Προσχέδιο Προϋπολογισμού 2026: Οι στόχοι για ανάπτυξη, πλεόνασμα, οι γκρίζες ζώνες και το παράθυρο για νέες παροχές

Με φόντο τις διεθνείς αβεβαιότητες και τις γεωπολιτικές αναταράξεις, κατατίθεται τη Δευτέρα 6 Οκτωβρίου στη Βουλή το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού για το 2026, το οποίο προβλέπει ανάπτυξη 2,4%%, μείωση της ανεργίας στο 7,4% και πληθωρισμό 2,2%.

Ο νέος προϋπολογισμός συντάσσεται με πρόβλεψη για μέση τιμή πετρελαίου Brent στα 64 δολάρια το βαρέλι, χαμηλότερη από τα 67,7 δολάρια φέτος, γεγονός που αν επιβεβαιωθεί θα λειτουργήσει ως ανάσα τόσο για τα δημόσια οικονομικά όσο και για το ενεργειακό κόστος των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.

Στον πυρήνα του προσχεδίου βρίσκονται οι επενδύσεις, με τις εκτιμήσεις να προβλέπουν άλμα 10,2% το 2026, από 5,7% φέτος, ενώ οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων αναμένεται να φτάσουν τα 17 δισ. ευρώ. Η ιδιωτική κατανάλωση, που παραδοσιακά λειτουργεί ως «ατμομηχανή» της ελληνικής οικονομίας, θα «κόψει» ταχύτητα στο 1,7% από 1,9% φέτος, ενώ η δημόσια κατανάλωση θα παρουσιάσει ακόμα μεγαλύτερη επιβράδυνση, με τον ρυθμό αύξησης να περιορίζεται στο 0,7% το 2026, από 1,4% το 2025.

Παράλληλα, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών προβλέπεται να αυξηθούν στο 4,5%, κυρίως λόγω της βελτιωμένης εικόνας σε τουρισμό και βιομηχανία. Ωστόσο, οι εισαγωγές εκτιμάται ότι θα κινηθούν ακόμη ταχύτερα, στο 4,6%, γεγονός που μπορεί να επιβαρύνει το εμπορικό ισοζύγιο.

Η επίτευξη των στόχων δεν είναι δεδομένη. Οι καθυστερήσεις στην απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, η πιθανή παρέκκλιση από τη δασμολογική συμφωνία ΗΠΑ–Ε.Ε., η όξυνση γεωπολιτικών εντάσεων και η σφιχτή δημοσιονομική πολιτική στις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες συνιστούν σοβαρούς κινδύνους. Στελέχη του οικονομικού επιτελείου παρακολουθούν καθημερινά τις εξελίξεις, καθώς κάθε απόκλιση θα επηρεάσει τα ταμειακά περιθώρια και την ικανότητα της κυβέρνησης να προχωρήσει σε νέα μέτρα στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

Μεγάλη εστία ανησυχίας είναι ο πληθωρισμός. Η αποκλιμάκωση που είχε προβλεφθεί για φέτος κοντά στην περιοχή του 2% δεν επετεύχθη, με αποτέλεσμα η νέα πρόβλεψη για το 2025 να είναι 2,6% και για το 2026 2,2%. Στον εναρμονισμένο δείκτη, οι αντίστοιχες προβλέψεις είναι 3,3% και 2,2%.

Αυτό σημαίνει ότι η ακρίβεια θα συνεχίσει να δοκιμάζει τις αντοχές των νοικοκυριών, παρά το γεγονός ότι από την 1η Ιανουαρίου 2026, θα ενισχυθεί η αγοραστική τους δύναμη με τις αλλαγές που έγιναν στην φορολογική κλίμακα καθώς με τη μείωση των συντελεστών περιορίζεται η παρακράτηση και αυξάνονται οι καθαρές αποδοχές. Στο προσχέδιο περιλαμβάνονται οι παρεμβάσεις ύψους 1,76 δισ. ευρώ που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ.

Η ανεργία αναμένεται να υποχωρήσει στο 7,4% σε εθνικολογιστική βάση, από 7,8% φέτος, ενώ η έρευνα εργατικού δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ τη φέρνει στο 8,6% από 9,1%. Παρά την πτωτική τάση, το ζητούμενο παραμένει η βελτίωση των αμοιβών και η ποιότητα των νέων θέσεων εργασίας.

Σε δημοσιονομικό πεδίο ο προϋπολογισμός προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα 2,4% του ΑΕΠ το 2026, αλλά το οικονομικό επιτελείο θεωρεί πιθανό να ξεπεραστεί ο στόχος, όπως θα συμβεί και φέτος που εκτιμάται πως θα σπάσει το φράγμα του 4% του ΑΕΠ. Να σημειωθεί ότι το 2024 καταγράφηκε πλεόνασμα 4,8% του ΑΕΠ.

Οι πρωτογενείς δαπάνες του προϋπολογισμού, όπως συμφωνήθηκε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα αυξηθούν κατά 3,6% το 2026. Για τη χώρα μας οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες υπολογίζονται σε περίπου 100 δισ. ευρώ. Άρα οι καθαρές δαπάνες μπορούν να αυξηθούν μέχρι περίπου 3,6 δισ. ευρώ το 2026 σε σχέση με το 2025. Σημειώνεται ότι περεταίρω αύξηση πέραν των 3,6 δις και έως 0,3% του ΑΕΠ είναι δυνατή εφόσον οι καθαρές δαπάνες των προηγούμενων ετών είναι χαμηλότερες από τα όρια που έχουν τεθεί.

Το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να αποκλιμακώνεται, από το 145% του ΑΕΠ το 2025 στο 140% το 2026. Καθοριστική συμβολή θα έχει η νέα πρόωρη αποπληρωμή δανείων ύψους 5,29 δισ. ευρώ φέτος τον Δεκέμβριο, που αφορούν δόσεις δανείων από το πρώτο μνημόνιο που λήγουν το διάστημα από 2033 έως το 2041. Έτσι, τα υπόλοιπα των διμερών δανείων θα περιοριστούν στα 21 δισ. ευρώ στο τέλος του 2026, από 31,6 δισ. ευρώ στις αρχές του 2025.

Ο προϋπολογισμός αφήνει «παράθυρο» για νέες παροχές, τόσο με την ψήφιση του τελικού σχεδίου τον Δεκέμβριο, όπου ο Πρωθυπουργός αναμένεται να προβεί σε ανακοινώσεις -έκπληξη για τη στήριξη των νοικοκυριών απέναντι στην ακρίβεια των ενοικίων, όσο και τον Απρίλιο του 2026, όταν θα επικυρωθούν τα στοιχεία της Eurostat για την ανάπτυξη και το πρωτογενές πλεόνασμα του 2025.  Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για δυνατότητα παρεμβάσεων ύψους έως 1 δισ. ευρώ, χωρίς να παραβιάζεται ο βασικός κανόνας του Συμφώνου Σταθερότητας με τις ανώτατες οροφές στις δαπάνες.

Βασικά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας (Μεταβολές %)