Τη μεγαλύτερη κρίση λειψυδρίας των τελευταίων 30 ετών αντιμετωπίζει η Αττική, καθώς η δραματική μείωση των υδάτινων αποθεμάτων στους δύο βασικούς ταμιευτήρες που υδροδοτούν την Αθήνα, τον Μόρνο και την Υλίκη, έχει οδηγήσει σε επίπεδα συναγερμού.
Οι νεότερες μετρήσεις καταγράφουν μια εικόνα έντονης επιδείνωσης. Σύμφωνα με τις νεότερες μετρήσεις, ο Μόρνος, ο βασικός ταμιευτήρας που καλύπτει μεγάλο μέρος των αναγκών της Αττικής, έχει χάσει περισσότερο από το 40% των αποθεμάτων του σε διάστημα δύο ετών, με αποτέλεσμα η επιφάνεια της λίμνης να μειωθεί σχεδόν στο μισό, ενώ και στην Υλίκη η ποσότητα του νερού του μειωθεί κατά 40% μόλις τον τελευταίο χρόνο, γεγονός που καταδεικνύει πόσο ραγδαία είναι η επιδείνωση της κατάστασης.
Η στάθμη των υδάτων έχει υποχωρήσει σε χαμηλό δεκαετίας, γεγονός που αναγκάζει την κυβέρνηση να ενεργοποιήσει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για να διασφαλίσει την επάρκεια νερού στο λεκανοπέδιο, όπου κατοικεί σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας.
Καθεστώς έκτακτης ανάγκης
Μετά από αυτά η κυβέρνηση έχει ήδη δρομολογήσει την ενεργοποίηση καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, ειδικά ως προς την κατανάλωση νερού στην Αττική, με στόχο αφενός να εξοικονομηθούν κρίσιμες ποσότητες και αφετέρου να επιταχυνθούν σημαντικά έργα που θα θωρακίσουν την υδροδότηση για τις επόμενες δεκαετίες.
Ο στόχος που τίθεται είναι να διασφαλιστεί η κάλυψη των αναγκών του λεκανοπεδίου τουλάχιστον για τα επόμενα 30 χρόνια, μέσα από έναν συνδυασμό νέων έργων, εκσυγχρονισμού υποδομών και αλλαγών στη συμπεριφορά κατανάλωσης.
Κεντρικός πυλώνας του σχεδιασμού που έχει εκπονήσει η κυβέρνηση, μετά από παρακολούθηση της κατάστασης για περισσότερο από έναν χρόνο, είναι το έργο «Εύρυτος».
Το σχέδιο προβλέπει την αξιοποίηση πλεονάζοντος νερού από περιοχές με υψηλά επίπεδα βροχόπτωσης, και ειδικότερα από τη λίμνη Κρεμαστών, στην οποία καταλήγουν και οι ποταμοί Κρικελιώτης και Καρπενησιώτης.
Παράλληλα βρίσκονται σε φάση σχεδιασμού και υλοποίησης σειρά μικρότερων έργων, που στοχεύουν στη βελτίωση της διαχείρισης και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του υδροδοτικού συστήματος.
Οι ενέργειες της ΕΥΔΑΠ
Από την πλευρά της η ΕΥΔΑΠ αναπτύσσει ένα σημαντικό επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 2,5 δισ. ευρώ, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και του εκσυγχρονισμού των υδάτινων υποδομών.
Μεταξύ άλλων προβλέπονται επενδύσεις σε «έξυπνα» δίκτυα, με συστήματα τηλεμετρίας και συνεχούς ελέγχου διαρροών, ώστε να περιοριστούν οι απώλειες νερού στο δίκτυο, καθώς και έργα επαναχρησιμοποίησης νερού για συγκεκριμένες χρήσεις, μειώνοντας την πίεση στους ταμιευτήρες πόσιμου νερού. Στόχος είναι η μετάβαση σε ένα πιο αποδοτικό, ψηφιακά ελεγχόμενο και λιγότερο σπάταλο σύστημα υδροδότησης.
Καθοριστικής σημασίας θα είναι και η στάση των πολιτών. Οι αρμόδιες αρχές επισημαίνουν ότι, ακόμη και με την υλοποίηση μεγάλων έργων, η αλόγιστη ή υπερβολική κατανάλωση μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση, ειδικά σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας.
