Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί πως ο Νότιος Διάδρομος μεταφοράς φυσικού αερίου, που άνοιξε με τα 10 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) αζέρικου αερίου ετησίως μέσω του αγωγού ΤΑΡ, μπορεί να μεταφέρει τα επόμενα χρόνια προς την Ε.Ε. επιπλέον 10 έως 20 bcm το χρόνο. Ήδη η διοίκηση της εταιρείας διαχείρισης του ΤΑΡ έχει ανακοινώσει την αναβάθμιση του αγωγού (μέσω συμπίεσης) ώστε να διπλασιαστεί η χωρητικότητά του.
Από που θα έρθουν τα άλλα 10 bcm που «βλέπουν» στην Κομισιόν; Από την ανάπτυξη του «Μεσογειακού Κόμβου Αερίου», δηλαδή την αξιοποίηση των κοιτασμάτων της νοτιοανατολικής Μεσογείου; Από το σχέδιο του Trans Caspian Pipeline, ενός αγωγού που θα συνδέει το Τουρκμενιστάν με το Αζερμπαϊτζάν και θα φέρνει στο Νότιο Διάδρομο τα τεράστια αποθέματα από «τη Γη των Τουρκομάνων»; Και από τις δύο πηγές;
Οι Βρυξέλλες διαπραγματεύονται εδώ και χρόνια με τις κυβερνήσεις του Αζερμπαϊτζάν και του Τουρκμενιστάν για τον Trans Caspian Pipeline προς μεγάλη δυσαρέσκεια της Μόσχας και του Πεκίνου. Ειδικά όταν η χώρα της Κεντρικής Ασίας διατηρεί στενότατες σχέσεις με την Ρωσία, ενώ η Κίνα «διψάει» για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που διαθέτει και ήδη προμηθεύεται αέριο μέσω αγωγού που διασχίζει Τουρκμενιστάν – Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν (Central Asia – China pipeline). Μια νέα επέκταση του αγωγού προς Κίνα αντιμετωπίζει πολυετείς καθυστερήσεις ενώ επί σχεδόν τρεις δεκαετίες σχεδιάζεται χωρίς να ολοκληρώνεται ο αγωγός ΤΑΡΙ (Turkmenistan – Afghanistan – Pakistan – India) που θα μεταφέρει αέριο στην Ινδία.
Πάντως, μέσω κοινοτικών χρηματοδοτήσεων έχουν γίνει αρκετές μελέτες για το πρώτο βήμα του φιλόδοξου σχεδίου, τον Trans-Caspian Interconnector, έναν αγωγό περίπου 80 χιλιομέτρων. Θα συνδέει δύο εξέδρες παραγωγής πετρελαίου / φυσικού αερίου στην Κασπία Θάλασσα, το κοίτασμα Banka Livanova (το διαχειρίζεται η μαλαισιανή Petronas) στο Τουρκμενιστάν και το κοίτασμα Chirag Guneshli που βρίσκεται υπό τη διαχείριση της ΒΡ. Έτσι το τουρκμένικο αέριο θα συνδέεται με το σύστημα αγωγών των Αζέρων και εν συνεχεία με το Νότιο Διάδρομο που το φέρνει στην Ευρώπη.
Μια εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων, η TransCaspian US Resources, είναι αυτή που προωθεί τον διασυνδετήριο αγωγό, επένδυση περίπου 400 εκατ. ευρώ, αλλά και το ευρύτερο σχέδιο του αγωγού προς Ευρώπη. Ένας από τους δύο διαχειριστές είναι ο (συνταξιούχος σήμερα) πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Τουρκμενιστάν, την περίοδο 2014 – 2019, Allan Mustard.
Όμως, οι Βρυξέλλες και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να «καταπιούν» τις αντιρρήσεις οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα για να προχωρήσουν σε στενότερη συνεργασία με την Ασγκαμπάτ, την πρωτεύουσα του Τουρκμενιστάν (που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «πόλη της αγάπης»!). Πρέπει να υπερκεράσουν και το βέτο της Μόσχας η οποία έχει από την πρώτη στιγμή ξεκαθαρίσει πως οποιοδήποτε αγωγός εντός της Κασπίας πρέπει να έχει τη συναίνεση και των πέντε χωρών που βρέχονται από τη λίμνη ενώ είναι «περιβαλλοντικά μη αποδεκτός».
Την ίδια στιγμή οι αναλυτές υποστηρίζουν πως σε εποχές απίστευτα υψηλών τιμών στα υλικά κατασκευών δεν είναι ευχάριστο να μιλάς για δαπανηρά έργα κατασκευής αγωγών χιλιάδων χιλιομέτρων (στην ίδια συζήτηση έχει εμπλακεί και ο αγωγός EastMed για μεταφορά αερίου από τη Νοτιανατολική Μεσόγειο προς Ε.Ε.). Η άλλη πλευρά θεωρεί πως τώρα είναι η ευκαιρία να σχεδιάσεις ώστε να υλοποιήσεις το έργο όταν οι τιμές υποχωρήσουν. Αναφέρονται στην περίπτωση του αγωγού TANAP, μήκους 1.850 χιλιομέτρων που συνδέει το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ στο Αζερμπαϊτζάν με τα ελληνοτουρκικά σύνορα και συνεχίζει μέχρι την Ιταλία μέσω του ΤΑΡ που διασχίζει Ελλάδα και Αλβανία. Όπως λένε, όταν σχεδιάστηκε ο ΤΑΝΑΡ υπολογίζονταν πως θα κοστίσει περίπου 12 δισ. ευρώ. Τελικά το 2020, που ολοκληρώθηκε, διαπιστώθηκε πως το τελικό κόστος δεν ξεπέρασε τα έξι δισ. ευρώ. Είχε την τύχη να προωθείται σε μια περίοδο χαμηλών τιμών στα υλικά κατασκευών.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στην Ασγκαμπάτ επανήλθαν, πάντως, τους τελευταίους μήνες και υποστηρίζουν πως η κυβέρνηση συζητά με Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Τουρκία και Ευρωπαϊκή Ένωση την πιθανότητα κατασκευής ενός αγωγού που θα μεταφέρει προς την Ευρώπη μεταξύ 10 και 30 bcm αερίου το χρόνο. Σχεδόν όσα θα μετέφερε ο δυναμικότητας 27,5 bcm ΝordStream II που συνδέει την Ρωσία με την Γερμανία.
Η ενίσχυση του Νοτίου Διαδρόμου, είτε μέσω των κοιτασμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, είτε μέσω συμπληρωματικών πηγών όπως το αζέρικο ή το τουρκμένικο αέριο συζητούνται, πάντως, στις Βρυξέλλες μετά την απόφαση για πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η συζήτηση, ειδικά για τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, έχει πυκνώσει τις τελευταίες εβδομάδες με εμπλοκή και χωρών όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Αλγερία.
