Διαδικασία Κανονιστικής Παρέμβασης σε Κλάδο της Οικονομίας έχει ξεκινήσει η Επιτροπή Ανταγωνισμού για τα καύσιμα, προκειμένου να αξιολογήσει εάν επικρατούν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού στα τρία στάδια παραγωγής και διανομής (διύλιση, εμπορία και λιανική διάθεση) στις αγορές των πετρελαϊκών προϊόντων αμόλυβδης βενζίνης 95 οκτανίων, πετρελαίου κίνησης και πετρελαίου θέρμανσης στην ελληνική αγορά.
Η διαδικασία της Κανονιστικής Παρέμβασης επικεντρώνεται στην εξέταση συγκεκριμένων συνθηκών αγοράς, οι οποίες δύνανται να οδηγήσουν σε προβλήματα στη λειτουργία της ανταγωνιστικής διαδικασίας, τα οποία δεν δύνανται να επιλυθούν με την εφαρμογή των άρθρων 1, 2 και 5 μέχρι 10 του Ν. 3959/2011. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού οφείλει να δημοσιοποιήσει τις απόψεις της ως προς τη μη ύπαρξη συνθηκών ανταγωνισμού στον υπό εξέταση κλάδο και να θέσει αυτές σε δημόσια διαβούλευση.
Η Έκθεση Πρώτων Απόψεων της ΕΑ δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2024 και είναι διαθέσιμη εδώ. Η Έκθεση αυτή ανέλυσε (α) τη δομή και συνθήκες ανταγωνισμού σε κάθε στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας του κλάδου (διύλιση, εμπορία και λιανική διάθεση), (β) το θεσμικό πλαίσιο της αγοράς των πετρελαιοειδών στην Ελλάδα, (γ) την εξέλιξη των τιμών, εμπορικών ροών και δεικτών κερδοφορίας στα στάδια διύλισης και εμπορίας, (δ) τον τρόπο τιμολόγησης των υπό εξέταση προϊόντων και τους παράγοντες που επηρέασαν τα επίπεδα τιμών στην περίοδο αναφοράς και (ε) το φαινόμενο της ασυμμετρίας στην μετακύλιση αυξήσεων τιμών (‘rockets and feathers’).
Η Έκθεση Πρώτων Απόψεων τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, η οποία ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2024. Σε απάντηση αιτημάτων για την παροχή διευκρινίσεων, η ΕΑ δημοσίευσε συμπληρωματικό Τεχνικό Παράρτημα, το οποίο περιγράφει αναλυτικά το οικονομετρικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε.
Η παρούσα Έκθεση Δεύτερων Απόψεων δημοσιεύεται σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 11 Ν. 3959/2011, σύμφωνα με την οποία, μετά το πέρας της πρώτης δημόσιας διαβούλευσης και εφόσον η ΕΑ διαπιστώνει ξανά ότι στον συγκεκριμένο κλάδο της οικονομίας δεν υπάρχουν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού, ανακοινώνει συγκεκριμένα μέτρα τα οποία θεωρεί ότι είναι απολύτως αναγκαία, πρόσφορα και σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, για τη δημιουργία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού.
Η Έκθεση Δεύτερων Απόψεων της ΕΑ, η οποία περιλαμβάνει τα προτεινόμενα μέτρα, δημοσιεύεται σήμερα και τίθεται σε δημόσια διαβούλευση.
Στη δημόσια διαβούλευση μπορεί να λάβει μέρος οποιοδήποτε πρόσωπο, ανεξάρτητα από την επίκληση έννομου συμφέροντος. Η κατάθεση των απόψεων νομικού προσώπου που συμμετέχει στη διαβούλευση γίνεται από τον νόμιμο εκπρόσωπό του. Όλες οι παρατηρήσεις και οι απόψεις όσων ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στη διαβούλευση και να γνωστοποιήσουν τυχόν στοιχεία που διαθέτουν και τα οποία είναι χρήσιμα για τη διαμόρφωση της απόφασης της Επιτροπής Ανταγωνισμού είναι ευπρόσδεκτες. Η διάρκεια της διαβούλευσης διαρκεί έως και τις 26.09.2025. Οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να υποβάλλουν τις παρατηρήσεις τους γραπτώς και επώνυμα ηλεκτρονικά (σε επεξεργάσιμη μορφή) στη διεύθυνση fuels@epant.gr μέχρι την ημερομηνία αυτή.
Δείτε εδώ ολόκληρο το κείμενο της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τα καύσιμα
Καύσιμα: Τα πέντε μέτρα που προτείνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού
1. Ενίσχυση των εισαγωγών με σύσταση Κεντρικού Φορέα Διατήρησης Αποθεμάτων
Προκειμένου να διευκολυνθεί η τήρηση των αποθεμάτων ασφαλείας για τη διενέργεια εισαγωγών, ιδίως από τις μη καθετοποιημένες εταιρείες χονδρικής εμπορίας, η ΕΑ θεωρεί κρίσιμης σημασίας τη σύσταση ενός ειδικού, ανεξάρτητου Κεντρικού Φορέα Διατήρησης Αποθεμάτων (ΚΦΔΑ).
