«Απαγορευτικό» στα σχέδια για τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας έβαλε η κυβέρνηση, αποσύροντας την πρόταση από το πακέτο της ΔΕΘ, την ώρα που μελέτη της Eurobank καταδεικνύει ότι η απουσία προσαρμογής λειτουργεί ως «πληθωριστικός φόρος», επιβαρύνοντας κυρίως τα μεσαία εισοδήματα.
Η συζήτηση για την τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας είχε ανοίξει από τις αρχές του έτους, με κυβερνητικά στελέχη να παραδέχονται ότι το πάγωμα των φορολογικών κλιμακίων σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού οδηγεί σε υπέρμετρη φορολογική επιβάρυνση. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας επικράτησε η άποψη ότι η εφαρμογή ενός αυτόματου μηχανισμού προσαρμογής θα καθιστούσε τον κρατικό προϋπολογισμό εξαιρετικά ευάλωτο σε περίπτωση νέας πληθωριστικής έξαρσης. «Η κρίση στη Μέση Ανατολή έβγαλε την τιμαριθμοποίηση από το καλάθι του πρωθυπουργού», σημειώνει χαρακτηριστικά αρμόδιος αξιωματούχος.
Η ανησυχία του οικονομικού επιτελείου επικεντρώνεται κυρίως στο δημοσιονομικό κόστος. Σε ένα σενάριο πληθωρισμού αντίστοιχο με εκείνο του 2022 (9%), η αυτόματη προσαρμογή των κλιμακίων θα προκαλούσε μεγάλες απώλειες εσόδων, δύσκολα διαχειρίσιμες, χωρίς αντίστοιχες περικοπές δαπανών, αυξήσεις φόρων ή έναν συνδυασμό και των δύο. «Ο προϋπολογισμός θα μπορούσε να εκτροχιαστεί μέσα σε λίγους μήνες», τονίζει το ίδιο στέλεχος, δίνοντας έμφαση στη δημοσιονομική σταθερότητα, που αποτελεί βασικό κριτήριο για τις αγορές και τους θεσμούς.
Τα ευρήματα της Eurobank
Η μελέτη της Eurobank έρχεται να αναδείξει τον αντίθετο σκεπτικό: η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας ενισχύει τα φορολογικά έσοδα, αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί σαν ένας αόρατος «πληθωριστικός φόρος». Σύμφωνα με την ανάλυση, το 37% της αύξησης της φορολογικής επιβάρυνσης την περίοδο 2021–2023 οφείλεται αποκλειστικά στο ότι τα κλιμάκια δεν αναπροσαρμόστηκαν με τον δείκτη τιμών. Η Eurobank υπολογίζει ότι αν είχε εφαρμοστεί πλήρης τιμαριθμοποίηση, τα φορολογικά έσοδα του 2023 από μισθούς, συντάξεις και επιχειρηματική δραστηριότητα θα ήταν κατά 9,2% χαμηλότερα.
Η τράπεζα επισημαίνει επίσης ότι η επίπτωση είναι άνιση: σχεδόν η μισή αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης στους μισθωτούς και τους συνταξιούχους προήλθε από τη μη προσαρμογή, ενώ στα εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα η επίδραση περιορίστηκε μόλις στο 16%. Τα μεσαία και ανώτερα μεσαία στρώματα είναι εκείνα που πλήττονται περισσότερο, καθώς μετακινούνται γρηγορότερα σε υψηλότερα κλιμάκια, ακόμα και όταν οι αυξήσεις στους μισθούς τους απλώς αντισταθμίζουν τον πληθωρισμό.
Συγκρίσεις με τον ευρωπαϊκό Νότο
Η μελέτη συγκρίνει και τη φορολογική επιβάρυνση με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Για τον μέσο άγαμο μισθωτό η Ελλάδα βρίσκεται περίπου στον μέσο όρο, ωστόσο η εικόνα αλλάζει για τα νοικοκυριά με παιδιά, όπου η συνολική επιβάρυνση (φόροι και εισφορές) είναι η υψηλότερη μεταξύ των χωρών της ομάδας. Η Eurobank προειδοποιεί ότι αυτή η πραγματικότητα μπορεί να αποθαρρύνει την παραμονή ή την επιστροφή στην Ελλάδα στελεχών υψηλής ειδίκευσης, πλήττοντας την παραγωγικότητα.
Εναλλακτικές λύσεις
Η Eurobank εξετάζει τρία σενάρια τιμαριθμοποίησης:
- Πλήρης προσαρμογή: Αυτόματη αναπροσαρμογή όλων των κλιμακίων με βάση τον πληθωρισμό. Απώλεια εσόδων 0,4% του ΑΕΠ το 2025, αλλά διατήρηση του πρωτογενούς πλεονάσματος πάνω από 2%.
- Μερική προσαρμογή: Αναπροσαρμογή με βάση τον δομικό (πυρήνα) πληθωρισμό. Ηπιότερο κόστος, με παράλληλη ανακούφιση των μεσαίων στρωμάτων.
- Μοντέλο Πορτογαλίας: Ήπια τιμαριθμοποίηση, όπου τα κλιμάκια δεν ακολουθούν όλο τον πληθωρισμό, αλλά μόνο μέρος του, ώστε να περιορίζεται το δημοσιονομικό κόστος, προσφέροντας παράλληλα ανακούφιση στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Απώλεια μόλις 0,2% του ΑΕΠ, με πρωτογενές πλεόνασμα εντός των στόχων.
Σύμφωνα με την τράπεζα, η τρίτη επιλογή θα μπορούσε να αποτελέσει μια ενδιάμεση λύση, ισορροπώντας την ανακούφιση των φορολογουμένων με τη διατήρηση της δημοσιονομικής ευστάθειας.
