Μια σειρά μέτρων που θα σηματοδοτήσουν το τέλος της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, ετοιμάζεται να προτείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση, θέτοντας ως καταληκτική ημερομηνία το τέλος του 2027. Το σχέδιο, όπως εξηγεί το Bloomberg, περιλαμβάνει την απαγόρευση εισαγωγών τόσο μέσω νέων συμφωνιών όσο και μέσω υφιστάμενων συμβολαίων spot, με στόχο να τεθεί σε ισχύ έως το τέλος του 2025 για τα spot και να επεκταθεί έως το 2027 στα μακροπρόθεσμα συμβόλαια.
Η Ρωσία, αν και έχει περιορίσει δραστικά τις παραδόσεις μέσω αγωγών (ιδίως από τη Gazprom), έχει αυξήσει σημαντικά τις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) προς την Ευρώπη, με αποτέλεσμα οι ρωσικές προμήθειες να εξακολουθούν να αντιστοιχούν στο 19% της κατανάλωσης φυσικού αερίου της ΕΕ — σε σύγκριση με πάνω από 40% πριν από την εισβολή στην Ουκρανία.
Παρά τη βούληση για ενεργειακή απεξάρτηση, το νομικό πλαίσιο παραμένει ασαφές. Η Κομισιόν εξετάζει τρόπους να επιτρέψει στις ευρωπαϊκές εταιρείες να ακυρώσουν τα υπάρχοντα συμβόλαια επικαλούμενες «ανωτέρα βία», ωστόσο νομικοί αναλυτές θεωρούν ότι η επίκληση αυτή δύσκολα θα σταθεί, καθώς η Ρωσία συνεχίζει να τηρεί τις συμβατικές της υποχρεώσεις παρά τον πόλεμο. Τα συμβόλαια “take-or-pay” με τη Gazprom υποχρεώνουν τους αγοραστές να πληρώνουν ακόμα και για ποσότητες που δεν παραλαμβάνονται, καθιστώντας νομικά και οικονομικά δύσκολη τη διακοπή τους χωρίς ρητές κυρώσεις.
Το σχέδιο της ΕΕ δεν προβλέπει νέες κυρώσεις, αλλά η πλήρης απαγόρευση ρωσικού φυσικού αερίου θα απαιτούσε πολιτική ομοφωνία, κάτι που παραμένει αμφίβολο λόγω των επιφυλάξεων χωρών όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία, που διατηρούν στενούς δεσμούς με τη Μόσχα. Η Ουγγαρία μάλιστα έχει ξεκαθαρίσει ότι θα μπλοκάρει οποιαδήποτε πρόταση για ενεργειακές κυρώσεις.
Παρ’ όλα αυτά, η Κομισιόν εκτιμά ότι η παγκόσμια αύξηση LNG —κυρίως από ΗΠΑ, Κατάρ, Καναδά και Αφρική— θα μετριάσει τις επιπτώσεις στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού και στις τιμές. Ήδη εξετάζεται διμερής συνεργασία με τις ΗΠΑ, ενόψει εμπορικών διαπραγματεύσεων, ώστε να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες ποσότητες για την ενεργειακή ασφάλεια της ηπείρου.
Παράλληλα, η ΕΕ αντιμετωπίζει εκκρεμείς νομικές διαμάχες: από την έναρξη του πολέμου, οι διαφορές ανάμεσα στη Gazprom και ευρωπαϊκές εταιρείες για αθέτηση πληρωμών ή παραδόσεων ξεπερνούν τα 18,5 δισ. ευρώ. Οι δικαστικές εξελίξεις ενδέχεται να επηρεάσουν τις προσπάθειες πλήρους απεμπλοκής.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο οδικός χάρτης που αναμένεται να ανακοινωθεί στο Στρασβούργο την Τρίτη, 6 Μαΐου, επιδιώκει να προσδώσει σαφή στρατηγική κατεύθυνση στην πολιτική ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης, συνδυάζοντας νομικές, εμπορικές και γεωπολιτικές πτυχές, με βασικό στόχο την απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια χωρίς να διακυβευθεί η ασφάλεια εφοδιασμού.
Τέλος, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Bloomberg, αξίζει να σημειωθεί πως το σχέδιο για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου θα έχει περιορισμένη επίδραση στις τιμές και την ενεργειακή ασφάλεια, δεδομένων των μεγάλων ποσοτήτων LNG που πρόκειται να κυκλοφορήσουν στην αγορά τα επόμενα χρόνια, ανέφεραν οι πηγές, οι οποίες προειδοποίησαν πως τα σχέδια ενδέχεται να αλλάξουν πριν από την ανακοίνωση την Τρίτη.
