Καθώς η Κομισιόν ετοιμάζεται να παρουσιάσει το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) για την περίοδο 2028-2034 στις 16 Ιουλίου, τα «φώτα» πέφτουν στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), που αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους δέκτες χρηματοδότησης από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Για να αντιληφθούμε την κατάσταση αρκούν τα νούμερα: To ταμείο της τρέχουσας ΚΑΠ (2023-2028), ύψους 386 δισ. ευρώ αντιστοιχεί σήμερα σε σχεδόν το ένα τρίτο του συνολικού επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ. Αντίστοιχα, η εισοδηματική στήριξη προς τους αγρότες ανέρχεται σήμερα σε 291 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου τα τρία τέταρτα του ταμείου.
Η ΚΑΠ στηρίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες: στις άμεσες πληρωμές και τη στήριξη του εισοδήματος των αγροτών, και στην αγροτική ανάπτυξη με προγράμματα για την προώθηση της βιώσιμης γεωργίας, της περιβαλλοντικής προστασίας και της τοπικής ανάπτυξης. Το τελευταίο διάστημα, η σκέψη να συγχωνευτούν τα κονδύλια της ΚΑΠ με αυτά των μέσων συνοχής σε ένα «Ενιαίο Εθνικό Σχέδιο», είχε προκαλέσει διαξιφισμούς στις Βρυξέλλες, ανάμεσα στην ηγεσία της Κομισιόν, Ευρωβουλευτές και τον αγροτικό κόσμο.
Σύμφωνα με την πρόταση, οι εθνικές κυβερνήσεις θα είχαν μεγαλύτερο έλεγχο για το πώς θα δαπανώνται τα κονδύλια της ΕΕ, επιτρέποντας ταχύτερες προσαρμογές σε προτεραιότητες όπως η άμυνα, η ανταγωνιστικότητα και το κλίμα. Οι αρμόδιοι αξιωματούχοι παρουσίαζαν το σύστημα ως ευέλικτο και απλοποιημένο. Οι επικριτές του το είδαν ως απόπειρα συγκέντρωσης εξουσίας, αλλά και ως προσπάθεια αποδυνάμωσης της ΚΑΠ. Προς ανακούφιση των παραπάνω, ο Επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ Κριστόφ Χάνσεν κατέστησε σαφές πρόσφατα, ότι η δομή των δύο πυλώνων θα διατηρηθεί. Αυτό αποτελεί μια μικρή νίκη για τους αγρότες, οι οποίοι φοβόντουσαν ότι θα έχαναν κονδύλια, που θα κατευθύνονταν σε άλλες στρατηγικές προτεραιότητες κάθε κράτους-μέλους της ΕΕ.
Παρά τη διατήρηση της δομής της ΚΑΠ όμως, το μεγάλο μυστήριο που «καίει» πρωτίστως τον αγροτικό κόσμο, αλλά και τις εθνικές κυβερνήσεις, είναι το πόσα χρήματα θα διατεθούν συνολικά και αν αυτά θα παραμείνουν σταθερά ή ευάλωτα σε περικοπές και ανακατανομές. Σύμφωνα με διαρροές που έχουν γίνει τις τελευταίες μέρες σε Euractiv και Politico, εκτιμάται ότι η συνολική χρηματοδότηση της ΚΑΠ θα μειωθεί πιθανόν κατά 15%-25% σε σχέση με το τρέχον επίπεδο.
