Ιστορική απόφαση συνιστά η συμφωνία των κυβερνήσεων της ΕΕ για βαθμιαία απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού αερίου, μέσω αγωγών και LNG, με καταληκτική ημερομηνία για την πλήρη απεξάρτηση την 1η Ιανουαρίου 2028. Απόφαση που ενέχει σημαντικές ευκαιρίες για την Ελλάδα, αλλά και προκλήσεις, κυρίως κατά τη μεταβατική περίοδο 2026-2028, ιδίως στο «μέτωπο» των τιμών ενέργειας, με δεδομένο ότι το ρωσικό αέριο κατέχει ακόμα το μεγαλύτερο μερίδιο στο μείγμα των εισαγωγών, της τάξης του 45%, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΔΕΣΦΑ.
Συγκεκριμένα, η «αλλαγή πίστας» στην ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης με την οριστική (όπως υπογραμμίζουν μετ΄επιτάσεως οι Βρυξέλλες) απεξάρτησή της από έναν από τους βασικούς προμηθευτές της Ευρώπης και η υποκατάσταση του ρωσικού αερίου από LNG -σε μεγάλο βαθμό αμερικανικής προέλευσης- μπορεί να αναβαθμίσει περαιτέρω την ενεργειακή θέση της Ελλάδας -και τους δεσμούς της με την Ουάσιγκτον-, με τη χώρα να αναδεικνύεται σε κρίσιμο κόμβο εισόδου και διαμετακόμισης προς την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη φυσικού αερίου από αξιόπιστους προμηθευτές, όπως οι ΗΠΑ και το Αζερμπαϊτζάν, μέσω των τερματικών σταθμών της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης, του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB και του Διαδριατικού Αγωγού TAP. Πρόκειται για μια τάση που έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται, με φόντο την αύξηση των εισαγωγών LNG κατά 81% τους πρώτους εννέα μήνες του έτους (εκ των οποίων σχεδόν το 90% ήταν φορτία από τις ΗΠΑ), με παράλληλη μείωση των εισαγωγών ρωσικού αερίου αγωγών, που έχουν υποχωρήσει σημαντικά σε σχέση με το peak που είχαν προσεγγίσει το καλοκαίρι του 2024, όταν το ποσοστό τους υπερέβαινε το 60%.
Η ενίσχυση της γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και ο Κάθετος Διάδρομος
Διαμορφώνεται δηλαδή ένα «τοπίο» που ενισχύει το momentum για τον Κάθετο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, που έχει ως αφετηρία την Ελλάδα και καταλήγει στη Μολδαβία και την Ουκρανία, καθώς η πλήρης αξιοποίησή του θα σηματοδοτήσει την αύξηση όχι μόνο της εξαγωγικής δυναμικότητας της Ελλάδας (και έχει τη σημασία του ότι από την αρχή του έτος οι εξαγωγές προς Βορρά έχουν πραγματοποιήσει άλμα 660%), αλλά και της σημασίας της θέσης της χώρας για την ενεργειακή ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το project του Κάθετου Διαδρόμου βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα των ΗΠΑ όσον αφορά τις ενεργειακές της σχέσης με την Ελλάδα, καθώς ανοίγει «πεδίο δόξης λαμπρόν» για αύξηση των αμερικανικών εισαγωγών LNG και ενδεχομένως τη σύναψη μακροπρόθεσμων συμβολαίων, κάτι που αναμένεται να καταστεί σαφές και κατά την επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Ενέργειας, Κρις Ράιτ, στη χώρα μας στις αρχές Νοεμβρίου.
Ένα ακόμα σημαντικό όφελος που προκύπτει από τη συμφωνία για την Ελλάδα είναι η υποβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας ως προμηθευτή φυσικού αερίου της Ευρώπης, καθώς εν πολλοίς χάρη στις κινήσεις του ΥΠΕΝ ενσωματώθηκε ονομαστική πρόβλεψη για τον αγωγό TurkStream, που μεταφέρει φυσικό αέριο ρωσικής προέλευσης μέσω Τουρκίας προς τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Η εν λόγω πρόβλεψη «απαντά» σε μία από τις βασικές ανησυχίες της Αθήνας, που είναι οι συγκαλυμμένες εισαγωγές ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, που μεταμφιέζεται σε τουρκικό, υπό τον μανδύα του Turkish Blend, και αναφέρει ότι οποιεσδήποτε άλλες ροές φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας προς Βουλγαρία και Ελλάδα θεωρούνται ρωσικής προέλευσης, μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Διατύπωση που «φωτογραφίζει» τον δεύτερο αγωγό Βουλγαρίας-Τουρκίας, που μεταφέρει ρωσικό αέριο τόσο μέσω αγωγών όπως ο BlueStream όσο και LNG (ρωσικό και από άλλες χώρες), που φτάνει στα πέντε πλωτά τερματικά (FSRU) της Τουρκίας.
