Η άρνηση των μεγάλων αλυσίδων λιανικής να βάλουν «πλάτη» κατά της ακρίβειας είναι ο βασικός παράγοντας που οδηγεί κυβέρνηση και ιδιοκτήτες σούπερ μάρκετ στην κόντρα.
Χθες το υπουργείο Ανάπτυξης ανακοίνωσε την επιβολή προστίμων ύψους 2,44 εκατ. ευρώ στις δύο από τις μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ της χώρας, Σκλαβενίτης και LIDL.
Μάλιστα, όπως αναφέρουν στελέχη του υπουργείου Ανάπτυξης, οι έλεγχοι συνεχίζονται και σε άλλες αλυσίδες της αγοράς και, αν προκύψουν άλλες παραβιάσεις, θα υπάρξουν αντίστοιχες κυρώσεις.
Είναι η πρώτη φορά μέσα στο 2025 που το υπουργείο Ανάπτυξης επιβάλλει τόσο βαριά πρόστιμα. Το 2024 είχε επιβάλει πρόστιμα 20 εκατ. ευρώ και από τις αρχές του έτους μέχρι και χθες, δεν είχε επιβληθεί κανένα σημαντικό πρόστιμο. Και αυτό επειδή οι έλεγχοι είχαν χαλαρώσει, καθώς ο πληθωρισμός και η ακρίβεια τιθασεύονταν στο α’ εξάμηνο του έτους.
Στο β’ εξάμηνο του έτους ο πληθωρισμός «φούντωσε» και μαζί του «φούντωσε» και η δυσαρέσκεια των πολιτών. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν την ακρίβεια ως το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χώρα μας και από την πορεία της θα εξαρτηθεί εν πολλοίς και το εκλογικό αποτέλεσμα των επόμενων εκλογών.
Τα χθεσινά πρόστιμα έχουν και μια άλλη διάσταση. Είναι η πρώτη φορά μετά το 2022 που στο στόχαστρο μπαίνουν τα σούπερ μάρκετ. Μέχρι χθες ήταν σχεδόν στο «απυρόβλητο», με τον κύριο όγκο ελέγχων και προστίμων να εστιάζονται στους παραγωγούς (βιομηχανίες τροφίμων, ειδών σπιτιού κ.λπ.) και τους προμηθευτές των σούπερ μάρκετ.
Χαμηλά περιθώρια κέρδους
Προς την κατεύθυνση αυτήν, η Ένωση Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ) είχε ένα πολύ καλό αφήγημα του χαμηλού περιθωρίου κέρδους. Αυτό υποστήριξε και ο πρόεδρος της ΕΣΕ Αριστοτέλης Παντελιάδης, αναφέροντας ότι το περιθώριο καθαρού κέρδους στις αλυσίδες είναι 1,2%. «Μόλις 1,2 λεπτά στο ένα ευρώ μένει στις επιχειρήσεις μας», είπε μιλώντας σε εκδήλωση εορτασμού των 20 ετών της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Επιχειρηματικότητας & Εμπορίου (ΕΣΕΕ). Απέκλεισε δε οποιαδήποτε προσπάθεια από την πλευρά των σούπερ μάρκετ για τη συγκράτηση της αύξησης του κόστους των προϊόντων όπως είναι το κρέας, ο καφές, τα ζαχαρώδη κ.λπ.
Το ίδιο είχε υποστηρίξει και ο επικεφαλής της μεγαλύτερης αλυσίδας σούπερ μάρκετ στη χώρα μας, της Σκλαβενίτης. Όπως αποκάλυψε το Big Mouth, ο διευθύνων σύμβουλος της αλυσίδας, Λουκάς Παπαπαϊωάννου, σε σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου είχε πει ότι είναι αδύνατον να απορροφήσουν οι αλυσίδες λιανικής τις αυξήσεις τιμών στα βασικά αγαθά, καθώς οριακά επιβιώνουν με ένα πολύ χαμηλό περιθώριο κέρδους, 1,8%.
Και αυτή είναι η αλήθεια. Τα τελευταία στοιχεία των εταιρειών σούπερ μάρκετ δείχνουν ότι δουλεύουν με περιθώριο καθαρού κέρδους 1,5%. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι έχουν έναν ετήσιο κύκλο εργασιών ύψους πάνω από 12 δισ. ευρώ, ενώ τα καθαρά κέρδη προ φόρων μόλις που φτάνουν στα 200 εκατ. ευρώ. Πάνω από το 50% των κερδών αφορούν την αλυσίδα Σκλαβενίτης, ενώ οι υπόλοιπες έχουν πενιχρά κέρδη.
Το κόλπο της χαμηλής κερδοφορίας
Ωστόσο, όπως έγραψε και το Big Mouth, οι αλυσίδες λιανικής μπορεί να μεταφέρουν τα κέρδη τους σε άλλες εταιρείες, που ελέγχονται από τους μετόχους τους. Η διαδικασία είναι οι μέτοχοι μιας αλυσίδας να δημιουργούν μία ή περισσότερες εταιρείες, πλήρως ελεγχόμενες από τους ίδιους, μεταξύ της αλυσίδας καταστημάτων και των προμηθευτών της.
