Χωρίς ένα σαφές πλαίσιο για τα επόμενα βήματα ξεκινά σήμερα η διαπραγμάτευση των υπηρεσιών του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με τη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών υποθέσεων της Κομισιόν σχετικά με την αναθεώρηση του ελληνικού Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Στόχος της διαπραγμάτευσης είναι η οριστικοποίηση ενός νέου χρονοδιαγράμματος υποβολής των αιτημάτων πληρωμών που απομένουν.
Η Ελλάδα πρέπει στους επόμενους 10 έως 11 μήνες να υποβάλει 7 αιτήματα πληρωμών, 3 για το σκέλος των επιδοτήσεων και 4 για το σκέλος των δανείων, ύψους 15 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, με δεδομένο ότι κατά την τελευταία τετραετία η χώρα μας έχει ικανοποιήσει 10 αιτήματα πληρωμών, 5 για επιδοτήσεις και 5 για δάνεια. Εκκρεμεί ένα ενδέκατο αίτημα στο σκέλος των επιδοτήσεων, το οποίο έχει υποβληθεί από την Ελλάδα, αλλά δύο μήνες μετά η Κομισιόν δεν το έχει εγκρίνει ακόμη.
Η πρόκληση των 7+1 αιτημάτων πληρωμών που απομένουν να εγκριθούν ή/και να υποβληθούν έγκειται στην ικανοποίηση των οροσήμων (μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις) που έχουν συμφωνηθεί με την Κομισιόν, η οποία καθυστερεί – κυρίως λόγω των αδυναμιών της δημόσιας διοίκησης. Οι καθυστερήσεις αυτές καθιστούν ιδιαίτερα επισφαλή την ολοκλήρωση των αιτημάτων πληρωμών, παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης ότι δεν θα χαθεί ούτε ένα ευρώ.
Τα ορόσημα του Ταμείου Ανάκαμψης
Έχοντας το παραπάνω ως στόχο, μέχρι σήμερα το Εθνικό ΤΑΑ (Ελλάδα 2.0) έχει αναθεωρηθεί ήδη δύο φορές, ενώ τώρα ετοιμάζεται ν’ αναθεωρηθεί για τρίτη φορά. Από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας διαμηνύεται ότι οι αλλαγές στα ορόσημα που θα υπάρξουν θα είναι ήσσονος σημασίας, καθώς μεσολάβησε η μαζική αλλαγή οροσήμων κατά την τελευταία αναθεώρηση.
Υπενθυμίζεται ότι στην αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», που ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούνιο, αναθεωρήθηκαν 108 ορόσημα (σε σύνολο 234), δηλαδή περίπου το 40% του συνόλου των οροσήμων που βρίσκονται σε εκκρεμότητα στο πρόγραμμα. Κατά την τελευταία τετραετία (2021-2025) έχουν ικανοποιηθεί 139 ορόσημα και απομένουν μέσα στους επόμενους 11 μήνες να ικανοποιηθούν τα υπόλοιπα 234. Χρονοδιάγραμμα, δηλαδή, που είναι εντελώς οπισθοβαρές, αφού περισσότερα από 135 ορόσημα, δηλαδή το 36% οροσήμων του προγράμματος, προβλέπεται να ικανοποιηθεί με το ένατο και τελευταίο διπλό αίτημα πληρωμών.
Μέχρι σήμερα η ικανοποίηση οροσήμων αντιστοιχεί στο 37%.Ο δείκτης ικανοποίησης των οροσήμων στη χώρα μας δεν διαφοροποιείται από τον μέσο όρο της ΕΕ, που σήμερα ανέρχεται σε 38%. Ωστόσο, άλλη σημασία έχει για τη Δανία και τη Φινλανδία η υλοποίηση του TAΑ και άλλη για την Ελλάδα, η οποία τη δεκαετία του 2010 δημιούργησε επενδυτικό κενό ύψους της τάξης των 100 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, όπως αναφέρουν οι αναλυτές, η επίδραση του Ταμείου Ανάκαμψης στην ανάπτυξη του ΑΕΠ είναι πολύ μεγαλύτερη στην Ελλάδα απ’ ό,τι π.χ. στην Ισπανία και αλλού.
Οι αλλαγές που έρχονται στο ελληνικό πρόγραμμα
Οι αλλαγές που έρχονται στο πρόγραμμα προκειμένου να επιτευχθεί η απόδοση των 15 δισ. ευρώ στη χώρα μας δεν είναι σημαντικές, αναφέρουν από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Αφορούν κυρίως την απλοποίηση διαδικασιών και διατυπώσεων, έτσι ώστε να επιταχυνθεί περαιτέρω στο τέλος η διαδικασία απορρόφησης των πόρων του προγράμματος. Η διαπραγμάτευση γίνεται σε όλες τις χώρες και στη δική μας το έργο αυτό έχουν αναλάβει ο γενικός διευθυντής της Κομισιόν, ο γνωστός Ντέκλαν Κοστέλο, και άλλα στελέχη της ΓΔ Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων. Πάντως, σειρά έργων ετοιμάζεται να μεταφερθεί σε άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως είναι το ΕΣΠΑ και το ΕΠΑ (Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης), άλλα έργα να περικοπούν και ν’ αποτελέσουν έργα «γέφυρες» με άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία κ.ο.κ.
