Πίσω από τους ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης και τις αισιόδοξες προβλέψεις για άνοδο 2,3% το 2025, κρύβονται τα πρώτα σημάδια κόπωσης της ελληνικής οικονομίας. Η επενδυτική στασιμότητα, η νέα έξαρση του πληθωρισμού, η κάμψη στη βιομηχανική παραγωγή και το λιανεμπόριο και η αύξηση του ελλείμματος στο ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών συνθέτουν τα κρίσιμα μέτωπα της επόμενης περιόδου.
Αναλυτικά:
- Χαμηλές πτήσεις στις επενδύσεις: Η έκθεση του ΟΟΣΑ για τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές επαναφέρει στο προσκήνιο το διαχρονικό «κενό» της ελληνικής οικονομίας στις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, καθώς την περίοδο 2008 -2024 κατέγραψε αρνητικό ρυθμό αύξησης στο απόθεμα παγίου κεφαλαίου. Η δεκαπενταετής αποεπένδυση οφείλεται στη βαθιά οικονομική κρίση, που οδήγησε σε υποχώρηση της βιομηχανικής δραστηριότητας, ματαίωση έργων υποδομής και απαξίωση εξοπλισμού. Παρ’ ότι οι προβλέψεις δείχνουν σημαντική άνοδο επενδύσεων το 2025 (9%) και το 2026 (8%), κυρίως λόγω του Ταμείου Ανάκαμψης, η ζημιά των προηγούμενων ετών παραμένει μεγάλη. Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί ότι χωρίς επενδυτική «επανάσταση» στην ενέργεια, την τεχνολογία, τις υποδομές και την καινοτομία, η αναπτυξιακή δυναμική δεν μπορεί να διατηρηθεί. Αντίθετα, η καθυστέρηση στην απορρόφηση των κοινοτικών πόρων ενέχει τον κίνδυνο επιβράδυνσης.
- Πληθωριστικές πιέσεις: Ο πληθωρισμός, που φάνηκε να υποχωρεί στα τέλη του 2024, επανήλθε με αυξητική τάση. Τον Ιούλιο κατέγραψε νέα επιτάχυνση στο 3,1% από 2,8% τον Ιούνιο. Οι ανατιμήσεις «χτυπούν» από το ψωμί και τον καφέ έως την ενέργεια και τα ενοίκια, με διψήφιες αυξήσεις σε φρούτα (+19,3%), ηλεκτρισμό (+18,9%) και καφέ (+16,8%). Ακόμη και σε μηνιαία βάση, οι τιμές ανέβηκαν μεταξύ άλλων στο ελαιόλαδο (+9,5%), στις αερομεταφορές επιβατών (+11,8%), στον καφέ (+5,3%), στον ηλεκτρισμό (+5,7%) και στο φυσικό αέριο (+2,7%), ενώ ανοδικά κινήθηκαν επίσης το μοσχάρι, τα πουλερικά, τα νωπά λαχανικά και τα γλυκά. Οι διαρκείς αυξήσεις περιορίζουν το διαθέσιμο εισόδημα και πλήττουν κυρίως τα ασθενέστερα νοικοκυριά, τα οποία βλέπουν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους να κατευθύνεται στα βασικά αγαθά.
- Κόπωση στη βιομηχανία: Στον βιομηχανικό τομέα, η τάση επιδείνωσης γίνεται πλέον ορατή. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία υποχώρησε στις 107,6 μονάδες τον Ιούνιο από 110,8 τον Μάιο. Η κάμψη οφείλεται κυρίως στην εξασθένηση των εκτιμήσεων για μελλοντική παραγωγή και στην υποχώρηση του ισοζυγίου νέων παραγγελιών, με το 21% των επιχειρήσεων να δηλώνει χαμηλή ζήτηση. Η αβεβαιότητα στο διεθνές περιβάλλον, η ενίσχυση του εμπορικού προστατευτισμού και οι γεωπολιτικές αναταράξεις περιορίζουν τις εξαγωγικές δυνατότητες των ελληνικών επιχειρήσεων, πλήττοντας περαιτέρω την παραγωγή. Σε αντιδιαστολή, οι τομείς υπηρεσιών, τουρισμού και κατασκευών εξακολουθούν να εμφανίζουν θετικές προσδοκίες, όμως η ανθεκτικότητά τους δεν θεωρείται δεδομένη.
- Αποδυνάμωση των εξαγωγών: «Καμπανάκι» χτυπούν στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τις εξαγωγές, καθώς τον Ιούνιο η συνολική τους αξία υποχώρησε κατά 8,3%, ενώ τον ίδιο μήνα σημειώθηκε αύξηση 6,4% στις εισαγωγές, με αποτέλεσμα το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου να διευρυνθεί κατά 33,2%, φτάνοντας τα 3,1 δισ. ευρώ. Το γεγονός ότι η χώρα συνεχίζει να εισάγει πολύ περισσότερα απ’ όσα εξάγει αποδυναμώνει την ανταγωνιστικότητά της και εντείνει την εξάρτηση από το εξωτερικό. Η αποβιομηχάνιση των τελευταίων δεκαετιών, σε συνδυασμό με τη χαμηλή επενδυτική βάση, περιορίζει τις δυνατότητες ανατροπής της τάσης.
- Ανησυχία στο εμπόριο: Η επιδείνωση επεκτείνεται και στο λιανεμπόριο, όπου ο γενικός δείκτης όγκου πωλήσεων υποχώρησε κατά 5,6% τον Μάιο σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του 2024, ενώ σε μηνιαία βάση η πτώση ήταν 1,7%. Οι απώλειες ήταν εντονότερες στους κλάδους ένδυσης-υπόδησης (-12,8%), τροφίμων-ποτών-καπνού (-10,3%) και καυσίμων (-9%). Μόνη εξαίρεση αποτέλεσαν οι πωλήσεις σε φαρμακευτικά και καλλυντικά προϊόντα (+4,4%) και σε είδη σπιτιού και βιβλία. Ωστόσο, η πτώση στις βασικές κατηγορίες συνιστά σαφές σημάδι υποχώρησης της καταναλωτικής ζήτησης. Η κατανάλωση, που στήριξε την οικονομία το 2023 και το 2024, φαίνεται πλέον να περιορίζεται, καθώς η ακρίβεια και η αβεβαιότητα περιορίζουν τη διάθεση των νοικοκυριών να ξοδέψουν.
- Αρνητικά σήματα από τις τρέχουσες συναλλαγές: Το πρώτο τρίμηνο του 2025 το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών διαμορφώθηκε στα 4,5 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 707,8 εκατ. ευρώ. Αν και υπήρξε βελτίωση τον Μάιο, λόγω αύξησης των ταξιδιωτικών εισπράξεων (+12,7%), το πλεόνασμα υπηρεσιών συνολικά συρρικνώθηκε, κυρίως λόγω των μεταφορών. Το εμπορικό ισοζύγιο αγαθών χωρίς καύσιμα εμφάνισε αύξηση στις εξαγωγές (+4,6%) και μικρότερη στις εισαγωγές (+2,5%), ωστόσο αυτό δεν στάθηκε ικανό να ανακόψει την αρνητική συνολική πορεία του εξωτερικού τομέα. Η σταθεροποίηση στο εξωτερικό ισοζύγιο είναι εύθραυστη και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τουριστική περίοδο και τη συνέχιση των ροών από την ΕΕ.