Οι ενδιάμεσες εταιρείες αγοράζουν με ικανοποιητικό περιθώριο κέρδους π.χ. 30% και στη συνέχεια μεταπωλούν τα ίδια προϊόντα στην επίσης ελεγχόμενη αλυσίδα καταστημάτων τους, με χαμηλότερο περιθώριο κέρδους, π.χ. 10%. Έτσι, το μεγάλο περιθώριο κέρδους ελέγχεται από τις ενδιάμεσες εταιρείες, ενώ αφήνεται ένα πολύ μικρότερο περιθώριο στην αλυσίδα καταστημάτων. Την ίδια τακτική ακολουθούν και πολλές πολυεθνικές εταιρείες.
Την πρακτική αυτήν περιέγραψε εμμέσως πλην σαφώς και ο υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος. Μιλώντας σε τηλεοπτικό σταθμό, είπε ότι «δεν μπορεί σε έναν κλάδο της οικονομίας με τζίρο 12 δισ. ευρώ να δουλεύουν με κέρδος 1,5%. Αναφέρομαι στα πραγματικά κέρδη», είπε ο υπουργός, σημειώνοντας ότι δεν καταγγέλλει κανέναν για παρανομία και ότι υπάρχουν νόμιμοι τρόποι για να επαυξάνει κάποιος τα κέρδη του.
Όσον αφορά την εταιρεία Υπεραγορές Σκλαβενίτη, είναι η πρώτη φορά που της επιβάλλεται ένα τόσο μεγάλο πρόστιμο από το υπουργείο Ανάπτυξης. Γι’ αυτό και η εταιρεία αντέδρασε με σφοδρότητα, υποστηρίζοντας ότι δεν έκανε καμία παράβαση και ότι θα προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να δικαιωθεί.
Το ίδιο έπραξε και η LIDL, η οποία ανέφερε ότι είναι άδικο το πρόστιμο και ότι θα προσφύγει σε ένδικα μέσα. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι είναι η τρίτη φορά που στην εταιρεία επιβάλλεται πρόστιμο για την ίδια παράβαση. Στο παρελθόν τής είχαν επιβληθεί πρόστιμα ύψους 55.000 ευρώ (Απρίλιος 2024) και ύψους 647.000 ευρώ (Μάρτιος 2022). Και στις τρεις περιπτώσεις η παράβαση αφορά τη μη τήρηση του πλαφόν του περιθωρίου κέρδους στα προϊόντα που διαθέτει στην αγορά.
Σημειώνεται ότι η σχετική διάταξη πλέον δεν ισχύει από την 1η Ιουλίου 2025. Προφανώς το τελευταίο πρόστιμο ύψους 805.340 ευρώ που δέχθηκε η LIDL Hellas αφορά παραβίαση του πλαφόν περιθωρίου κέρδους πριν από αυτήν την ημερομηνία.
Τι υποστήριξε ο υπουργός Ανάπτυξης
Τα πρόστιμα φυσικά δεν «καταστρέφουν» τις εταιρείες. Η αλυσίδα Σκλαβενίτης για το 2023 είχε καθαρά κέρδη (μετά από φόρους) ύψους 95 εκατ. ευρώ, ενώ για τη Lidl είναι δύσκολο να προσδιοριστούν ο τζίρος και τα κέρδη της στη χώρα μας. Στην περίπτωση του Σκλαβενίτη, το πρόστιμο των 1,44 εκατ. ευρώ που του επιβλήθηκε χθες αντιστοιχεί σε λιγότερο από 2% των καθαρών κερδών μιας χρονιάς.
Ωστόσο, αυτό στο οποίο «ποντάρουν» η κυβέρνηση και οι υπηρεσίες του υπουργείου δεν είναι οι εξοντωτικές ποινές, αλλά η ζημιά στην εικόνα και την επικοινωνία της εταιρείας.
Η κυβέρνηση και η ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης φέρονται ενοχλημένες με τη στάση των επιχειρηματιών σούπερ μάρκετ, καθώς στο παρελθόν είχαν δεσμευθεί, σε μια συμφωνία κυρίων, να κρατήσουν τις τιμές των προϊόντων τους σε 1.000 κωδικούς. «Αυτή θα ήταν η συνεισφορά τους στο κοινωνικό σύνολο», όπως παραδέχθηκε ο υπουργός Ανάπτυξης, κ. Θεοδωρικάκος.
Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση κάλεσε την επιχειρηματική κοινότητα των σούπερ μάρκετ να βάλει και αυτή «πλάτη» στον περιορισμό του τέρατος της ακρίβειας. Ωστόσο, το μέτρο φέρεται να μην εφαρμόστηκε ή να εφαρμόστηκε σε αγαθά χωρίς μεγάλη ζήτηση, μετριάζοντας έτσι τις επιπτώσεις του.
Το παραπάνω παραδέχθηκε και ο υπουργός Τάκης Θεοδωρικάκος σε τηλεοπτική του συνέντευξη, όπου υπογράμμισε ότι η βιομηχανία τροφίμων και οι επιχειρήσεις των σούπερ μάρκετ δεσμεύθηκαν πριν από έναν μήνα να διατηρήσουν τις τιμές σε 1.000 κωδικούς. Ερωτηθείς αν το έπραξαν, φανερά ενοχλημένος, ο υπουργός Ανάπτυξης απάντησε: «Πηγαίνετε να τους ρωτήσετε».
