Η Χαλκιδική χρειάζεται έργα 300 εκατ. για να αντιμετωπίσει τη λειψυδρία

Η πρόταση της ΕΥΑΘ προς την κυβέρνηση για τη λειψυδρία στη Χαλκιδική και τα 30 χρόνια καθυστερήσεων για το έργο στον Χαβρία

Χαλκιδική © INTIME

Έργα 300 εκατ. ευρώ χρειάζεται η Χαλκιδική, σύμφωνα με κοστολογημένη πρόταση της ΕΥΑΘ ΑΕ, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η λειψυδρία που ταλαιπωρεί τον νομό – έναν νομό που συνδυάζει την τουριστική ανάπτυξη μ’ έναν δυναμικό πρωτογενή τομέα.

Η πρόταση αυτή υποβλήθηκε στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Κωστή Χατζηδάκη, καθώς η εισηγμένη εταιρεία προσπαθεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του μεγάλου υδατικού προβλήματος του νομού, παρότι ακόμη δεν έχει καν ανακοινωθεί η μεταβίβαση στην ΕΥΑΘ ΑΕ των αρμοδιοτήτων των ΔΕΥΑ της Π.Ε.Χ., άρα και η διαχείριση των υποδομών και των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης στη Χαλκιδική.

Οι επιστήμονες μιλούν για «υδατικό πρόβλημα», όταν οι Χαλκιδικιώτες και οι επισκέπτες κάνουν λόγο για «λειψυδρία που έχει χτυπήσει κόκκινο», σε μία εποχή του έτους που ο πληθυσμός της περιοχής δεκαπλασιάζεται λόγω του τουρισμού, φθάνοντας το 1 εκατ. και οι αρδευτικές ανάγκες -ειδικά για τη βρώσιμη ελιά και τα κηπευτικά- είναι στο μάξιμουμ.

Μετά την κήρυξη σε άγονο (Σεπτέμβριος 2023) του διαγωνισμού του ΥΠΥΜΕ για την κατασκευή -με ΣΔΙΤ- Φράγματος στον Χαβρία ποταμό και αφού προηγουμένως είχαν δοθεί τέσσερις παρατάσεις για την υποβολή δεσμευτικών προσφορών, ο τοπικός πληθυσμός και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (Δήμοι και Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας) αναμένουν τη λύση που τελικά θα επιλεγεί από την κυβέρνηση.

Σύμφωνα με πληροφορίες του powergame.gr, στο διάστημα που μεσολάβησε από τον Σεπτέμβριο του 2023, έχει γίνει η επικαιροποίηση των τευχών δημοπράτησης του έργου, όπως επίσης μία μελέτη του αρδευτικού δικτύου που θα αντλεί νερό από το Φράγμα στο Χαβρία. Ωστόσο, ακόμη δεν έχουν γίνει επίσημες σχετικές ανακοινώσεις.

Η πρόταση της ΕΥΑΘ ΑΕ για τη λειψυδρία στη Χαλκιδική

Στο πολύ δύσκολο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί, λόγω των συχνών διακοπών στην υδροδότηση παραθεριστικών περιοχών, αλλά και της υφαλμύρωσης των υδάτων των γεωτρήσεων και ενόψει της οριστικής διαμόρφωσης του Εθνικού Σχεδίου για το Νερό, η ΕΥΑΘ ΑΕ, αρχές Ιουλίου 2025, υπέβαλε στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Κωστή Χατζηδάκη, μία πρόταση για την αντιμετώπιση της μεγάλης έλλειψης νερού που αντιμετωπίζει η Χαλκιδική, ειδικά κατά τη θερινή περίοδο.