Ειδικοί και στελέχη της ΕΥΔΑΠ με άμεση γνώση της υπόθεσης τονίζουν ότι η πρωτεύουσα διανύει μια περίοδο «έμμονης ξηρασίας», η οποία μπορεί να συγκριθεί μόνο με την κρίση της περιόδου 1988-1994. Επισημαίνουν ότι το σημερινό πρόβλημα είναι πιο σύνθετο, καθώς συνδέεται άρρηκτα με την κλιματική κρίση.
Μεταξύ άλλων, προβλέπονται επενδύσεις σε «έξυπνα» δίκτυα, με συστήματα τηλεμετρίας και ελέγχου διαρροών, καθώς και σε έργα επαναχρησιμοποίησης νερού. Κρίσιμη θα είναι και η ανταπόκριση των πολιτών, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα αλόγιστης ή υπερβολικής κατανάλωσης νερού.
Όπως εξήγησαν, πλέον έχουμε λιγότερες ημέρες βροχής ανά έτος σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου, ενώ η συγκέντρωση χιονιού στα βουνά, που «τρέφει» όλα τα πολύτιμα ρυάκια, έχει επίσης μειωθεί αισθητά. Αυτό σημαίνει ότι έχει συρρικνωθεί η φυσική εισροή υδάτων στους ταμιευτήρες, που αναπλήρωνε τα αποθέματά τους. Οι τελευταίες ισχυρές βροχοπτώσεις δεν άλλαξαν τη μεγάλη εικόνα, καθώς στις περιπτώσεις των καταιγίδων το μεγαλύτερο μέρος του νερού καταλήγει στη θάλασσα.
Οι πολλές βροχές δεν σώζουν την κατάσταση
Παρά τις τελευταίες ισχυρές βροχοπτώσεις, οι ειδικοί σημειώνουν ότι η συνολική εικόνα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά. Στις περιπτώσεις έντονων καταιγίδων, το μεγαλύτερο μέρος του νερού καταλήγει γρήγορα στη θάλασσα, χωρίς να προλαβαίνει να αποθηκευτεί στους ταμιευτήρες. Έτσι, τα επεισόδια έντονων βροχοπτώσεων δεν αντισταθμίζουν την απώλεια νερού που προκαλεί η παρατεταμένη ξηρασία.
Οι ίδιες πηγές αναφέρονται και σε παραδείγματα από το εξωτερικό, που επιβεβαιώνουν πόσο κρίσιμη είναι η έγκαιρη και συντονισμένη αντίδραση, αλλά και η υπεύθυνη συμπεριφορά των καταναλωτών.
Παραδείγματα άλλων χωρών
Το 2008, η Κύπρος αναγκάστηκε να μεταφέρει περίπου 8 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού με δεξαμενόπλοια από την Ελλάδα προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της. Σήμερα, έχοντας αντλήσει διδάγματα από εκείνη την κρίση, έχει ενισχύσει σημαντικά την ανθεκτικότητά της, με νέες μονάδες αφαλάτωσης και αυστηρότερα μέτρα εξοικονόμησης, κάτι που –προς το παρόν– στην Ελλάδα δεν εφαρμόζεται σε αντίστοιχη κλίμακα.
Ανάλογες πιέσεις αντιμετωπίζουν η νότια Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία, με τις κυβερνήσεις τους να θέτουν περιοχές σε «συναγερμό νερού» και να υιοθετούν μέτρα αντίστοιχα με αυτά που σχεδιάζει τώρα η Ελλάδα, από περιορισμούς στην κατανάλωση μέχρι επενδύσεις σε νέες υποδομές και τεχνολογίες.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, αρνητικό παράδειγμα αποτελεί το Ιράν, όπου η καθυστερημένη αντίδραση απέναντι σε μια πολύ σοβαρή κρίση έλλειψης νερού έχει οδηγήσει στο να εξετάζονται σήμερα ακραίες λύσεις, όπως η επιβολή δελτίου στο νερό ή ακόμη και το ενδεχόμενο εγκατάλειψης της πρωτεύουσας Τεχεράνης σε βάθος χρόνου.
