Η μοίρα της Ευρώπης σφραγίστηκε. Η Κίνα εξασφαλίζει φθηνό και αξιόπιστο ρωσικό φυσικό αέριο μέσω αγωγού, που μια φορά και έναν καιρό τροφοδοτούσε την Ευρώπη και ειδικά τη Γερμανία. Η Μογγολία ωφελείται από τα έσοδα διέλευσης, όπως παλαιότερα η Ουκρανία που κέρδιζε από τη μεταφορά ρωσικού αερίου.
Η κίνηση αποτελεί μια σημαντική πολιτική νίκη για τον Βλαντιμίρ Πούτιν καθώς στόχος της Δύσης είναι η οικονομική απομόνωση και η προσπάθεια απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια.
Η ρωσική Gazprom υπέγραψε νομικά δεσμευτική συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Power of Siberia 2 προς την Κίνα μέσω Μογγολίας, τον μεγαλύτερο για τη χώρα, σύμφωνα με το πρακτορείο Interfax που επικαλείται τον διευθύνοντα σύμβουλο Αλεξέι Μίλερ από την Κίνα.
Στόχος είναι η Ρωσία να βρει νέους αγοραστές για να αντικαταστήσει τις απώλειες από την Ευρώπη και η Κίνα να μειώσει τις εισαγωγές από τις ΗΠΑ.
Η Gazprom συμφώνησε επίσης σε μια μικρή αύξηση προμηθειών αερίου προς την Κίνα μέσω του υφιστάμενου αγωγού και υπέγραψε μνημόνιο για την κατασκευή του τεράστιου Power of Siberia 2.
Συμφώνησε δηλαδή να αυξήσει τις ροές προς την Κίνα μέσω της υπάρχουσας διαδρομής Power of Siberia κατά 6 δισ. κυβικά μέτρα/έτος (από 38 δισ. κυβικά μέτρα).
Οι ροές μέσω της μελλοντικής σύνδεσης της Άπω Ανατολής με την Κίνα, η οποία έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει το 2027, θα είναι επίσης πάνω από τα αρχικά προγραμματισμένα 10 δισ. κυβικά μέτρα/έτος.
Υπάρχουν ορισμένες επιφυλάξεις σχετικά με τον αγωγό PoS2:
- Το Πεκίνο δεν έχει ακόμη επιβεβαιώσει τις λεπτομέρειες της ανακοίνωσης του Μίλερ
- Εκτός από τις ημιτελείς διαπραγματεύσεις για τις τιμές, οι οικονομικοί όροι δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί
- Δεν δόθηκε χρονοδιάγραμμα για την κατασκευή ή την έναρξη των παραδόσεων
Τι είναι το έργο Power of Siberia 2
- Ο προτεινόμενος αγωγός θα μεταφέρει αέριο από τα τεράστια αποθέματα της χερσονήσου Γιαμάλ στη Δυτική Σιβηρία προς την Κίνα, τον μεγαλύτερο καταναλωτή ενέργειας παγκοσμίως και και ισχυρό αγοραστή φυσικού αερίου.
- Η Ρωσία είχε προτείνει τη διαδρομή εδώ και χρόνια, όμως το σχέδιο απέκτησε κατεπείγοντα χαρακτήρα μετά τη στροφή της Μόσχας προς το Πεκίνο, ώστε να αντικαταστήσει την Ευρώπη ως κύριο πελάτη.
- Ο υπάρχων αγωγός Power of Siberia εκτείνεται σε 3.000 χλμ. διασχίζοντας τη Σιβηρία και καταλήγει στην κινεζική επαρχία Χεϊλονγκτζιάνγκ στα βορειοανατολικά.
- Ο νέος αγωγός θα περνάει από την ανατολική Μογγολία και θα εισέρχεται στη βόρεια Κίνα.
- Η Gazprom ξεκίνησε μελέτη σκοπιμότητας το 2020 και στοχεύει να ξεκινήσει παραδόσεις έως το 2030.