Ο φορέας αυτός θα τελεί υπό την εποπτεία της ΡΑΑΕΥ. Ο ΚΦΔΑ θα τηρεί τα αποθέματα ασφαλείας για λογαριασμό των υπόχρεων έναντι καθορισμένου τιμήματος, το οποίο θα καταβάλλεται από όλους τους υπόχρεους ανάλογα με τις συνολικές καταναλώσεις τους κατά το προηγούμενο έτος. Με αυτό τον τρόπο, όσοι δραστηριοποιούνται στη σχετική αγορά θα έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν τα αποθέματα ασφαλείας που υποχρεούνται βάσει του νόμου, χωρίς να αποθαρρύνονται από την πραγματοποίηση εισαγωγών (ολοκληρωτικά ή περιορισμένης έστω κλίμακας). To εν λόγω μέτρο κρίνεται αναγκαίο, πρόσφορο και αποτελεσματικό για την πραγμάτωση του επιδιωκόμενου σκοπού, ήτοι την ενίσχυση της έντασης του ανταγωνισμού στο στάδιο της διύλισης μέσω ενίσχυσης των εισαγωγών, ιδίως από μη καθετοποιημένες εταιρείες εμπορίας.
Με τη σύσταση ΚΦΔΑ, οι εταιρίες εμπορίας (ιδίως οι μη καθετοποιημένες) θα μπορούν να πραγματοποιούν εισαγωγές, χωρίς άμεση διασύνδεση των εισαγωγών αυτών με το επιπλέον κόστος που συνεπάγεται η τήρηση ανάλογων αποθεμάτων ή/και συνακόλουθων αποθηκευτικών χώρων. Επιπλέον, η θέσπιση ανεξάρτητου ΚΦΔΑ δεν θα επιτρέπει την εμφάνιση και «συντήρηση» του διαπραγματευτικού πλεονεκτήματος των εγχώριων εταιριών διύλισης ως πιστοποιημένων αποθηκευτικών φορέων τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε στρέβλωση των συνθηκών ανταγωνισμού στην εν λόγω σχετική αγορά μέσω ενδεχόμενης άρνησης πώλησης, καταχρηστικών πρακτικών (συμπεριλαμβανομένων τυχόν καταχρηστικών πρακτικών προσδιορισμού του κόστους τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, όπως υπερβολική ή διακριτική τιμολόγηση, και συνακόλουθη χειραγώγησης των τιμών) προνομιακής μεταχείρισης των συμμετεχόντων Με την ενίσχυση των εισαγωγών, αναμένεται να ενισχυθεί η ένταση του ανταγωνισμού στο στάδιο της διύλισης.
2. Χαρτογράφηση και εποπτεία των αποθηκευτικών χώρων
Είναι αναγκαίο να υπάρξει μια θεσμική καταγραφή, παρακολούθηση και εποπτεία των αποθηκευτικών χώρων για πετρελαιοειδή.
Προτείνεται η θεσμοθέτηση της καταγραφής των αποθηκευτικών χώρων και τυχόν ελλείψεων ή αναξιοποίητων χώρων σε ένα ενιαίο μητρώο και από έναν αρμόδιο φορέα. Η εν λόγω καταγραφή θα συμβάλει μεταξύ άλλων στην ενίσχυση της δυνατότητας εισαγωγών. Σημειώνεται ότι η καταγραφή αυτή θα πρέπει να μην περιορίζεται στο μητρώο που τηρείται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και περιλαμβάνει στοιχεία αποθηκευτικών χώρων Διυλιστηρίων, Εγκαταστάσεων Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών και Μεγάλων Τελικών Καταναλωτών, οι οποίοι έχουν πιστοποιηθεί σύμφωνα με διατάξεις της Δ1/Β/21196/2013 Υπουργικής Απόφασης
3. Κατάργηση ρητρών αποκλειστικότητας στις συμβάσεις αποθήκευσης
Οι ρήτρες αποκλειστικότητας στις υπάρχουσες συμβάσεις (συν)αποθήκευσης ή/και εξυπηρέτησης καυσίμων δεν κρίνονται ούτε πρόσφορες ούτε αναγκαίες για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, ήτοι του ομαλού εφοδιασμού του συνόλου της χώρας, αλλά ούτε και για τον σκοπό της ορθολογικότερης διαχείρισης των διαθέσιμων αποθηκευτικών χώρων. Αντιθέτως, μία τέτοια ορθολογική διαχείριση των αποθηκευτικών χώρων είναι αναγκαία προεργασία για να ενισχυθεί η δυνατότητα πραγματοποίησης εισαγωγών, να διευκολυνθεί η τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας και να ενισχυθούν οι συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού στην αγορά προμήθειας, ο οποίος εν τοις πράγμασι παρεμποδίζεται από τις ρήτρες αποκλειστικής αποθήκευσης.
