Η μάχη με τον πληθωρισμό δεν έχει τελειώσει και οι κεντρικές τράπεζες παραμένουν σε κατάσταση επιφυλακής. Τζερομ Πάουελ και Κριστίν Λαγκάρντ εμφανίζονται πολύ επιφυλακτικοί στις τοποθετήσεις τους γιατί αναγνωρίζουν ότι εκτός από την απειλή του πληθωρισμού, υπάρχει και ο κίνδυνος των «high rates», ενός περιβάλλοντος υψηλών επιτοκίων που σκοτώνουν την ανάπτυξη.
Δεν είναι λίγοι ωστόσο οι αναλυτές που εκτιμούν ότι βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους για το φαινόμενο που προκάλεσε την κρίση κόστους ζωής στην Ευρώπη. Η πτώση του δομικού πληθωρισμού τον Αύγουστο ενισχύει την αισιοδοξία αλλά την ίδια ώρα εκφράζονται φόβοι για επανάληψη μίας παλαιότερης κρίσης που έχει στοιχειώσει την παγκόσμια οικονομία. Ο γενικός δείκτης του πληθωρισμού διατηρήθηκε αμετάβλητος τον Αύγουστο έναντι του Ιουλίου, στο 5,3% αλλά το στοιχείο που συγκέντρωσε το ενδιαφέρον ήταν η πτώση του δομικού πληθωρισμού κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες. Την πορεία του δομικού πληθωρισμού παρακολουθεί στενά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να αποφασίσει κατά πόσο θα προχωρήσει σε νέες αυξήσεις επιτοκίων.
Η άνοδος των τιμών και οι διαδοχικές αυξήσεις επιτοκίων κάνουν πολλούς να συγκρίνουν τις σημερινές συνθήκες με τη δεκαετία του 1970, όταν το πληθωριστικό φαινόμενο εξελίχθηκε σε δύο κύματα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτα γραφήματα που συγκρίνουν τις δύο περιόδους και δείχνουν ότι σήμερα βρισκόμαστε στο τέλος του πρώτου κύματος. Για την ιστορία, το πρώτο αποκορύφωμα της πληθωριστικής κρίσης στις ΗΠΑ σημειώθηκε το 1974 με τον πληθωρισμό να φτάνει κοντά στο 12,5%, ακολούθησε πτώση του πληθωρισμού έως το 5% τα επόμενα χρόνια και το δεύτερο κύμα κορυφώθηκε το 1980 με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 14%, υψηλότερα από το πρώτο κύμα.
Η ιστορία μπορεί σε γενικές γραμμές να επαναλαμβάνεται αλλά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 σημειώθηκαν δύο μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις, κάτι που μπορεί να μην συμβεί στην εποχή μας. Οι περισσότερες αναλύσεις καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει κι άλλο και δεν θα υπάρξει νέα αναθέρμανση, εκτός και αν σημειωθεί κάποια πολύ αρνητική γεωπολιτική εξέλιξη που θα μπορούσε να επαναφέρει την απειλή της ενεργειακής κρίσης. Αυτό είναι το μάθημα από τη διπλή κρίση του ’70: για να υπάρξει δεύτερο κύμα, χρειάζεται ένας καταλύτης και ένα οικονομικό περιβάλλον ευνοϊκό για τον πληθωρισμό.
Στο σενάριο που ο πληθωρισμός υποχωρήσει αλλά δεν υπάρξει δεύτερο κύμα, οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα επίπεδα των τιμών θα παραμείνουν για την επόμενη δεκαετία σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από της προηγούμενης δεκαετίας. Συνεπώς, η ακρίβεια θα συνεχίσει να αποτελεί ένα σοβαρό και μεγάλο εμπόδιο για την οικονομική ανάπτυξη.
Η διπλή κρίση του ’70 χτύπησε μία αμερικανική οικονομία που ήδη είχε υπερθερμανθεί, ως αποτέλεσμα των ελλειμμάτων που μεγάλωσαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 με ευθύνη και της συχνά χαλαρής νομισματικής πολιτικής της Fed. Η υπερβάλλουσα ζήτηση συνέβαλε στον τερματισμό του συστήματος σταθερών ισοτιμιών του Bretton Woods και το δολάριο έχασε το ¼ της αξίας του μεταξύ 1970 και τα μέσα του 1973 καθώς η συμφωνία κατέρρευσε, διογκώνοντας τον αντίκτυπο από το υψηλότερο ενεργειακό κόστος. Όλα αυτά επηρέασαν μία οικονομία που ήταν πολύ πιο εξαρτημένη από τη μεταποίηση απ’ ότι σήμερα και διέθετε πολύ ισχυρότερα συνδικάτα, έτσι οι μισθοί ανέβαιναν με τον πληθωρισμό.
Στη σημερινή εποχή οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές.
Ένα δεύτερο κύμα πληθωρισμού δεν είναι αναπόφευκτο, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι λιγότερο ευάλωτες σε ενεργειακά σοκ αλλά η Ευρώπη περισσότερο. Επιπλέον, η σφιχτή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική θα δράσει ως φρένο απέναντι στον πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα. Τα επιτόκια δεν πρόκειται να επιστρέψουν στα μηδενικά επίπεδα που υπήρχαν πριν την πανδημία και η ποσοτική χαλάρωση δύσκολα θα χρησιμοποιηθεί ξανά ως μπαζούκα ρευστότητας στο εγγύς μέλλον.