- Ο Μίλερ δήλωσε ότι θα είναι «το μεγαλύτερο, πιο φιλόδοξο και πιο απαιτητικό έργο φυσικού αερίου στον κόσμο».
- Ο αγωγός μήκους 2.600 χλμ. θα έχει ετήσια δυναμικότητα 50 δισ. κυβικών μέτρων (bcm), λίγο μικρότερη από εκείνη του σήμερα ανενεργού Nord Stream 1 που συνέδεε τη Ρωσία με τη Γερμανία μέσω Βαλτικής.
Οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας φτάνουν στο απόγειο & χάνουν δύναμη
Το περίπλοκο πλέγμα δυτικών κυρώσεων που στοχεύει τον ρωσικό κλάδο πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν έχει καταφέρει να εμποδίσει τις ενεργειακές ροές της Μόσχας ούτε να αποδυναμώσει την πολεμική της προσπάθεια, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο χρόνος και η υπερβολική χρήση αμβλύνουν την αποτελεσματικότητα των χρηματοοικονομικών όπλων των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
Ο «οικονομικός πόλεμος» από τις δυτικές δυνάμεις έχει επεκταθεί δραματικά την τελευταία δεκαετία, με τον αριθμό των διεθνών κυρώσεων να αυξάνεται σχεδόν κατά 450% από το 2017, σύμφωνα με την LSEG Risk Intelligence. Σε αυτές περιλαμβάνονται τόσο οι πρωτογενείς κυρώσεις, που απαγορεύουν σχεδόν όλες τις συναλλαγές μεταξύ της χώρας που τις επιβάλλει και της χώρας–στόχου, όσο και οι δευτερογενείς κυρώσεις, που επιχειρούν να αποκόψουν από το δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα οποιονδήποτε συναλλάσσεται με οντότητες που έχουν μπει στη «μαύρη λίστα».
Η μεγάλη έξαρση κυρώσεων σημειώθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Οι κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της Ρωσίας εκτινάχθηκαν από μηδέν το 2013 σε 2.534 το 2025. Η Ουάσιγκτον μόνο το 2024 πρόσθεσε 3.135 νέες οντότητες και άτομα στη λίστα, το 70% εκ των οποίων ρωσικά, σύμφωνα με το Center for a New American Security.
Αυτή η «υπερπληθωριστική» τάση έχει οδηγήσει σε ένα ακριβό παιχνίδι «γάτας και ποντικιού». Παραγωγοί, traders και αγοραστές ρωσικού πετρελαίου – ιδίως η Κίνα και η Ινδία, που απορροφούν το 80% των ρωσικών εξαγωγών – προσπαθούν να παρακάμψουν τους δυτικούς περιορισμούς δημιουργώντας εναλλακτικά δίκτυα εμπορίου και χρηματοδότησης με εκατοντάδες δεξαμενόπλοια, γνωστά ως «σκοτεινοί στόλοι».
Παρόμοια συστήματα έχουν αναπτύξει εδώ και χρόνια το Ιράν και η Βενεζουέλα. Οι δυτικές κυβερνήσεις, με τη σειρά τους, διευρύνουν συνεχώς το εύρος των κυρώσεων, στοχεύοντας νέες εταιρείες, πλοία και φυσικά πρόσωπα. Όμως όσο αυξάνεται η κλίμακα των κυρώσεων, τόσο αυξάνεται και το κόστος αλλά και η πολυπλοκότητα της εφαρμογής τους, ιδίως για τις πολυεθνικές που επενδύουν μαζικά σε μηχανισμούς συμμόρφωσης.
Ασθενές πλαφόν τιμής
Ένα ακόμη μειονέκτημα της υπερσυσσώρευσης κυρώσεων είναι ότι ενέχει κινδύνους και για τις ίδιες τις οικονομίες των χωρών που τις επιβάλλουν, αναφέρουν αναλυτές στο Reuters. Για να περιοριστούν αυτοί οι κίνδυνοι, οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η ΕΕ προσπάθησαν να δομήσουν τα μέτρα με τρόπο ώστε να πλήττουν τα έσοδα του Κρεμλίνου, αλλά να διατηρούν το ρωσικό πετρέλαιο και αέριο στην αγορά, αποτρέποντας σοκ τιμών.