Η πίεση για τη μείωση του προϋπολογισμού της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, πηγάζει από τις ανάγκες της ΕΕ να αποπληρώσει το χρέος της πανδημίας και να χρηματοδοτήσει νέες προτεραιότητες, που τέθηκαν και στην Έκθεση Ντράγκι, όπως η άμυνα και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Αυτό σημαίνει ότι η ΚΑΠ, παρά τη διατήρηση της δομής της, θα αντιμετωπίσει σημαντικές οικονομικές πιέσεις. Καταλαβαίνει κανείς, ότι σε μια περίοδο που η Κομισιόν επιδιώκει να δώσει «διαπιστευτήρια» προς τον κόσμο της υπαίθρου, τρέχοντας προγράμματα ενίσχυσης, χαράζοντας μακροχρόνια σχέδια -μεταξύ άλλων για την προσέλκυση των νέων στην ύπαιθρο- η μείωση του «ταμείου» της ΚΑΠ, που θα έπληττε και τις αγροτικές ενισχύσεις, θα μπορούσε να βγάλει ξανά τα τρακτέρ στους δρόμους από την Κρήτη και τον Έβρο έως και το κέντρο των Βρυξελλών, εικόνες δηλαδή, που είδαμε κυρίως το 2024.
Οι προτεραιότητες για τη νέα ΚΑΠ
Κομβικό σημείο της νέας πολιτικής είναι η αυξημένη εξουσία, που θα δοθεί στις εθνικές κυβερνήσεις για τη διαχείριση των κονδυλίων της ΚΑΠ, μέσα από την εφαρμογή εθνικών στρατηγικών σχεδίων, που θα προσαρμόζουν τους κοινούς κανόνες στις τοπικές ανάγκες. Η Κομισιόν, σύμφωνα και με πρόσφατη ανακοίνωσή της, επιδιώκει να απλοποιήσει τη διαχείριση και να προσφέρει περισσότερη ευελιξία στα κράτη-μέλη, ώστε να ανταποκρίνονται πιο αποτελεσματικά στις τοπικές προτεραιότητες.
Το πακέτο απλοποίησης που παρουσιάστηκε το 2025, υποστηρίζει αυτή τη γραμμή και προτείνει λιγότερη γραφειοκρατία και μεγαλύτερη χρήση ψηφιακών εργαλείων, όπως δορυφορικών εικόνων και ηλεκτρονικών συστημάτων αναφοράς για την παρακολούθηση της χρήσης των κονδυλίων.
Η ΚΑΠ έως τώρα, είχε συνδεθεί στενά με περιβαλλοντικές πολιτικές, όπως η Πράσινη Συμφωνία και η στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο», που είχαν βάλει αυστηρές προϋποθέσεις για τους αγρότες. Ωστόσο, μετά τις αντιδράσεις και τις διαμαρτυρίες το 2024, πολλά από αυτά τα περιβαλλοντικά μέτρα απαλύνθηκαν ή καταργήθηκαν. Ο Επίτροπος Χάνσεν τονίζει ότι η επόμενη ΚΑΠ θα επικεντρωθεί περισσότερο στα κίνητρα παρά στις κυρώσεις.
Η ανανέωση των γενεών αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας. Σήμερα, σχεδόν 6 στους 10 αγρότες στην ΕΕ είναι άνω των 55 ετών, ενώ μόλις το 6% είναι κάτω των 35 ετών. Η Επιτροπή και οι ευρωβουλευτές ζητούν ενίσχυση της χρηματοδότησης και φορολογικά κίνητρα για να προσελκύσουν νέους στον αγροτικό τομέα, καθώς και την υποστήριξη των μικρών και νεοεισερχόμενων παραγωγών μέσω ειδικών επιδοτήσεων. Υπενθυμίζεται, ότι ο Έλληνας υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστας Τσιάρας, κατά τη διάρκεια του Άτυπου Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας της ΕΕ, που πραγματοποιήθηκε στη Βαρσοβία στις 15-17 Ιουνίου, κατέθεσε μια δέσμη προτάσεων εστιάζοντας στην ανάγκη περαιτέρω στήριξης των νέων γεωργών, ώστε να διασφαλισθεί η συμβολή τους στον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα.
Τέλος, προτείνεται να τεθούν ανώτατα όρια στις πληρωμές προς μεγάλες εκμεταλλεύσεις και να εφαρμοστεί φθίνουσα κλίμακα κατανομής των επιδοτήσεων, ώστε να κατευθυνθούν περισσότερα κονδύλια σε αγρότες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
