Πριν από λίγες μέρες παρουσιάστηκε η σημαντική μελέτη του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ), που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο του -το ΙΝΣΒΕ- σε συνεργασία με τη δημοσκοπική εταιρεία Analysis για τις επενδύσεις στη μεταποίηση, φωτίζοντας τις πραγματικές συνθήκες, τις προκλήσεις και τις προοπτικές του κλάδου. Την ώρα που η ελληνική μεταποίηση παλεύει με αντιξοότητες, αβεβαιότητα και επιβράδυνση, η εικόνα που αποτυπώνεται στην πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η ελληνική μεταποιητική βιομηχανία επιμένει να επενδύει, να καινοτομεί και να εξάγει, παρά τις δυσκολίες, τα κενά και την ελλειμματική στήριξη από την Πολιτεία ή το τραπεζικό σύστημα, μέσα σε ένα περιβάλλον ασταθές, φορολογικά αβέβαιο και διοικητικά δυσλειτουργικό.
Η ταυτότητα της έρευνας
Η πανελλαδική έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 603 μεταποιητικές επιχειρήσεις μέσω τηλεφωνικών και online συνεντεύξεων (CATI & CAWI), με στατιστική στάθμιση βάσει γεωγραφικής κατανομής και κλάδου. Η εστίαση στην επενδυτική συμπεριφορά, τις προτεραιότητες, τα εμπόδια και τα κίνητρα επιχειρήσεων κάθε μεγέθους προσφέρει μια σπάνιας ποιότητας εικόνα του παραγωγικού μας ιστού.
Αξίζει να σημειωθεί πως το 50% των επιχειρήσεων που επένδυσαν δεν έκαναν χρήση κανενός προγράμματος. Και απ’ όσες το έκαναν, μόνο το 28% χρησιμοποίησε τον Αναπτυξιακό Νόμο -και οι περισσότερες από αυτές ανέφεραν γραφειοκρατικά εμπόδια, καθυστερήσεις και αδιαφάνεια.
Οι επενδυτικοί στόχοι
Οι βασικοί στόχοι των επενδύσεων της τελευταίας διετίας ήταν:
- Αύξηση παραγωγικής δυναμικότητας (52%)
- Αντικατάσταση εξοπλισμού (43%)
- Μείωση λειτουργικού κόστους (35%)
- Παραγωγή νέων προϊόντων και καινοτομία (23%)
- Ψηφιακός μετασχηματισμός (22%)
- Ανάπτυξη εξαγωγών (20%)
Για τις μεγάλες επιχειρήσεις οι στόχοι είναι σαφώς πιο φιλόδοξοι: 71% αύξηση δυναμικότητας, 40% νέες καινοτομίες, 36% ενίσχυση εξαγωγών, 27% πράσινη αναβάθμιση.
Ειδικότερα, στη Θεσσαλονίκη προτεραιότητα δίνεται στην αύξηση παραγωγής (40%), στην αντικατάσταση εξοπλισμού (32%), αλλά και στον πράσινο μετασχηματισμό (20%) -με ιδιαίτερα υψηλή έμφαση στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού (15%), μάλιστα σχεδόν επτά φορές πάνω από την αντίστοιχη της Αττικής.
Τα εμπόδια
Ως βασικοί ανασταλτικοί παράγοντες για τις επιχειρήσεις αναδύθηκαν οι:
- Αδυναμία εξεύρεσης εξειδικευμένου προσωπικού (41% πανελλαδικά, 54% στη Θεσσαλονίκη).
- Καθυστερήσεις στις διαδικασίες και αδειοδοτήσεις (44% -στη Θεσσαλονίκη 47%)
- Αβεβαιότητα στο φορολογικό καθεστώς (52%).
- Λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και υψηλά επιτόκια (60% αναφέρουν πρόβλημα με το κόστος δανεισμού).
- Μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης, πληθωρισμός, διεθνής αστάθεια.
Οι εξαγωγικές επιχειρήσεις: Η αιχμή του δόρατος
Περίπου το 49% των μεταποιητικών επιχειρήσεων της χώρας διαθέτει εξαγωγική δραστηριότητα, με μέσο όρο το 33% της παραγωγής να εξάγεται. Στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, το ποσοστό αυτό φτάνει το 44%.
- 79% των εξαγωγικών επιχειρήσεων επένδυσαν την τελευταία διετία,
- 77% δηλώνουν πρόθεση για επενδύσεις στο επόμενο 12μηνο.
