Τα ελληνικά ξενοδοχεία κινούνται σταδιακά προς ένα πιο βιώσιμο μοντέλο λειτουργίας, με τα υψηλών κατηγοριών να πρωτοπορούν και τα χαμηλών κατηγοριών να καταβάλλουν προσπάθειες να ακολουθήσουν. Αυτό ήταν το βασικότερο συμπέρασμα της έρευνας του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του συνεδρίου του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, στη Ρόδο.
Το συνέδριο, με τίτλο «Χαράσσοντας τον Δρόμο για ένα Βιώσιμο Αύριο», πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Φιλοξενία με αξία για όλους», για τα 90 χρόνια του ΞΕΕ.
Σύμφωνα με την εκτενή μελέτη ESG που διενήργησε το ΙΤΕΠ για το 2024 και παρουσιάστηκε από τον δρα Γεώργιο Πετράκο, καθηγητή Ποσοτικών Μεθόδων & Η/Υ, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και γενικό διευθυντή του ΙΤΕΠ, οι συνολικές επενδύσεις των ελληνικών ξενοδοχείων ξεπέρασαν το 1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου το 19% -ήτοι 200 εκατ. ευρώ- κατευθύνθηκε σε δράσεις βιωσιμότητας. Οι ξενοδόχοι επενδύουν σε νέες τεχνολογίες ενεργειακής αναβάθμισης, όπως αντλίες θερμότητας, συστήματα διαχείρισης ενέργειας (BMS), ενεργειακά τζάμια, καθώς και υποδομές, όπως σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων -μια πρακτική που λειτουργεί και ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τα καταλύματα.
Παράλληλα, η διαχείριση του νερού αναδεικνύεται ως μία από τις πλέον κρίσιμες προκλήσεις, ιδίως στα νησιά, όπου η ανησυχία για την επάρκεια είναι έντονη. Τα ξενοδοχεία καταγράφουν υψηλά ποσοστά χρήσης πρακτικών εξοικονόμησης νερού, όπως μειωτήρες ροής, επαναχρησιμοποίηση πετσετών, καζανάκια μειωμένης κατανάλωσης, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό έχει στραφεί στη δημιουργία δικτύων συλλογής βρόχινου νερού και επεξεργασίας γκρίζων νερών. Παρά ταύτα, η μέση χρήση συστημάτων παρακολούθησης κατανάλωσης νερού ανέρχεται μόλις στο 32%, ενώ μόνο το 60% έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους μείωσης κατανάλωσης.
Η έρευνα καταγράφει ανισότητες ανάμεσα στα ξενοδοχεία: τα υψηλών κατηγοριών (4* και 5*) επενδύουν περισσότερο σε τεχνολογικές καινοτομίες και συστήματα βιωσιμότητας, ενώ τα μικρότερα και χαμηλότερης κατηγορίας καταλύματα στρέφονται κυρίως σε άμεσες, οικονομικές λύσεις, όπως η χρήση ηλιακών θερμοσιφώνων και η εξοικονόμηση ενέργειας μέσω LED. Ο κλάδος χαρακτηρίζεται από τέσσερα ενεργειακά προφίλ: από τους «Energy Profs» με εξειδικευμένα εργαλεία διαχείρισης έως τους «Αδιάφορους», που περιορίζονται σε βασικές πρακτικές.
Στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων, αν και καταγράφεται πρόοδος, η έρευνα αναδεικνύει ότι μόλις το 25% των ξενοδοχείων εφαρμόζουν πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων και συστημάτων μέτρησης food waste, με τα μεγαλύτερα και υψηλής κατηγορίας ξενοδοχεία να πρωτοστατούν.
Ο Φώτης Κοκοτός, αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΣΕΤΕ και πρόεδρος του Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων «ReHORECA Sustainability System», εξήγησε ότι στη Χερσόνησο έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα όπου τα δημοτικά τέλη καθορίζονται με βάση την «παραγωγή» αποβλήτων, σε αντίθεση με το σύστημα που ισχύει σε όλη τη χώρα, όπου σε ξενοδοχεία πάνω των 100 κλινών ακόμη τα τέλη καθορίζονται με τα τετραγωνικά.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τις δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης -όπως ανακύκλωση, χρήση τοπικών προϊόντων και στήριξη της τοπικής κοινότητας- παρατηρείται ανομοιογενής υιοθέτηση, με τα 5* να φτάνουν το 57%, αλλά τα μικρότερα ξενοδοχεία να υπολείπονται.
