Η ζωή προχωράει αλλά οι ανισότητες, παγκοσμίως, έχουν πάψει να αμβλύνονται. Για την ακρίβεια, η μείωσή τους τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δεν καταγράφεται πλέον. Το αντίθετο. Το χάσμα πλούσιων με όλους τους… υπόλοιπους βαθαίνει. Συμπεριλαμβάνεται στους υπόλοιπους και η μεσαία τάξη ακόμα και σε χώρες της οικονομικής ελίτ. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της νέας φάσης συγκέντρωσης πλούτου σε λίγα χέρια καταγράφεται στις ΗΠΑ: το 1% των πλουσιότερων διαθέτει πλέον περισσότερο πλούτο από το σύνολο της μεσαίας τάξης της χώρας. Πρωτοφανές και αδιανόητο λίγα μόλις χρόνια πριν. Παγκοσμίως, το 1% του πληθυσμού κατέχει το 20% του παγκόσμιου εισοδήματος και το 10% των ολίγων κερδίζει το 53% του παγκόσμιου πλούτου, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ).
Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση από τη διεθνή τάση, παρά τα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, μετά τη λήξη της βαθιάς κρίσης που έπληξε τη χώρα. Η ΔΟΕ εκτιμά ότι το μερίδιο των μισθών στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) αντιστοιχεί μόλις στο 35% του συνολικού εισοδήματος στη χώρα. Την ίδια ώρα το μερίδιο κερδών στο ΑΕΠ ξεπερνά το 50% (για σύγκριση, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 40.9%). Η σχέση, με άλλα λόγια κερδών-μισθών είναι άνιση.
Στη δύσκολη αυτή συγκυρία, η ακρίβεια και ο πληθωρισμός έρχονται να παίξουν καθοριστικό ρόλο τόσο στο ροκάνισμα του εισοδήματος ιδιαίτερα των ασθενέστερων εισοδηματικά, όσο και στους μηχανισμούς που ενεργοποιούνται, συμβάλλοντας στην ανακατανομή του πλούτου. Η μετακίνηση των αξιών δεν γίνεται μονοσήμαντα αλλά έχει ως αρωγούς ακριβώς αυτούς τους μηχανισμούς που σε περιόδους έξαρσης του πληθωρισμού βλάπτουν σοβαρά την οικονομία και την κοινωνία. Όπως επισημαίνεται σε σχετικό άρθρο του Economist, ο πληθωρισμός «αναδιανέμει τον πλούτο άδικα: από τους πιστωτές στους οφειλέτες, από εκείνους που έχουν μετρητά και ομόλογα σε εκείνους που κατέχουν πραγματικά περιουσιακά στοιχεία, όπως σπίτια, και από εκείνους που συμφωνούν για συμβόλαια και μισθούς με όρους μετρητών σε εκείνους που είναι αρκετά έξυπνοι ώστε να προβλέπουν υψηλότερες τιμές. Προκαλεί αυτό που ο John Maynard Keynes ονόμασε «αυθαίρετη αναδιάταξη του πλούτου».
Μιλώντας και στη χώρα μας για τους ιδιοκτήτες σπιτιών, καταστημάτων-και μάλιστα όχι μόνο αυτούς που διαθέτουν μεγάλο αριθμό ακινήτων αλλά ακόμα και όλους όσοι διαθέτουν ένα ή δύο ακίνητα-ίσως η εκτίναξη των ενοικίων, οι παράλογες αυξήσεις που ζητούν οι ιδιοκτήτες είτε για επαγγελματική στέγη είτε για ενοικίαση-δεν εξετάσουμε εδώ τις αιτίες και τα κίνητρα γι’ αυτό- είναι φανερό ότι παίρνουν μέρος στο παιχνίδι μιας «αυθαίρετης αναδιάταξης του πλούτου». ΟΙ έχοντες και κατέχοντες ακίνητα για εκμετάλλευσης, σε συνθήκες πληθωρισμού, έχουν το πλεονέκτημα μιας πρόκλησης ανακατανομής πλούτου εις βάρος αυτών που νοικιάζουν ένα κατάστημα ή αναζητούν ένα σπίτι να μείνουν. «Αυτή η πολύπλευρη «ζύμωση» των περιουσιών θα μπορούσε να καταστρέψει τη μεσαία τάξη, η οποία «δένει» τις δημοκρατίες, και να διαταράξει το κοινωνικό συμβόλαιο» επισημαίνεται στον ίδιο άρθρο του Economist.
Υπάρχει όμως και μια άλλη προσέγγιση στο πρόβλημα. Αν, πριν από δεκαπέντε χρόνια περίπου η Ελλάδα βίωνε με δραματικό τρόπο τι σημαίνει να ζει μια χώρα πάνω από τις δυνατότητές της-με την εξαέρωση των εισοδημάτων, την κοινωνική αποσάθρωση και τα μνημόνια-, φαίνεται πώς πλέον το να ζουν οι κυβερνήσεις ανά την υφήλιο πέρα από αυτά που αντέχουν τα οικονομικά τους δεδομένα, πιστοποιούν ότι η κρίση χρέους δεν αποτελεί εδώ και καιρό «ελληνικό φαινόμενο». Το δημόσιο χρέος του ανεπτυγμένου κόσμου ανέρχεται πλέον στο 110% του ΑΕΠ. Δεν απέχει και πολύ το ποσοστό αυτό από το χρέος της χώρας μας που, το πρώτο τρίμηνο του 2025, διαμορφώθηκε στο 152,5%. Είναι κοινό μυστικό ότι ο πληθωρισμός συντείνει στη μείωση του χρέους της χώρας μας, καθώς οι αποπληρωμές γίνονται ευκολότερες και με «φθηνότερο χρήμα». Όμως η παρενέργεια αυτή δεν αναιρεί το γεγονός ότι παράλληλα μειώνονται οι πραγματικοί μισθοί και η αγοραστική δύναμη των πολιτών, μειώνεται η αξία των αποταμιεύσεων, κάτι που βάσει σε δοκιμασία τη μεσαία τάξη κυρίως, ενώ τα οφέλη στο τέλος της ημέρας είναι περιορισμένα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους είναι μακροπρόθεσμο, με σταθερό επιτόκιο και με την «παρουσία» ξένων πιστωτών και μηχανισμών, όπως το ESM.
Συνεπώς το colpo grosso της μείωσης των δημόσιων χρεών με την αξιοποίηση του πληθωρισμού δεν φτουράει για πολύ. Γενικά δεν είναι ό,τι καλύτερο να ποντάρεις σε βραχυπρόθεσμα οφέλη από την άνοδο των τιμών, την ώρα που οι συνέπειες για τους επαγγελματίες, τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους είναι κάτι παραπάνω από δραματικές. Άλλωστε και στην Ελλάδα, είναι η ακρίβεια και ο πληθωρισμός που αναδεικνύονται στον υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνο τόσο για την όξυνση των ανισοτήτων, την κοινωνική συνοχή αλλά και την επιζητούμενη πολιτική σταθερότητα. Αυτός είναι ο γρίφος για τον οποίον η κυβέρνηση καλείται να επιλύσει, όσο μεγάλος και αν είναι ο βαθμός δυσκολίας. Αυτή είναι η πρόκληση και για την αντιπολίτευση, αρκεί να βρει το δρόμο για μια εναλλακτική βιώσιμη πρόταση.
