Το 2025 αναδεικνύεται σε χρονιά-ορόσημο για τον εντοπισμό της φοροδιαφυγής, με τα ψηφιακά εργαλεία ελέγχου να κυριαρχούν. Τα ηλεκτρονικά βιβλία myDATA, οι αυτοματοποιημένες διασταυρώσεις και ο δραστικός περιορισμός των συναλλαγών με μετρητά απέδειξαν την υψηλή τους αποτελεσματικότητα, μεταφέροντας ένα μεγάλο τμήμα της μέχρι πρότινος «σκιώδους» οικονομίας στην επίσημη και δηλωμένη δραστηριότητα.
Με βάση τα νέα δεδομένα, το ελληνικό Δημόσιο εμφανίζεται να χάνει έως και 7 δισ. ευρώ λιγότερα έσοδα από ΦΠΑ σε ετήσια βάση σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κενό ΦΠΑ (Vat Gap 2025). Η πρόοδος υπήρξε εντυπωσιακή: μόνο μέσα στο 2024, η καθολική εφαρμογή της υποχρεωτικής αποδοχής πληρωμών με κάρτες εκτιμάται ότι προσέθεσε περίπου 400 εκατ. ευρώ στα έσοδα από ΦΠΑ, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ.
Το πραγματικό όφελος, ωστόσο, αναμένεται να φανεί ακόμη μεγαλύτερο το 2025 –στις φορολογικές δηλώσεις που θα υποβληθούν το 2026– καθώς ήταν η πρώτη χρονιά κατά την οποία το μέτρο εφαρμόστηκε πλήρως, για όλους τους επαγγελματίες και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: οι δηλώσεις του 2025 κατέγραψαν ιστορικό ρεκόρ αύξησης στους δηλωθέντες τζίρους των ελεύθερων επαγγελματιών για το 2024.
Ως αποτέλεσμα, ολόκληροι επιχειρηματικοί κλάδοι –ιδίως όσοι συνδέονται με τη νυχτερινή διασκέδαση και την οικοδομή– εμφάνισαν αυξήσεις κύκλου εργασιών της τάξης του 10% έως 15%.
Ενδεικτικά:
- Οι ιδιοκτήτες μπαρ (ΚΑΔ 56.30) δήλωσαν αύξηση τζίρου 15,2%, με μέσο ακαθάριστο έσοδο 43.525 ευρώ το 2024 έναντι 37.777 ευρώ το 2023.
- Οι οδηγοί ΤΑΞΙ (ΚΑΔ 49.32) κατέγραψαν μέση αύξηση εισπράξεων 14,2% (18.595 ευρώ έναντι 16.281 ευρώ).
- Οι ηλεκτρολόγοι (ΚΑΔ 43.21) εμφάνισαν άνοδο 11,2%, με έσοδα 36.301 ευρώ από 32.635 ευρώ το προηγούμενο έτος.
- Οι υδραυλικοί (ΚΑΔ 43.22) δήλωσαν αύξηση 9,8% (32.354 ευρώ αντί 29.463 ευρώ).
- Οι μαραγκοί (ΚΑΔ 43.32) κατέγραψαν άνοδο 8,1%, με μέσο τζίρο 35.593 ευρώ από 32.913 ευρώ.
POS, IRIS και myDATA: η συμβολή της τεχνολογίας
Σε σύγκριση με μόλις έναν χρόνο πριν, τα μέτρα που εφαρμόστηκαν εκτιμάται ότι το 2025 απέφεραν πρόσθετα φορολογικά έσοδα ύψους 2,7 δισ. ευρώ, τα οποία παλαιότερα χάνονταν λόγω φοροδιαφυγής. Αν εξεταστεί συνολικά η περίοδος της κρίσης (2010–2024), πριν την καθιέρωση των ψηφιακών εργαλείων, η απώλεια για το κράτος ξεπέρασε τα 73 δισ. ευρώ μόνο από τον ΦΠΑ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα:
- Το 2009 οι απώλειες ανήλθαν σε 7,5 δισ. ευρώ.
- Το 2010 περιορίστηκαν στα 6,9 δισ. ευρώ.
- Το 2011 αυξήθηκαν δραματικά, ξεπερνώντας τα 9,2 δισ. ευρώ.
- Την περίοδο 2012–2018 κυμαίνονταν μεταξύ 5 και 7 δισ. ευρώ ετησίως.