Η εικόνα που προκύπτει είναι αυτή ενός δυναμικά εξελισσόμενου τομέα, ο οποίος, όπως τόνισε ο πρόεδρος του ΞΕΕ, Αλέξανδρος Βασιλικός, «πρωταγωνιστεί στο άνοιγμα του δρόμου προς ένα βιώσιμο αύριο». Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Το στοίχημα της βιωσιμότητας απαιτεί ευθύνη στην πράξη. Με την κατάλληλη υποστήριξη, οι ξενοδόχοι αποδεικνύουν ότι μπορούν να πετύχουν υψηλούς στόχους και να εγγυηθούν μια φιλοξενία με αξία για όλους».
Ξενοδοχεία: Στο «κόκκινο» η ανησυχία για την επάρκεια νερού
Ωστόσο, η ανησυχία για τη διαθεσιμότητα νερού, ειδικά στα νησιά του Αιγαίου, δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η εκτίμηση υδρολογικού κινδύνου φτάνει στο 8,0 στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου και στο 7,6 στην Κρήτη και τα νησιά του Ιονίου.
Να σημειωθεί ότι, όπως ανέφερε ο Glenn Mandziuk, CEO του World Sustainable Hospitality Alliance, Director on the Board of the Global Sustainable Tourism Council & the Responsible Tourism Institute, ένα ξενοδοχείο καταναλώνει 8 φορές περισσότερο νερό από μία κατοικία. Γι’ αυτό και κάλεσε τους ξενοδόχους να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την εξοικονόμηση νερού.
Ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου, Γιώργος Χατζημάρκος, επισήμανε την ανάγκη συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα: «Ο κλάδος της φιλοξενίας είναι οι πνεύμονες με τους οποίους αναπνέουμε. Ηθικό χρέος μας προς τις επόμενες γενιές είναι να σχεδιάζουμε ένα μέλλον πιο έξυπνο, πιο ανθεκτικό, πιο δίκαιο και αυτό το υπηρετούμε με ωριμότητα, με υπευθυνότητα. Βιώσιμη φιλοξενία σημαίνει βιώσιμα νησιά, βιώσιμες τοπικές οικονομίες και κοινωνίες. Στο Νότιο Αιγαίο δεν μιλάμε απλώς για σχεδιασμούς ή φιλοδοξίες -μιλάμε για υλοποιημένες δράσεις, στη Χάλκη, την Αστυπάλαια, την Τήλο, τη Ρόδο. Η βιωσιμότητα δεν είναι μόνο ευθύνη της δημόσιας διοίκησης, που μπορεί με διοικητικά μέτρα να φτάσει στον στόχο. Είναι μια συλλογική υπόθεση. Ο μόνος δρόμος προς ένα βιώσιμο αύριο είναι δουλεύοντας σε συνεργασία με την κοινωνία».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, στο πλαίσιο του Συνεδρίου, συγκέντρωσε το διεθνώς πρωτοποριακό σύστημα περιβαλλοντικής κατάταξης των ξενοδοχείων που σχεδίασε το ΞΕΕ σε συνεργασία με το ΤΕΕ και νομοθέτησε πρόσφατα το υπουργείο Τουρισμού.
Η έρευνα ESG του ΙΤΕΠ αναμένεται να επαναληφθεί το 2025, αποτυπώνοντας την πρόοδο και τις νέες τάσεις βιωσιμότητας στον ξενοδοχειακό κλάδο. Το σίγουρο είναι πως τα ελληνικά ξενοδοχεία βρίσκονται μπροστά σε μια διπλή πρόκληση: να συνδυάσουν την αναπτυξιακή δυναμική με την αειφόρο λειτουργία τους, μέσα σε ένα περιβάλλον όπου οι φυσικοί πόροι δεν είναι απεριόριστοι.
