Η προστασία των τραπεζικών καταθέσεων έχει επανέλθει στην επικαιρότητα ως ζήτημα υψίστης σημασίας, καθώς οι ανησυχίες για τις τραπεζικές καταρρεύσεις στις ΗΠΑ προκάλεσαν στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου ένα μίνι bankrun, με το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα να χάνει 98,4 δισ. δολάρια καταθέσεων μέσα σε λίγες ημέρες. Αποτέλεσμα ήταν το υπουργείο Οικονομικών, η Κεντρική Τράπεζα και η Αρχή για την Προστασία των Καταθέσεων να ανακοινώσουν έναν μηχανισμό μέσω του οποίου προστατεύονταν όλες οι καταθέσεις και ταυτόχρονα οι τράπεζες που είχαν πρόβλημα ρευστότητας μπορούσαν να απευθυνθούν στη Fed.
Το όριο των «εγγυημένων» καταθέσεων στις ΗΠΑ ορίζεται στις 250.000 δολάρια, ενώ στην Ευρώπη το αντίστοιχο όριο είναι στις 100.000 ευρώ και καλύπτεται σε εθνικό και όχι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Στις ΗΠΑ το όριο αυξήθηκε από τις 100.000 δολάρια στις 250.000 δολάρια το 2010, στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Σύμφωνα με στοιχεία της αρμόδιας αρχής FDIC, με το όριο των 250.000 δολαρίων καλύπτεται το 43% των υφιστάμενων καταθέσεων στις ΗΠΑ.
Μετά την παρέμβαση της υπουργού Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν, το όριο προστασίας στην ουσία καταργείται, τουλάχιστον για όσο διαρκεί η κρίση. Στο εξής, οποιαδήποτε τράπεζα αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα με τη Silicon Valley Bank και τη Signature Bank θα απολαμβάνει την πλήρη προστασία των καταθέσεων από το αμερικανικό δημόσιο.
Η εγγύηση των καταθέσεων πρωτοεμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης του 1933 και από τότε έχει μειώσει δραστικά τη συχνότητα των bankruns. Όπως είχε εξηγήσει ο πρώην επικεφαλής της Fed, Μπεν Μπερνάνκι, στην ομιλία του για το Βραβείο Νόμπελ το 2022, σχεδόν το 40% των αμερικανικών τραπεζών εξαφανίστηκε την περίοδο 1929-1933. Κατέρρευσαν, έβαλαν λουκέτο ή τις απορρόφησαν άλλες τράπεζες, κάτι που οφείλεται στις μαζικές αναλήψεις καταθέσεων, όταν ο κόσμος έχασε την εμπιστοσύνη του στις τράπεζες.
Όταν ο Ρούσβελτ έγινε πρόεδρος, προκήρυξε τραπεζική αργία και όλες οι τράπεζες έκλεισαν μέχρι να διασφαλιστεί ότι ήταν βιώσιμες. Ο πρόεδρος υποσχέθηκε στον αμερικανικό λαό ότι οι τράπεζες που θα άνοιγαν ξανά τις πόρτες τους θα ήταν αξιόπιστες και έτσι το Κογκρέσο ψήφισε την εγγύηση των καταθέσεων, που προέβλεπε την αποζημίωση των καταθετών από το δημόσιο.
Η σημερινή κατάσταση δεν μοιάζει σε τίποτα με το 1933, όμως η κίνηση της Γέλεν καθησύχασε εν μέρει τις αγορές. Παρ’ όλα αυτά, όλοι γνωρίζουν ότι η υπόσχεση προστασίας όλων των καταθέσεων έχει κυρίως ρόλο κατευνασμού και δεν πρόκειται να εφαρμοστεί στην πράξη. Το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων των ΗΠΑ διαθέτει κεφάλαια ύψους 128,2 δισ. δολαρίων, ποσό που αντιστοιχεί στο 1,27% των ασφαλισμένων καταθέσεων, και στόχος του Ταμείου είναι να αυξηθεί το ποσοστό αυτό στο 2% κάποια στιγμή στο μέλλον. Είναι το ποσοστό που θεωρείται ότι θα χρειαστεί να καλυφθεί σε ενδεχόμενη κρίση και στο χειρότερο σενάριο. Κατά συνέπεια, οι καταθέσεις δεν είναι πλήρως προστατευμένες, αλλά στη θεωρία και με βάση τις εκτιμήσεις για το πόσα χρήματα θα χρειαστούν στην περίπτωση μιας κρίσης.
Το ίδιο ισχύει και στην Ευρώπη. Κανένας εθνικός μηχανισμός ή Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων, όπως το ελληνικό ΤΕΚΕ, δεν προβλέπεται να καλύψει το σύνολο των καταθέσεων. Με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΤΕΚΕ, το σύνολο των διαθέσιμων και άμεσα ρευστοποιήσιμων κεφαλαίων στο τέλος του 2021 ήταν 4,047 δισ. ευρώ.
Οι κεντρικές τράπεζες έχουν τους μηχανισμούς πλέον, αλλά και τα εργαλεία για να αποτρέψουν γενικευμένες κρίσεις. Στην Ευρώπη, λόγου χάριν, με τον κανόνα για το bail-in, οι ζημίες μιας τράπεζας επηρεάζουν πρώτα τους κατόχους ομολόγων χαμηλής εξασφάλισης και στο τέλος φτάνουν στους καταθέτες.