Από το 2019 και μετά σημειώνεται σταθερή αποκλιμάκωση, με τις απώλειες να πέφτουν κάτω από 5 δισ. ευρώ το 2019, κάτω από 4 δισ. το 2020, κάτω από 3 δισ. το 2021 και να περιορίζονται στα 2,1 δισ. ευρώ το 2024.
Οι συνέπειες αυτής της διαχρονικής φοροδιαφυγής ήταν βαριές: μνημόνια, περικοπές μισθών και συντάξεων, αυξημένη φορολογική επιβάρυνση για τους συνεπείς πολίτες, αθέμιτος ανταγωνισμός και ασφυκτικές συνθήκες για τις υγιείς επιχειρήσεις.
Η ουσιαστική αλλαγή ξεκίνησε μετά το 2019, με την ενεργοποίηση των myDATA και την εφαρμογή ενός συνεκτικού πλαισίου μέτρων που στόχευσε ευθέως τον πυρήνα της φοροδιαφυγής.
Ηλεκτρονικά βιβλία (myDATA): Εφαρμόστηκαν πιλοτικά το 2019 και επεκτάθηκαν σταδιακά σε όλες τις επιχειρήσεις έως το 2021, ενώ κατέστησαν πλήρως υποχρεωτικά στα τέλη του 2023. Από το 2024 και μετά, οι δηλώσεις ΦΠΑ διαμορφώνονται αυτόματα, καθώς όλα τα τιμολόγια και οι αποδείξεις καταγράφονται και διασταυρώνονται σε πραγματικό χρόνο. Η ΑΑΔΕ έχει πλέον συνεχή εικόνα του τζίρου κάθε επιχείρησης.
POS παντού: Από το 2024, η υποχρεωτική εγκατάσταση POS επεκτάθηκε σε όλους τους κλάδους λιανικής και παροχής υπηρεσιών. Η διασύνδεση ταμειακών μηχανών και POS εξασφαλίζει ότι κάθε πληρωμή συνοδεύεται από απόδειξη που καταγράφεται άμεσα στο σύστημα της ΑΑΔΕ, περιορίζοντας δραστικά τα περιθώρια απόκρυψης εσόδων.
IRIS: Οι άμεσες τραπεζικές μεταφορές ενσωματώθηκαν δυναμικά στις συναλλαγές το 2024 και 2025, αφήνοντας πλήρες ψηφιακό αποτύπωμα στα myDATA. Από τον Δεκέμβριο επεκτείνονται και στα σούπερ μάρκετ και τα πολυκαταστήματα, ενώ από τον Ιανουάριο 2026 αυξάνονται τα όρια συναλλαγών. Παράλληλα, προχωρά η εφαρμογή του Ψηφιακού Δελτίου Αποστολής και από το 2026 του Ψηφιακού Τιμολογίου, με ελέγχους που ενισχύονται μέσω τεχνητής νοημοσύνης.
Κεντρικός ρόλος της «αυτοσυμμόρφωσης»
Οι παρεμβάσεις αυτές –μαζί με όσες θα εφαρμοστούν από το 2026– ενισχύουν τον αυτοέλεγχο και τη συνολική φορολογική συμμόρφωση ολόκληρων κλάδων, ανακόπτοντας πρακτικές που είχαν παγιωθεί στο παρελθόν. Από το 2024, τα ψηφιακά δεδομένα αξιοποιούνται σε ένα νέο σύστημα προσδιορισμού εισοδήματος, το οποίο ουσιαστικά «δεσμεύει» τις επιχειρήσεις ως προς όσα δηλώνουν.
Η ΑΑΔΕ δημοσιεύει πλέον κάθε χρόνο τον μέσο ετήσιο κύκλο εργασιών ανά κλάδο και ΚΑΔ, στοιχεία που ενσωματώνονται στον υπολογισμό του τεκμαρτού εισοδήματος, μαζί με τα έτη λειτουργίας και τη μισθοδοσία. Έτσι, όσοι δηλώνουν σημαντικά χαμηλότερα έσοδα από τον μέσο όρο του κλάδου τους γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι αποκλίνουν αισθητά από τα δεδομένα των myDATA και ενδέχεται να βρεθούν στο επίκεντρο μελλοντικών φορολογικών ελέγχων.