Σε σχέση με το σύνολο των μεταποιητικών, οι εξαγωγικές επιχειρήσεις επενδύουν περισσότερο:
- Σε R&D για νέα προϊόντα (+7%).
- Σε εξαγωγική ανάπτυξη (+10%).
- Και χρησιμοποιούν πιο συχνά τον Αναπτυξιακό Νόμο (+7%).
Τα κύρια εμπόδια για την εξαγωγική τους επέκταση είναι:
- Αλλαγές στους δασμούς (36%).
- Κανονισμοί, πιστοποιήσεις και διεθνή πρότυπα (31%).
- Διαταραχές αλυσίδων εφοδιασμού (29%).
Επενδυτικές προοπτικές
Παρά τις δυσκολίες, το 61% των επιχειρήσεων δηλώνει ότι σκοπεύει να επενδύσει την επόμενη χρονιά. Από αυτές:
- Το 48% προτεραιοποιούν τη μείωση λειτουργικού κόστους.
- Το 35% την ανάπτυξη νέων προϊόντων.
- Το 29% την αύξηση εξαγωγών.
- Μόλις το 17% δηλώνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως βασική προτεραιότητα.
Η απαισιοδοξία, ωστόσο, παραμένει διάχυτη:
- Το 52% αναμένει επιδείνωση του οικονομικού κλίματος.
- Το 45% προβλέπει πολιτική αστάθεια.
- Μόνο το 9% προσδοκά βελτίωση του οικονομικού περιβάλλοντος.
Θεσσαλονίκη: Η ηγέτιδα δύναμη στη μεταποίηση
Ένα εύρημα της μελέτης είναι η επενδυτική υπεροχή της Θεσσαλονίκης: το 76% των μεταποιητικών επιχειρήσεων της περιοχής επένδυσαν την τελευταία διετία, έναντι 64% στο σύνολο της χώρας και μόλις 60% στην Αττική. Πρόκειται για ένα στατιστικό στοιχείο που δεν περιορίζεται στην ποσοτική υπεροχή. Αντίθετα, επεκτείνεται σε όλους τους ποιοτικούς δείκτες.
Οι επιχειρήσεις της Θεσσαλονίκης επένδυσαν περισσότερο από την Αττική:
- σε μηχανολογικό και λοιπό εξοπλισμό (64% έναντι 42%),
- σε λογισμικό και τεχνολογίες πληροφορικής (39% έναντι 27%),
- σε εκπαίδευση και κατάρτιση προσωπικού (27% έναντι 14%),
- σε R&D για βελτίωση προϊόντων (27% έναντι 13%).
Η διαφορά δεν είναι τυχαία. Αποτυπώνει μια κουλτούρα συστηματικής ενδυνάμωσης, με επενδυτικούς στόχους που υπερβαίνουν την απλή επιβίωση. Ειδικά σε σχέση με τον «πράσινο» μετασχηματισμό και την εκπαίδευση, οι επιχειρήσεις της Θεσσαλονίκης ξεχωρίζουν -με μεγάλη διαφορά από εκείνες της Αττικής.
Οι προτάσεις του ΣΒΕ: Ένα νέο παραγωγικό συμβόλαιο
Η πρόεδρος του ΣΒΕ, Λουκία Σαράντη, μίλησε με σαφήνεια για την ανάγκη μιας νέας εθνικής στρατηγικής για τη μεταποίηση, λέγοντας: «Χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ κράτους, επιχειρήσεων και κοινωνίας. Η βιομηχανία πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο ενός νέου παραγωγικού μοντέλου».
Τι χρειάζεται η ελληνική βιομηχανία:
- Πολιτική απόφαση να στηριχθεί η ελληνική βιομηχανία: Να τεθεί στο επίκεντρο του νέου παραγωγικού μας μοντέλου και να έχει δίπλα της μία αποτελεσματική δημόσια διοίκηση.
- Σταθερότητα και πρόβλεψη: Σταθερό, διαφανές και αξιόπιστο φορολογικό πλαίσιο. Μείωση της φορολογίας, των ασφαλιστικών εισφορών και του κόστους ενέργειας.
- Επενδυτικά εργαλεία που λειτουργούν: Ριζική απλοποίηση του Αναπτυξιακού Νόμου και στόχευση των κινήτρων ανά μέγεθος και ρόλο επιχείρησης.
- Πρόσβαση στη χρηματοδότηση για όλους: Μείωση του κόστους δανεισμού και διευκόλυνση της πρόσβασης σε τραπεζική χρηματοδότηση. Ενεργοποίηση τραπεζών και αναπτυξιακών εργαλείων με όρους αγοράς και διαφάνειας.