Προτείνεται να μην περιλαμβάνονται εφεξής ρήτρες αποκλειστικότητας ως προς την αποθήκευση των καυσίμων σε συμβάσεις αποθήκευσης/εξυπηρέτησης καυσίμων σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις τρίτων εταιρειών. Η αποκλειστικότητα στη χρήση αποθηκευτικών χώρων εν τέλει κατατείνει σε αποκλειστική προμήθεια έναντι αντιτίμου του ιδιοκτήτη της εγκατάστασης από τις αντισυμβαλλόμενες εταιρείες διύλισης, εμποδίζοντας κατά τον τρόπο αυτό τη διενέργεια εισαγωγών, ενώ η έρευνα έδειξε ότι ο σκοπός σύναψης των συμβάσεων αυτών εξυπηρετείται και χωρίς τις εν λόγω ρήτρες.
4. Μείωση της διαφάνειας στη διύλιση
Προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος σιωπηρής συμπαιγνίας στη διύλιση προτείνεται η μείωση της διαφάνειας ως προς τις τιμές. Βάσει της ΥΑ οικ. 3006 ΦΕΚ Β’ 554/2007 γνωστοποιείται με ηλεκτρονικό μέσο στις εταιρείες εμπορίας η τιμή πώλησης των πετρελαιοειδών που προορίζονται για την εγχώρια αγορά το αργότερο έως της 10:00 το πρωί της ημέρας παράδοσής της. Η γνωστοποίηση αυτή θα πρέπει να γίνεται με εξατομικευμένη επικοινωνία με τις εταιρείες εμπορίας χωρίς δημοσιοποίηση των τιμών αυτών, οι οποίες σήμερα αναρτώνται καθημερινά στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή. Το ως άνω μέτρο κρίνεται αναγκαίο, πρόσφορο για τη μείωση του επιπέδου διαφάνειας στην αγορά, η οποία διευκολύνει τη σιωπηρή συμπαιγνία, και δεν είναι επαχθές για τις εταιρείες διύλισης.
5. Αύξηση της διαφάνειας στη λιανική
Στην Έκθεση Πρώτων Απόψεων αναφέρεται παλαιότερη πρόταση της ΕΑ να τοποθετηθούν ειδικοί ηλεκτρονικοί πίνακες κατά μήκος των εθνικών αυτοκινητοδρόμων προς ενημέρωση των διερχομένων οδηγών για τη λιανική τιμή πώλησης των υγρών καυσίμων (απλή αμόλυβδη και πετρέλαιο κίνησης) στα επόμενα τρία πρατήρια (από το σημείο τοποθέτησης του ειδικού ηλεκτρονικού πίνακα), καθώς και για τη χιλιομετρική απόσταση από αυτά, υποχρέωση η οποία δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα.
Η τοποθέτηση ηλεκτρονικών πινάκων κατά μήκος των εθνικών οδών, μπορεί να συμπληρωθεί και με άλλα μέτρα που να ενισχύουν την ενημέρωση των τελικών καταναλωτών ως προς τις τιμές ή την ποιότητα των καυσίμων και συγχρόνως συνάδουν καλύτερα με την ψηφιακή εξέλιξη των τελευταίων ετών και την επίδραση που αυτή έχει στην καθημερινότητα των καταναλωτών.
Προτείνεται η θέσπιση από το αρμόδιο Υπουργείο ενός ανάλογου σε αποτελεσματικότητα μέτρου, μέσω της δημιουργίας της ψηφιακής εφαρμογής (application) για την ενημέρωση των καταναλωτών ως προς τις τιμές σε πραγματικό χρόνο και με τρόπο φιλικό προς τον χρήστη. Μια τέτοια εφαρμογή θα μπορούσε να είναι εξέλιξη του υπάρχοντος Παρατηρητηρίου Τιμών προκειμένου να έχει το κύρος και την αξιοπιστία ενός κρατικού φορέα. Η πρόταση της ΕΑ αφορά την δημιουργία μιας φιλικής προς τον χρήστη εφαρμογής που θα περιλαμβάνει τις τιμές των πρατηρίων ανά προϊόν, ανά πρατήριο και ανά γεωγραφική περιοχή σε πραγματικό χρόνο, και θα εμφανίζει στον χρήστη (με βάση την τρέχουσα τοποθεσία του) τα κοντινότερα σε αυτόν πρατήρια και τις τιμές σε αυτά. Το μέτρο αυτό θα ήταν ένα επαρκές μέτρο που θα συντελούσε στην αύξηση της διαφάνειας της αγοράς προς όφελος των καταναλωτών.
Οι πρατηριούχοι θα πρέπει να ενημερώνουν το Παρατηρητήριο Τιμών για τις τιμές τους σε πραγματικό χρόνο και τα δεδομένα αυτόματα να μεταφέρονται στην εφαρμογή, ώστε να γίνεται η σύγκριση και να επιλέγεται το ανά περιοχή φθηνότερο πρατήριο. Συνεπώς, οι καταναλωτές θα μπορούν να επιλέξουν το φθηνότερο καύσιμο ανά πάσα στιγμή, κάτι που με τη σειρά του θα αυξήσει τα κίνητρα των πρατηριούχων να ανταγωνιστούν έντονα ως προς την τιμή και παράλληλα οι ανταγωνιστικές πιέσεις να επεκταθούν στις εταιρείες εμπορίας.
