειονότητα των νέων διδακτόρων (94,5%) απέκτησαν τον πρώτο ακαδημαϊκό τους τίτλο (βασικό τίτλο σπουδών, πτυχίο) από ελληνικό ίδρυμα, ενώ ποσοστό 86,3% έχουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών.
Λόγοι και διάρκεια διδακτορικών σπουδών
Αναφορικά με τα στοιχεία που αφορούν την περίοδο των διδακτορικών σπουδών και ειδικότερα τους λόγους εκπόνησης της διατριβής, το προσωπικό ενδιαφέρον για την πραγματοποίηση διδακτορικής έρευνας ήταν ο κυριότερος λόγος (57,1%) και, στη συνέχεια, η προοπτική να ακολουθήσουν οι νέοι διδάκτορες ακαδημαϊκή σταδιοδρομία (21,6%) και η πρόσβαση σε καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες (19,9%). Επίσης, η πλειονότητα των διδακτόρων ολοκληρώνει τις διδακτορικές σπουδές σε τέσσερα έως έξι έτη: 18,7% σε τέσσερα, 20,2% σε πέντε και 14,0% σε έξι. Σημαντικό ποσοστό αποτελούν και όσοι χρειάστηκαν πάνω από 9 έτη (12,2%).
Ποσοστό 38,5% των νέων διδακτόρων του 2024 χρηματοδοτήθηκαν για την εκπόνηση της διδακτορικής τους διατριβής, ποσοστό μειωμένο κατά 12,4 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2023 (50,9%). Η κύρια πηγή χρηματοδότησης των υποψηφίων διδακτόρων που χρηματοδοτήθηκαν ήταν οι υποτροφίες (47,4%), ποσοστό μειωμένο σε σχέση με το 2023 (64,0%). Ακολουθεί με ποσοστό 30,4% η απασχόληση σε ερευνητικά έργα που σχετίζονται με τη διατριβή. Η πλειονότητα της χρηματοδότησης προήλθε από εθνικούς πόρους (ΙΚΥ, ΕΛΙΔΕΚ, ΕΣΠΑ).
Υψηλά ποσοστά χρηματοδότησης έχουν όσοι εκπόνησαν τη διδακτορική τους διατριβή στις Φυσικές Επιστήμες (61,6%), τις Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία (63,5%) και τις Γεωπονικές Επιστήμες και Κτηνιατρική (46,3%). Πιο χαμηλά είναι τα ποσοστό χρηματοδότησης στην Ιατρική και Επιστήμες Υγείας (24,1%), τις Κοινωνικές Επιστήμες (16,5%) και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (26,1%).
Επαγγελματική απασχόληση και μελλοντικοί στόχοι
Κατά την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών τους, οι νέοι διδάκτορες σε ποσοστό 83,5% εργάζονται. Οι περισσότεροι διατηρούν τη θέση που κατείχαν πριν την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών (64,4%). Ποσοστό 13,1% δεν εργάζεται και αναζητά θέση εργασίας.
Όσον αφορά την προοπτική εγκατάστασης των νέων διδακτόρων στο εξωτερικό, η μεγάλη πλειονότητα (85,2%) δεν σκοπεύει να φύγει στο άμεσο μέλλον από τη χώρα. Οι περισσότεροι, ωστόσο, από όσους σκοπεύουν να εγκατασταθούν στο άμεσο μέλλον μόνιμα στο εξωτερικό προέρχονται από τις Φυσικές Επιστήμες (35,1%), ενώ ακολουθούν όσοι εξειδικεύονται στην Ιατρική και στις Επιστήμες Υγείας (24,5%) και όσοι προέρχονται από τις Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογίας (20,9%).
Η συνέχιση της ερευνητικής δραστηριότητας φαίνεται ότι αποτελεί τον βασικό λόγο για την προοπτική μόνιμης εγκατάστασης των νέων διδακτόρων εκτός χώρας (35,4%), ενώ έπεται η επαγγελματική απασχόληση σε οποιοδήποτε είδος θέσης εργασίας, εκτός έρευνας (26,7%) και η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία (25,3%).
Επιστημονικά πεδία διδακτορικών διατριβών και αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων
Oι περισσότερες διατριβές εντάσσονται στο πεδίο της Ιατρικής & Επιστημών Υγείας (25,3%) ενώ ακολουθούν οι Κοινωνικές Επιστήμες (23,8%), οι Φυσικές Επιστήμες (23,7%). οι Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία (18,1%), οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες (15,1%), και οι Γεωπονικές Επιστήμες & Κτηνιατρική (3,4%). Οι άνδρες υπερτερούν στα πεδία των Επιστημών Μηχανικού και Τεχνολογία και των Φυσικών Επιστημών (70,7% και 57,6%, αντίστοιχα). Στα υπόλοιπα πεδία καταγράφεται σχετική υπεροχή των γυναικών.
Όσον αφορά τις επιστημονικές εκροές που συνδέονται με τη διδακτορική έρευνα των νέων διδακτόρων, η δημοσίευση σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό (56,3%), η δημοσίευση ανοικτής πρόσβασης σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό (54,5%) και η συμμετοχή σε διεθνές συνέδριο (53,4%), αποτελούν τις κυριότερες επιλογές των νέων διδακτόρων του 2024.
Χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στη διδακτορική έρευνα
Η χρήση ψηφιακών εργαλείων και πλατφορμών είναι εκτεταμένη σε όλα τα στάδια της διδακτορικής έρευνας. Σε ποσοστό 98,4%, οι νέοι διδάκτορες χρησιμοποιούν διαδικτυακές πλατφόρμες και άλλα συναφή ψηφιακά εργαλεία για τη βιβλιογραφική αναζήτηση και την πρόσβαση σε πληροφορίες, 79,9% για την ανάλυση δεδομένων και 78,8% για τη δημοσίευση των ερευνητικών τους αποτελεσμάτων.
Για τις ανάγκες της διδακτορικής τους έρευνας, οι νέοι διδάκτορες αξιοποίησαν σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες αιχμής. Συγκεκριμένα, 26,5% χρησιμοποίησαν ή ανέπτυξαν μεθόδους εξόρυξης γνώσης και μηχανικής μάθησης (data mining & machine learning), 17,7% αξιοποίησαν δεδομένα μεγάλης κλίμακας (Big Data), 11,9% ασχολήθηκαν με το Internet of Things, 8,4% με συμμετοχικά δίκτυα και 7,9% με τη ρομποτική. Η πλειονότητα (75,5%) βασίστηκε σε βάσεις δεδομένων διαχειρίσιμες με συμβατικά εργαλεία (π.χ. Excel, SPSS). Την περίοδο 2021–2024, οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και τα Big Data σημείωσαν αύξηση, ενώ οι υπόλοιπες τεχνολογίες διατήρησαν σταθερή χρήση.