Η πρόταση περιλαμβάνει έργα που αφορούν μονάδες αφαλάτωσης θαλασσινού νερού, μικρά φράγματα και ταμιευτήρες για την αξιοποίηση των ομβρίων υδάτων, αποκαταστάσεις δικτύων (σ.σ. απώλειες δικτύων ύδρευσης άνω του 40%- 50%) όπως επίσης, αναβάθμιση μονάδων βιολογικού καθαρισμού λυμάτων (ΕΕΛ), ώστε μετά την τριτογενή επεξεργασία το νερό να χρησιμοποιείται για την άρδευση καλλιεργειών. Το ύψος όλων αυτών των έργων, αγγίζει τα 300 εκατ. ευρώ. Στην πρόταση υποδεικνύονται και οι πιθανές πηγές άντλησης χρηματοδοτήσεων (Πράσινο Ταμείο, ΕΤΕπ, ΕΣΠΑ, ΠΔΕ και ένα μικρό μέρος από το Ταμείο Ανάκαμψης).

Η πρόταση της ΕΥΑΘ ΑΕ περιλαμβάνει γενικές και ειδικές παρεμβάσεις, ώστε να επιτυγχάνεται ασφάλεια ύδρευσης για πληθυσμό από 300.000 έως 1.000.000 κατοίκους, αλλά και σταθεροποίηση των υδροφορέων για να αντιμετωπιστεί η υφαλμύρωση των υδάτων (σ.σ. λόγω των γεωτρήσεων σε μεγάλο βάθος).

Κάποια από τα έργα που συμπεριλαμβάνονται στην πρόταση, είναι μεγαλύτερου προϋπολογισμού, όπως η προτεινόμενη μονάδα αφαλάτωσης στη Σιθωνία, έργο ύψους 70-80 εκατ. ευρώ, ενώ άλλα είναι μικρότερου κόστους, όπως τα μικρά φράγματα για τα όμβρια.

Να σημειωθεί ότι η εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης στη Χαλκιδική έχει συζητηθεί επανειλημμένα στο παρελθόν. Το 2015 είχε εξεταστεί η δημιουργία δύο μονάδων: μία στον Δήμο Κασσάνδρας και μία στον Δήμο Νέας Προποντίδας. Το 2020 μονάδα αφαλάτωσης ήθελε να εγκαταστήσει και ο Δήμος Σιθωνίας, οι υποδομές του οποίου αγωνίζονται να καλύψουν τις ανάγκες του εκρηκτικά αναπτυσσόμενου παραθαλάσσιου οικισμού της Νικήτης.

Αναβάθμιση των βιολογικών καθαρισμών στη Χαλκιδική

Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΕΥΑΘ ΑΕ, Άνθιμο Αμανατίδη, υπάρχουν και έργα επείγοντος χαρακτήρα, όπως η αναβάθμιση των Βιολογικών Καθαρισμών σε Πευκοχώρι και Νικήτη και, δευτερευόντως στα Νέα Μουδανιά.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Χαλκιδική, λόγω της λειψυδρίας, τα γνωρίζει η κυβέρνηση. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος που για την Τρίτη 5 Αυγούστου είχε προγραμματιστεί τηλεδιάσκεψη, μετά από πρόσκληση του υφυπουργού παρά τω πρωθυπουργό, Θανάση Κοντογεώργη. Στη διάσκεψη, που αναβλήθηκε, θα μετείχαν οι υπουργοί Σταύρος Παπασταύρου, Νίκος Παπαθανάσης, ο Γ.Γ. Υδάτων του ΥΠΕΝ Πέτρος Βαρελίδης, η Περιφερειάρχης Κ. Μακεδονίας Αθηνά Αηδονά και ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΑΘ ΑΕ, Άνθιμος Αμανατίδης. Θέμα της σύσκεψης ήταν το έργο για το Φράγμα στον Χαβρία.

Καθυστερήσεις 30 χρόνων

Για την ιστορία του πράγματος να πούμε ότι η κατασκευή Φράγματος στον Χαβρία άρχισε να συζητείται πριν από 2007, επειδή οι υδατικές ανάγκες της τουριστικής και αγροτικής Χαλκιδικής δεν μπορούσαν, ακόμη από τότε, να καλυφθούν. Μάλιστα, λόγω της υπεράντλησης και υφαλμύρωσης των υπογείων υδάτων, είχαν απαγορευτεί νέες γεωτρήσεις στη Νέα Προποντίδα.