Έτσι, το 2022 οι χώρες της G7 εισήγαγαν πλαφόν 60 δολαρίων το βαρέλι στο ρωσικό αργό – επίπεδο που πρόσφατα μειώθηκε από την ΕΕ και άλλους εταίρους της G7, χωρίς όμως τις ΗΠΑ. Με βάση αυτό το σχήμα, το ρωσικό πετρέλαιο συνεχίζει να ρέει, αλλά εταιρείες δεν μπορούν να παρέχουν πλοία με δυτική ασφάλιση και υπηρεσίες εάν η τιμή πώλησης ξεπερνά το πλαφόν.
Τα μέτρα αυτά πράγματι μείωσαν τα κρατικά έσοδα της Ρωσίας, αφού το πετρέλαιο και το αέριο αποτελούν περίπου το 25% του ρωσικού προϋπολογισμού. Το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών εκτιμά ότι η Μόσχα έχασε 154 δισ. δολάρια από άμεσους φόρους στις εξαγωγές αργού την τριετία έως τον Φεβρουάριο του 2025.
Ωστόσο, η επίδραση ήταν μικρότερη του αναμενόμενου. Σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters, το ρωσικό αργό Ουραλίων έχει διαπραγματευτεί πάνω από το πλαφόν των 60 δολαρίων στο 75% των συνεδριάσεων από τον Δεκέμβριο του 2022, κυρίως χάρη στους «σκοτεινούς στόλους». Τον Αύγουστο μάλιστα η διαφορά τιμής με το Brent υποχώρησε κάτω από τα 5 δολάρια το βαρέλι, στο χαμηλότερο επίπεδο από την αρχή του πολέμου.
Η ΕΕ και ορισμένα μέλη της G7 – πλην ΗΠΑ – θα μειώσουν το πλαφόν αυτό τον μήνα στα 46,50 δολάρια, αν και η αποτελεσματικότητά του παραμένει αμφίβολη. Το γεγονός παραμένει πως τα μέτρα δεν πέτυχαν τον στρατηγικό στόχο τους: να πιέσουν τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να τερματίσει τον πόλεμο, ο οποίος συνεχίζεται τριάμισι χρόνια μετά.
Ανοίγουν ρωγμές
Οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι το σύστημα κυρώσεων παρουσιάζει ολοένα και περισσότερες ρωγμές. Στις 28 Αυγούστου, το δεξαμενόπλοιο Arctic Mulan – που βρίσκεται σε καθεστώς κυρώσεων – κατέπλευσε στη νότια Κίνα με φορτίο LNG από το έργο Arctic LNG 2 της Σιβηρίας. Ήταν η πρώτη εισαγωγή της Κίνας από τη συγκεκριμένη, βαριά κυρωμένη, ρωσική εγκατάσταση. Το γεγονός συνέπεσε με την επικείμενη επίσκεψη του Πούτιν στο Πεκίνο, δείχνοντας ότι η Κίνα ίσως δίνει προτεραιότητα στις σχέσεις της με τη Μόσχα έναντι της Ουάσιγκτον.
Και ακολούθησε ίσως το πιο ηχηρό πλήγμα στη δυτική αποτρεπτική ισχύ: στα τέλη Αυγούστου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εισήγαγε έναν νέο μηχανισμό, επιβάλλοντας «δευτερογενή δασμό» 25% στην Ινδία λόγω των αγορών ρωσικού αργού – μέτρο που διπλασίασε τους αμερικανικούς δασμούς στο πέμπτο μεγαλύτερο κράτος παγκοσμίως.
Μέχρι στιγμής το μέτρο δεν έχει αποδώσει, αντιθέτως φαίνεται να έχει γυρίσει μπούμερανγκ. Η Ινδία συνέχισε τις μαζικές εισαγωγές ρωσικού αργού, ενώ η κίνηση αυτή ίσως συνέβαλε και στη σταδιακή προσέγγιση Ινδίας–Κίνας.