Οι προκλήσεις της μεταβατικής περιόδου
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει την πρόκληση της υποκατάστασης του βασικού της προμηθευτή φυσικού αερίου χωρίς αναταράξεις στις τιμές ενέργειας (γιατί αποτελεί «κοινό μυστικό» ότι τα τελευταία χρόνια η Ρωσία προμήθευε φυσικό αέριο με έκπτωση σε σχέση με την τιμή που διαπραγματεύεται το φυσικό αέριο στον κόμβο TTF) αλλά και στην ασφάλεια εφοδιασμού. Και τούτο γιατί «είναι άλλο πράγμα η ροή φυσικού αερίου από έναν αγωγό και άλλο η αυξημένη εξάρτηση από φορτία LNG, που έρχονται με πλοία και η προμήθειά τους παρουσιάζει έντονη μεταβλητότητα», όπως σχολιάζει στέλεχος της αγοράς, προσθέτοντας ότι η Ελλάδα από το 2028 θα μείνει με έναν μόνο προμηθευτή αγώγιμου αερίου (το Αζερμπαϊτζάν), το οποίο χαρακτηρίζεται από σταθερή ροή και ορατότητα σε μεγάλο χρονικό ορίζοντα ως προς την τιμή του, σε αντιπαράθεση με τα φορτία LNG που οι περισσότεροι «παίκτες» προμηθεύονται από τη spot αγορά, όπου οι τιμές υπόκεινται μεγάλες διακυμάνσεις, κάτι που έγινε επώδυνα αισθητό κατά την ενεργειακή κρίση του 2022-2023. Το ότι η Ελλάδα δεν έχει αποθηκευτικές υποδομές φυσικού αερίου (όπως οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες…), που γεμίζουν συνήθως το καλοκαίρι, όταν η ζήτηση για αέριο μειώνεται και οι τιμές είναι πιο χαμηλές και αποτελούν «μαξιλάρι» για τον εφοδιασμό σε χαμηλό κόστος κατά τις περιόδους της αιχμής της ζήτησης, την καθιστά πιο ευάλωτη στη «στοχαστικότητα» του LNG.
Σε κάθε περίπτωση, παράγοντες με γνώση των πραγμάτων εντοπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις στο έτος αερίου 2026-2027, δηλαδή την πρώτη χρονιά μετά το «στοπ» στις υφιστάμενες βραχυπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου και στο έτος 2027-2028, κάνοντας λόγο για «μια διετία προσαρμογής». Για τη συνέχεια προβλέπεται μεγάλη αύξηση της διεθνούς προσφοράς LNG, καθώς θα μπουν στο σύστημα οι πρόσθετες ποσότητες από τις νέες υποδομές, που κατασκευάζονται στην παρούσα φάση σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και το Κατάρ και γι’ αυτό προβλέπεται αποκλιμάκωση των πιέσεων.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι δύο χώρες της ΕΕ που καταψήφισαν το σχέδιο Κανονισμού, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, επικαλέστηκαν ακριβώς τους μεγάλους κινδύνους για την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού και των τιμών, ως περίκλειστες χώρες. Ωστόσο, traders που επικαλείται το Politico εκτιμούν ότι οι παρενέργειες θα είναι ελεγχόμενες. «Είναι αλήθεια ότι ο Κανονισμός μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση τιμών 5%-10% στην Κεντρική Ευρώπη», σχολιάζει αναλυτής της Erste Bank. Αν, όμως, η Κομισιόν συνεργαστεί με τις χώρες για να μειωθούν τα τέλη διαμετακόμισης φυσικού αερίου, αυτό θα μπορούσε να ψαλιδίσει κατά πολύ την όποια αύξηση των τιμών.
Παρά τις προκλήσεις της μεταβατικής περιόδου, είναι διάχυτη η αισιοδοξία σε Ελλάδα και Ευρώπη ότι το εγχείρημα της απεξάρτησης θα στεφθεί με επιτυχία. «Τα μέτρα έχουν σχεδιαστεί κατά τρόπο που να διασφαλίζουν την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης, περιορίζοντας παράλληλα τις όποιες παρενέργειες στις τιμές», τόνισε αξιωματούχος της Κομισιόν.
Όπως δε δήλωσε ο κ. Παπασταύρου, δίνοντας το στρατηγικό στίγμα της συμφωνίας: «Το κυρίαρχο σημείο σύγκλισης ΕΕ και ΗΠΑ στον τομέα της ενέργειας είναι η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Σε αυτήν τη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική, η πατρίδα μας διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Στηρίζουμε τον κανονισμό REPowerEU, καθώς οδηγεί την Ευρώπη σε ενεργειακή ανεξαρτησία. Απαραίτητη η αυστηρή τήρησή του από όλους», κατέληξε, παραπέμποντας στην επόμενη ημέρα και στις προκλήσεις της εφαρμογής του ιστορικού deal.
Διαβάστε περισσότερα στο energygame.gr