Όμως, το ζήτημα της εξασφάλισης ικανών υδατικών πόρων για τη Χαλκιδική, στην πραγματικότητα, είναι ακόμη παλαιότερο. Το 1995, δηλαδή πριν από 30 χρόνια, καθηγητές του Εργαστηρίου Γενικής και Γεωργικής Υδραυλικής της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ, σε συνεργασία με το ΕΘΙΑΓΕ και υπό την σκέπη του τότε υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, είχαν εκπονήσει μελέτη για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Εκείνη η μελέτη, μεταξύ άλλων, προέβλεπε κατασκευή φραγμάτων στον Χαβρία, αλλά και στον Ολύνθιο, ενώ στο τέλος της δεκαετίας του 1990 είχε προταθεί και η δημιουργία υδατοταμιευτήρα στη θέση Πετρένια.

Το Φράγμα στον Χαβρία αρχικά επρόκειτο να γίνει σαν δημόσιο έργο. Αν δεν κάνουμε λάθος, οι περιβαλλοντικοί όροι είχαν εγκριθεί ακόμη από το 2012 και έμενε η ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ και, ακολούθως, η δημοπράτησή του. Ωστόσο, η διαδικασία πάγωσε και τελικώς, το 2018, αποφασίστηκε (σ.σ. Χρ. Σπίρτζης και Στ. Πιτσιόρλας υπουργοί στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ) να κατασκευαστεί με ΣΔΙΤ, με τη δαπάνη κατασκευής, συντήρησης και λειτουργίας να καλύπτεται από το Δημόσιο με πληρωμές διαθεσιμότητας.

Τελικώς, μετά από τρία χρόνια αναμονής, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προκήρυξε τον διαγωνισμό για τον Χαβρία, στις 25/6/2020. Στον διαγωνισμό μετείχαν τρεις διεκδικητές, οι οποίοι όμως δεν κατέθεσαν δεσμευτικές προσφορές, γιατί εκτίμησαν πως το έργο ήταν υποκοστολογημένο και βασιζόταν στα δεδομένα μίας ξεπερασμένης υδρολογικής μελέτης, που δεν συνυπολόγιζε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, κάτι σημαντικό καθώς ο ανάδοχος θα αναλάμβανε τη λειτουργία για 27 χρόνια.

Φράγμα Χαβρία, έργα Α’ Φάσης

Σημειώνεται ότι ο διαγωνισμός που τελικά κρίθηκε άγονος, προέβλεπε:

  1. Κατασκευή φράγματος και συνοδών τεχνικών έργων για τη μεταφορά του νερού στην Εγκατάσταση Επεξεργασίας, δυναμικότητας 55.000 κ.μ./ημέρα (με δυνατότητα επέκτασης στα 165.000 κ.μ./ημέρα, σε επόμενες φάσεις).
  2. Κατασκευή εξωτερικών δικτύων, συνολικού μήκους 62 χλμ., δεξαμενών και αντλιοστασίων.

Με το έργο αυτό θα καλυπτόταν το 33% των υδατικών αναγκών της Χαλκιδικής (Δ.Ε. Πολυγύρου και Ορμύλιας, Κασσάνδρας και Παλλήνης, Σιθωνίας και Τορώνης, καθώς και Δ.Κ. Αγ. Μάμαντα και Νέας Ποτίδαιας και η Τ.Κ. Πυργαδικίων).

Σημειώνεται ότι το κόστος κατασκευής των έργων του Χαβρία ήταν 85,4 εκατ. προ ΦΠΑ, ενώ επιπλέον 80 εκατ. ευρω και παραπάνω είχαν προβλεφθεί για συντήρηση και λειτουργία σε βάθος 27 ετών -δηλαδή συνολικά περί τα 167 εκατ. ευρώ Προ τριετίας, όταν ακόμη βρισκόταν σε εξέλιξη ο διαγωνισμός, το κόστος κατασκευής, συντήρησης και λειτουργίας είχε εκτιμηθεί κατ’ ελάχιστον στα 185 εκατ. ευρώ, ενώ ένα εύλογο κέρδος για τον ανάδοχο «ανέβαζε το λογαριασμό» οπωσδήποτε αρκετά πάνω από τα 200 εκατ. ευρώ.