Οι περικοπές των χρηματοδοτήσεων που αναμένονται στο πλαίσιο του ΤΑΑ αφορούν έργα όπως το «Απόλλων», για παροχή πράσινης ενέργειας στους δήμους της χώρας (ανάπτυξη φωτοβολταϊκών), τα «Εξοικονομώ» κ.ά. Το αν η περικοπή θα είναι μερική ή ολοσχερής είναι και αυτό θέμα της διαπραγμάτευσης που ξεκινά από σήμερα. Υπενθυμίζεται ότι στο παρελθόν αποσύρθηκαν από το Ταμείο Ανάκαμψης μεγάλα δημόσια έργα, όπως είναι έργα διαχείρισης υδάτων (φράγματα κ.λπ.), της αναβάθμισης των Canadair, του ΒΟΑΚ κ.ά.
Αιτήματα πληρωμών
Μέσα σε αυτό στο ασαφές πλαίσιο, πλέον όλα δείχνουν ότι η χώρα θα υποβάλει ένα διπλό αίτημα πληρωμών μέχρι το τέλος του έτους. Πρόκειται για το 6ο αίτημα πληρωμών στο σκέλος των δανείων, ύψους 1,8 δισ. ευρώ, και το 7ο αίτημα στο σκέλος των επιδοτήσεων, ύψους 1,7 δισ. ευρώ. Παράγοντες του υπουργείου, ωστόσο, δεν απέκλειαν μαζί με το 6ο αίτημα για τα δάνεια να υποβληθεί και το 7ο αίτημα για το σκέλος των δανείων.
Σε μια τέτοια περίπτωση θα είχαμε τον ερχόμενο Δεκέμβριο ένα τριπλό αίτημα πληρωμών ύψους 4,5 δισ. ευρώ. Αν αυτό συμβεί, τότε θα απομένουν δύο αιτήματα πληρωμών στο σκέλος των επιδοτήσεων και δύο αιτήματα πληρωμών στο σκέλος των δανείων προς υποβολή μέσα στο 2026.
Ο ακριβής χρόνος υποβολής των τεσσάρων αιτημάτων δεν προσδιορίζεται, αλλά κατά πάσα πιθανότητα τα δύο προτελευταία αιτήματα θα υποβληθούν μέσα στην άνοιξη και τα τελευταία δύο αιτήματα στην εκπνοή του προγράμματος, δηλαδή τον Αύγουστο του 2026. Το τελευταίο διπλό αίτημα πληρωμών, δανείων και επιδοτήσεων, θα είναι θηριώδες, ύψους 5,5 δισ. ευρώ.
Υπενθυμίζεται ότι το 6ο αίτημα πληρωμών στο σκέλος των επιδοτήσεων, ύψους 2,1 δισ. ευρώ, έχει υποβληθεί από τη χώρα μας στις υπηρεσίες της Κομισιόν τον περασμένο Ιούλιο, αλλά δεν έχει ικανοποιηθεί ακόμη. Βεβαίως, μεσολάβησε το καλοκαίρι, αλλά τέτοιοι χρόνοι έγκρισης από δω και στο εξής δεν παίζουν, εκτός και αν η χώρα πρόκειται να χάσει αιτήματα πληρωμών.
Το εν λόγω αίτημα αναμένεται να ικανοποιηθεί μέσα στις επόμενες μία-δύο εβδομάδες. Αν αυτό συμβεί, τότε στη χώρα θα έχουν εκταμιευθεί 23 δισ. ευρώ και θ’ απομένουν εκταμιεύσεις ύψους 13 δισ. ευρώ. Εξ αυτών 6,2 δισ. ευρώ αφορούν το σκέλος των επιδοτήσεων και θα πρέπει οπωσδήποτε να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2026. Τα υπόλοιπα 6,8 δισ. ευρώ αφορούν το σκέλος των δανείων και θα πρέπει να δαπανηθούν μέχρι τον Δεκέμβρη του 2029.
Η μεγάλη πρόκληση, ωστόσο, δεν είναι οι εκταμιεύσεις. Είναι οι δαπάνες, κυρίως στο σκέλος των επιδοτήσεων, που θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί έως τον Αύγουστο του 2026 (και να πληρωθούν μέχρι τέλος του 2026). Αλλά και στο σκέλος των δανείων η πρόκληση είναι μεγάλη, αφού θα πρέπει οι συμβάσεις δανείων με τον ιδιωτικό τομέα να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τον Αύγουστο του 2026 (και να πληρωθούν μέχρι το τέλος του 2029).
Με τα παραπάνω, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι επόμενοι 10 έως 11 μήνες θ’ αποτελέσουν μήνες «σκληρού ροκ» για την κυβέρνηση και το ΥΠΕΘΟΟ στο θέμα της υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
