Η αύξηση των εισαγωγών προϊόντων από τρίτες χώρες εν μέσω διαταραχής της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας αυξάνει την πιθανότητα να φτάσουν στον καταναλωτή ακατάλληλα προϊόντα (με υψηλή έκθεση σε τοξικά φυτοπροστατευτικά), γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη ενίσχυσης των ελέγχων.
Το 2023 το ευρωπαϊκό Σύστημα Ταχείας Προειδοποίησης για την ασφάλεια Τροφίμων και Ζωοτροφών (RASFF) δέχθηκε 4.695 ειδοποιήσεις από 4.361 το 2022. Στις χώρες που καταγράφουν πιο συστηματικά περιστατικά μη συμμόρφωσης μέσα από ελέγχους που διενεργούν είναι: Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ιταλία, Βουλγαρία, Ισπανία, Γαλλία, Πολωνία, Αυστρία και Σλοβενία. Η Ελλάδα εμφανίζεται χαμηλά στην κατάταξη επί σειρά ετών, με περιορισμένες ειδοποιήσεις συγκριτικά με τον όγκο των διακινούμενων ποσοτήτων στα σύνορά της. Επίσης, η Τουρκία διατηρεί τα τελευταία χρόνια την πρωτιά στα φρούτα και λαχανικά που φτάνουν στην Ευρώπη με υπερβολική παρουσία φυτοφαρμάκων.
Ας σημειωθεί ότι στην Ελλάδα κυκλοφορούν περισσότερα από 1.500 εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα ενώ η ΕΕ αντιπροσωπεύει πάνω από το 25% της παγκόσμιας αγοράς ζιζανιοκτόνων, εντομοκτόνων και άλλων φυτοπροστατευτικών, με ισχυρές βιομηχανίες στο έδαφός της όπως η Bayer, η Basf κ.α.. Εντός της ΕΕ καταναλώνονται περίπου 350.000 τόνοι ετησίως. Έρευνες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA) έχουν εντοπίσει φυτοφάρμακα στον υδροφόρο ορίζοντα πάνω από τα όρια ασφαλείας για την ανθρώπινη υγεία, από 4% έως 25% (ενοχοποιώντας εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα όπως imidacloprid, metolachlor, azatrine κ.α.).
Στις ΗΠΑ καταναλωτικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις ανησυχούν για τη χρήση φυτοφαρμάκων που έχουν απαγορευτεί ή χρησιμοποιούνται με περιορισμούς στην Ευρώπη, όπως π.χ. το atrazine. Την ίδια στιγμή η Γαλλία καλεί την ΕΕ να απαγορεύσει την εισαγωγή φρούτων και λαχανικών που έχουν υποστεί επεξεργασία με thiacloprid, που έχει ταξινομηθεί από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ως καρκινογόνο εντομοκτόνο, επιβλαβές για τους επικονιαστές, το οποίο έχει αποσυρθεί από την ΕΕ. Η κίνηση αποτελεί μέρος των μέτρων που ανακοίνωσε ο Γάλλος πρωθυπουργός Gabriel Attal για τη στήριξη του αγροτικού τομέα σε συνέχεια των διαδηλώσεων. Δεδομένου ότι το thiacloprid εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε άλλα μέρη του κόσμου για την προστασία των καλλιεργειών από ορισμένα έντομα, μπορεί να φτάσει στον Ευρωπαίο καταναλωτή μέσω των εισαγωγών προϊόντων από χώρες εκτός της ΕΕ. Οι γαλλικές αρχές μάλιστα εξετάζουν το ενδεχόμενο να δράσουν μονομερώς με εφαρμογή ρήτρας διασφάλισης για την αναστολή της πώλησης αυτών των προϊόντων στην αγορά τους σε περίπτωση που η ΕΕ δεν ικανοποιήσει το αίτημά τους να το απαγορεύσει.
Σημειώνεται ότι το τρέχον διάστημα τόσο στην ΕΕ όσο και στην Ελλάδα οι παραγωγοί δέχονται πίεση από τον ανταγωνισμό παραγωγών από τρίτες χώρες καθώς η κρίση της Ερυθράς Θάλασσας οδηγεί στην ανακατεύθυνση σημαντικού όγκου φρούτων που αποστέλλεται σε άλλες ηπείρους στην Ευρώπη πιέζοντας τις τιμές. Σύμφωνα με στοιχεία της Incofruit περίπου το 20% της παραγωγής της Αιγύπτου είχε προορισμό αγορές στην Ασία ενώ ακολουθεί το Μαρόκο με μικρότερο ποσοστό. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της TAXUD για το πρώτο δίμηνο του 2024 η ΕΕ-27 έχει εισαγάγει 120.984 τόνους, ήτοι αύξηση 46,4% (+38.400 τόνοι) σε σύγκριση με το πρώτο δίμηνο του 2023 λόγω ακριβώς της αύξησης των εισαγωγών από την Αίγυπτο (55,9% ή 40.000 τόνοι).
Εν τω μεταξύ, στη χώρα μας αυτή την περίοδο συνεχίζεται η συγκομιδή και εξαγωγή πορτοκαλιών, ακτινιδίων, μανταρινιών, φράουλας, ντοματών αλλά και μήλων. Ειδικότερα, οι εξαγωγές μήλων από 1.9.23 έως 22.3.24 ανέρχονται σε 27.190 έναντι 54.428 τόνων την αντίστοιχη περσινή περίοδο με σημαντικές εισαγωγές την ίδια περίοδο εγείροντας ερωτήματα για τυχόν ελληνοποίησή τους, σύμφωνα με την Incofruit.
Εν κατακλείδι, τα φρούτα και λαχανικά που φτάνουν στην ΕΕ πρέπει να πληρούν τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, που δεν επιτρέπουν τις ίδιες δραστικές ουσίες στις καλλιέργειες με αυτές που χρησιμοποιούνται σε τρίτες χώρες. Οπότε χρειάζονται αυξημένοι έλεγχοι στα εισαγόμενα προϊόντα. Ειδικά στην Ελλάδα, ζητείται από τις αρμόδιες ελεγκτικές υπηρεσίες η αύξηση και εντατικοποίηση των ελέγχων προς κάλυψη αντιπροσωπευτικού ποσοστού σε σχέση με τις διακινούμενες ποσότητες.