- Εργασία με προοπτική: Σύνδεση επενδύσεων με τη δημιουργία σταθερών, ποιοτικών θέσεων εργασίας. Βελτίωση του συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης, θέμα για το οποίο o ΣΒΕ έχει πραγματοποιήσει μια μεγάλη μελέτη με την Deloitte.
- Πράσινη και ψηφιακή μετάβαση με παραγωγική βάση: Επενδύσεις στην καινοτομία, στην εξοικονόμηση πόρων και στον ψηφιακό μετασχηματισμό της παραγωγής.
- Δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού για την επιχειρηματικότητα: Απλοποίηση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος για την επιχειρηματικότητα και ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης.
Τι προτείνει ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ), αναλυτικά:
- Σταθερότητα και προβλεψιμότητα: Δημιουργία ενός σταθερού, διαφανούς και αξιόπιστου φορολογικού πλαισίου, το οποίο δεν θα μεταβάλλεται ανάλογα με την πολιτική συγκυρία. Η φορολογική ασφάλεια είναι προϋπόθεση για επενδύσεις μακροπρόθεσμου ορίζοντα.
- Ριζική απλοποίηση του Αναπτυξιακού Νόμου: Απλοποίηση των διαδικασιών έγκρισης, εκταμίευσης και ελέγχου, με στόχο τη μείωση της γραφειοκρατίας, του χρόνου αναμονής και των αντικινήτρων για τις επιχειρήσεις.
- Πρόσβαση σε χρηματοδότηση με όρους αγοράς: Ενίσχυση της λειτουργίας των τραπεζών με διαφανή και δίκαια κριτήρια, μείωση του κόστους δανεισμού και ενεργοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων (ΕΑΤ, Ταμείο Ανάκαμψης κ.λπ.) με βάση τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας.
- Επενδυτικά εργαλεία ανά μέγεθος και ρόλο επιχείρησης: Επανασχεδιασμός των κινήτρων με στόχευση σε επιχειρήσεις που προσφέρουν υψηλή προστιθέμενη αξία, εξαγωγική δραστηριότητα και καινοτομία, χωρίς αποκλεισμούς για μικρότερες αλλά βιώσιμες μεταποιητικές μονάδες.
- Εκπαίδευση και κατάρτιση με προοπτική: Βελτίωση του συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και σύνδεσή του με τις ανάγκες της βιομηχανίας, ώστε να αντιμετωπιστεί η χρόνια έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού.
- Απονομή δικαιοσύνης και ρυθμιστικό περιβάλλον: Επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης και εξορθολογισμός του ρυθμιστικού πλαισίου για την επιχειρηματικότητα. Οι επιχειρήσεις χρειάζονται θεσμική ασφάλεια και λιγότερους ασαφείς ή αντικρουόμενους κανόνες.
- Επενδύσεις με κοινωνική ανταπόδοση: Σύνδεση των επενδύσεων με τη δημιουργία σταθερών, ποιοτικών και καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας, ώστε η ανάπτυξη να έχει σαφές κοινωνικό αποτύπωμα.
- Σταθερό φορολογικό πλαίσιο και μείωση φορολογίας, εισφορών και ενεργειακού κόστους.
Συμπεράσματα: Μια μεταποίηση που επιμένει, επενδύει και επιβιώνει
Μέσα σε ένα δύσκολο μακροοικονομικό περιβάλλον, η εικόνα της μεταποίησης και ειδικά αυτή της Θεσσαλονίκης, εμπνέει συγκρατημένη αισιοδοξία. Όχι γιατί όλα είναι εύκολα, αλλά γιατί η επιμονή, η στρατηγική και η ανθεκτικότητα μοιάζουν να χτίζουν ένα νέο αφήγημα. Οι επιχειρήσεις επενδύουν με δικά τους μέσα, ξεπερνούν τα εμπόδια του τραπεζικού συστήματος, υιοθετούν την καινοτομία ως εργαλείο και προσεγγίζουν τη βιωσιμότητα ως αναγκαιότητα.. Το ερώτημα, πλέον, δεν είναι αν η βιομηχανία αντέχει, αλλά αν η Πολιτεία θα σταθεί στο ύψος των απαιτήσεων ενός παραγωγικού μέλλοντος που θα έχει επίκεντρο την ελληνική βιομηχανία.