Ο ανάδοχος θα αναλάμβανε το έργο με 30ετή σύμβαση, περίοδο από την οποία τα τρία πρώτα χρόνια θα αφορούσαν στην κατασκευή του φράγματος και των συνοδών τεχνικών έργων.

Ασφάλεια ύδρευσης για τον πληθυσμό στη Χαλκιδική

Η πρόταση της ΕΥΑΘ ΑΕ, η οποία κατατέθηκε αρχές Ιουλίου 2025, στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Κωστή Χατζηδάκη, περιλαμβάνει γενικές και ειδικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στη Χαλκιδική.

Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΕΥΑΘ ΑΕ, Άνθιμο Αμανατίδη, η εταιρεία με την πρότασή της υποστηρίζει ότι πρέπει να υπάρχει ασφάλεια ύδρευσης για πληθυσμό από 300.000 κατοίκους έως 1.000.000. Θα πρέπει επίσης να γίνει σταθεροποίηση των υδροφορέων για να αντιμετωπιστεί η υφαλμύρωση των υδάτων (σ.σ. λόγω γεωτρήσεων σε μεγάλο βάθος).

Όπως επισημάνθηκε από τον κ. Αμανατίδη, η κατασκευή του Φράγματος στον Χαβρία θα δώσει στη Χαλκιδική μία λύση με προοπτική σε βάθος χρόνου. Σε περίπτωση, όμως, που δεν προχωρήσει το συγκεκριμένο έργο, θα πρέπει να γίνουν έργα για την κάλυψη των υδατικών αναγκών ή να επιλεγούν, από την πρόταση, άλλα έργα που θα «δέσουν» με το Φράγμα στον Χαβρία.

Πιο συγκεκριμένα, η ΕΥΑΘ ΑΕ εισηγείται την εγκατάσταση μίας μονάδας αφαλάτωσης στην περιοχή των μεταλλείων στη Γερακινή, δυναμικότητας 60.000-70.000 κ.μ., δηλαδή αντίστοιχης δυναμικότητας της ΕΕΝ του Χαβρία (Α’ Φάση). Η μονάδα αφαλάτωσης με αντλησιοταμίευση θα καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες της Χαλκιδικής στην περίοδο του καλοκαιριού, μειώνοντας μάλιστα την ανάγκη για πρόσθετη ενέργεια για την άντληση νερού.

Επίσης, η πρόταση εισηγείται την κατασκευή μίας μικρότερης μονάδας αφαλάτωσης, στην περιοχή της Νέας Ποτίδαιας, στο ενδιάμεσο των Δήμων Νέας Προποντίδας και Κασσάνδρας. Οι μονάδες αφαλάτωσης δεν θα λειτουργούν 12 μήνες τον χρόνο, αλλά κατά τους 3-4 μήνες, όταν υπάρχουν αυξημένες υδατικές ανάγκες.

Επιπλέον, προτείνεται η κατασκευή μικρών φραγμάτων ομβρίων, π.χ. στα ρέματα της Κασσάνδρας και της Σιθωνίας, προκειμένου το νερό της βροχής να αξιοποιείται για την άρδευση των καλλιεργειών (ελαιώνες, δενδρώδεις καλλιέργειες, όπως βερικοκιές και φιστικιές, αλλά και κηπευτικά).

Τριτοβάθμια επεξεργασία λυμάτων και άρδευση

Εν τω μεταξύ, πιεστική είναι η ανάγκη αναβάθμισης των συγκροτημάτων Βιολογικών Καθαρισμών (ΕΕΛ) τόσο για την κάλυψη μεγαλύτερων σε αριθμό πληθυσμών, όσο και για την ανάκτηση νερού, μετά από τριτοβάθμια επεξεργασία, κατάλληλου για άρδευση καλλιεργειών και πότισμα κήπων. Επισημάνθηκε ακόμη ότι οπωσδήποτε πρέπει να αναβαθμιστούν ριζικά και να επεκταθούν οι Βιολογικοί σε Πευκοχώρι και Νικήτη, αλλά και ο Βιολογικός στα Νέα Μουδανιά.

