Να επωφεληθούν από τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις που φέρνει η πανευρωπαϊκή προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο επιχειρούν κυβερνήσεις των Δυτικών Βαλκανίων, εξέλιξη που φέρνει πιο κοντά το σχέδιο για τον αγωγό Ionian – Adriatic Pipeline (IAP). Ο τελευταίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ του Αζερμπαϊτζάν προς Μαυροβούνιο, Βοσνία και Κροατία μέσω διασύνδεσης με τον αγωγό ΤΑΡ στο Φιέρι της Αλβανίας.
Το σχέδιο για τον ΙΑΡ υπάρχει εδώ και χρόνια χωρίς να προχωρά. Την Δευτέρα, όμως, ο τοπικός Τύπος του Μαυροβουνίου αναφέρθηκε σε σχέδιο της κυβέρνησης για αναζήτηση παραχωρησιούχου ο οποίος θα αναλάβει να κατασκευάσει το τμήμα του ΙΑΡ που θα διασχίζει τη χώρα. Το κόστος του έργου σύμφωνα με τα δημοσιεύματα θα είναι 207 εκατ. ευρώ και θα προβλέπει την κατασκευή αγωγού 97 χιλιομέτρων.
Ο αρχικός σχεδιασμός του ΙΑΡ προβλέπει πως ο αγωγός θα έχει ετήσια δυναμικότητα πέντε δισ. κυβικών μέτρων (bcm) και μήκος 511 χιλιομέτρων από το Φιέρι μέχρι το Σπλιτ της Κροατίας. Προ εβδομάδων κυκλοφόρησαν πληροφορίες πως η εταιρεία κατασκευής και διαχείρισης του αγωγού θα έχει έδρα το Σπλιτ και μετόχους από τις τέσσερις χώρες που διέρχεται (Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία, Κροατία). Η Κροατία, το Μαυροβούνιο και η Βοσνία έχουν μέχρι σήμερα λάβει κοινοτική χρηματοδότηση άνω των 10 εκατ. ευρώ για τις μελέτες του αγωγού. Το συνολικό κόστος κατασκευής του αγωγού κινείται σε επίπεδα άνω των 600 εκατ. ευρώ.
Ο ΙΑΡ αποτελεί στην ουσία συνέχεια του ΤΑΡ, του μήκους 878 χιλιομέτρων αγωγού που συνδέεται με τον αγωγό Trans Anatolian Pipeline (TANAP) στους Κήπους στα ελληνοτουρκικά σύνορα, και διασχίζει την Ελλάδα, την Αλβανία και την Αδριατική θάλασσα, προτού εξέλθει στην ξηρά στη Νότια Ιταλία. Ο TAP μεταφέρει φυσικό αέριο από το γιγαντιαίο κοίτασμα Shah Deniz II του αζέρικου τμήματος της Κασπίας Θάλασσας προς την Ευρώπη.
Προ ημερών η διοίκηση του ΤΑΡ ανακοίνωσε πως ο αγωγός «μπορεί να διπλασιάσει τη δυναμικότητά του, επεκτείνοντάς την σταδιακά έως και τα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως (bcm/a) εντός διαστήματος 45-65 μηνών, εφόσον ληφθούν σχετικά αιτήματα κατά τη δεσμευτική φάση ενός market test (δοκιμή αγοράς) και αξιολογηθεί συνολικά η οικονομική βιωσιμότητα των αιτημάτων».
Η έναρξη της επόμενης δεσμευτικής φάσης του market test έχει προγραμματιστεί για τον Ιούλιο του 2023. Ωστόσο, «ο TAP μπορεί να επιταχύνει αυτό το χρονοδιάγραμμα και να ξεκινήσει τη δεσμευτική φάση του market test το 2022, υπό την προϋπόθεση ότι κατά την τρέχουσα περίοδο της δημόσιας διαβούλευσης θα υπάρξει ενδιαφέρον για πρώιμη έναρξη της δεσμευτικής φάσης».
Στην ίδια ανακοίνωση του ΤΑΡ αναφέρονταν πως ο αγωγός πρόκειται να διευκολύνει την προμήθεια φυσικού αερίου σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μέσω μελλοντικών διασυνδέσεων. Η Βουλγαρία, ειδικότερα, θα μπορέσει να καλύψει έως και το 33% των συνολικών αναγκών της σε φυσικό αέριο μέσω του ΤΑΡ, μετά την ολοκλήρωση του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB). Τα σημεία εξόδου του ΤΑΡ στην Ελλάδα και την Αλβανία και η προσγειάλωση του αγωγού στις ακτές της Ιταλίας παρέχουν πολλαπλές δυνατότητες για περαιτέρω μεταφορά αζέρικου αερίου στις ευρύτερες ευρωπαϊκές αγορές.
Στο μετοχικό κεφάλαιο του ΤΑΡ μετέχουν οι ΒΡ (20%), SOCAR (20%), Snam (20%), Fluxys (19%), Enagás (16%) και Axpo (5%).