Σύμφωνα και με παλαιότερες δηλώσεις του κ. Αμανατίδη στο powergame.gr, η ΕΥΑΘ ΑΕ βλέπει ακόμη πιο μακριά για την κάλυψη των αναγκών της Χαλκιδικής σε νερό. Η Εταιρεία, που έχει σε εξέλιξη το έργο επέκτασης του Διυλιστηρίου Νερού από τον Αλιάκμονα, θα προχωρήσει σε προμελέτη της επόμενης Β’ Φάσης της ΕΕΝ, ώστε να μπορεί μελλοντικά να υδροδοτήσει τον Δήμο Νέας Προποντίδας, αφού προηγουμένως συνδεθεί με το δίκτυο της Εταιρείας ο Δήμος Θερμαϊκού (Ανατολική Θεσσαλονίκη).

Σημειώνεται ότι σήμερα η ΕΕΝ έχει δυναμικότητα 150.000 κ.μ./ημέρα. Αυτή η δυναμικότητα θα διπλασιαστεί με την ολοκλήρωση της Α’ Φάσης έως το 2027, ενώ με μία επόμενη φάση η εταιρεία θα φτάσει να παίρνει ως και 450.000 κ.μ νερού/ημέρα (δυναμικότητα ΕΕΝ) από τον Αλιάκμονα. Επιπλέον, η ΕΥΑΘ ΑΕ, επεξεργάζεται ακόμη 100.000 κ.μ./ημέρα από τις πηγές της Αραβησσού.

Η ΕΥΑΘ ΑΕ σχεδιάζει να εντάξει στα δίκτυά της περιοχές της ευρύτερης Θεσσαλονίκης, τη Δ.Ε. Μυγδονίας, όπως επίσης τον μεγάλο Δήμο Θερμαϊκού, τον Δήμο Πυλαίας – Χορτιάτη, τον Δήμο Χαλκηδόνας, αλλά και το νέο Παιδιατρικό Νοσοκομείο στο Φίλυρο. Όταν η ΕΥΑΘ υδροδοτήσει τον Δήμο Θερμαϊκού, που βρίσκεται στα ανατολικά της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης, τότε θα μπορεί, να «κουμπώσει» με τα δίκτυα ύδρευσης του συγκεκριμένου Δήμου και ο Δήμος Νέας Προποντίδας Χαλκιδικής.

Τα παραπάνω σχέδια, όμως, για να τεθούν σε υλοποίηση, εξαρτώνται και από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, η οποία έχει δηλώσει ότι επιθυμεί, μέσω συνενώσεων ΔΕΥΑ, να κεντρικοποιήσει το πλέγμα των κατακερματισμένων φορέων ύδρευσης και αποχέτευσης, με τις ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ να αναλαμβάνουν σημαντικό ρόλο σε αυτήν την ανασύνθεση, καθώς διαθέτουν τεχνογνωσία και εξελιγμένες οργανωτικά δομές.

Βεβαίως, μία τέτοια εξέλιξη θα απαιτήσει ενίσχυση του προσωπικού της ΕΥΑΘ ΑΕ, όπως και αναπροσαρμογή των τιμών νερού από τη ΡΑΑΕΥ, καθώς τα τιμολόγια νερού (νοικοκυριά, επαγγελματίες, βιομηχανία) είναι «παγωμένα» στα επίπεδα του 2023. Η έγκριση των αυξήσεων που προτείνει η εταιρεία, θα εξαρτηθεί από τον έλεγχο και την αποδοχή του επιτρεπόμενου εσόδου. Η προτεινόμενη αύξηση τιμών στις πρώτες κατηγορίες, δηλαδή στις καταναλώσεις των νοικοκυριών, θα είναι πολύ χαμηλή, της τάξης του 1%, ενώ στις υψηλότερες καταναλώσεις (επιχειρήσεις, βιομηχανία, ξενοδοχεία) προτείνεται να είναι της τάξης του +4%, με σκοπό να αποτραπεί και η σπατάλη νερού.