Ο κατασκευαστικός κλάδος στην Ελλάδα βρίσκεται σήμερα μπροστά σε μια μοναδική ευκαιρία, αλλά και σε σημαντικές προκλήσεις. Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων για τις τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες ξεπερνά τα 16 δισ. ευρώ, γεγονός που καταδεικνύει το έντονο ενδιαφέρον και τη δυναμική που καταγράφεται στον τομέα των υποδομών. Τα έργα είναι πολλά και καθοριστικά για την επόμενη μέρα της χώρας. Οι ανάγκες είναι υπαρκτές και διαρκώς αυξανόμενες. Το ζητούμενο, ωστόσο, δεν είναι μόνο η εκκίνηση ή η ανακοίνωσή τους, αλλά η ουσιαστική και έγκαιρη υλοποίησή τους.
Μπροστά σε αυτό το νέο τοπίο, τίθενται κρίσιμα ερωτήματα: πόσα από τα προγραμματισμένα έργα μπορούν να προχωρήσουν εντός χρονοδιαγράμματος; Ποιες είναι οι αδυναμίες του συστήματος που καθυστερούν την απορρόφηση πόρων; Και τι ρόλο καλείται να παίξει το Δημόσιο, ο ιδιωτικός τομέας και το ανθρώπινο δυναμικό, ώστε η Ελλάδα να αξιοποιήσει στο έπακρο αυτήν τη συγκυρία;
Το «ανεκτέλεστο» και οι αγκυλώσεις του κράτους
Το εν λόγω ζήτημα σχολίασε στο σημερινό συνέδριο του Economist o Κωνσταντίνος Μιτζάλης, CEO της ΑΒΑΞ, o οποίος περιέγραψε τον τομέα των υποδομών ως βασικό μοχλό ανάπτυξης της χώρας, από τα πρώτα έργα οδικών αξόνων της δεκαετίας του ’70 έως τη σημερινή πρόκληση της ενεργειακής μετάβασης. Όμως προειδοποιεί: «Οι ανάγκες δεν σταματούν, αλλά πρέπει να υπάρξει εθνικός σχεδιασμός για να έχει νόημα η επένδυση. Δεν φτάνει να γίνουν έργα. Πρέπει να συντηρούνται και να αποδίδουν».
Ο κ. Μιτζάλης έκανε ειδική αναφορά στις αστικές περιοχές που παραμένουν υποεξυπηρετούμενες από βασικά δίκτυα μεταφορών: «Υπάρχουν πυκνοκατοικημένες περιοχές στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη όπου δεν έχει φτάσει το μετρό. Το ίδιο και στην περιφέρεια, όπου η συνδεσιμότητα είναι ακόμη ελλιπής». Παράλληλα, αναφέρθηκε στο εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο, το οποίο –όπως είπε– δεν έχει συντηρηθεί επαρκώς και χρειάζεται γενναία αναβάθμιση και επέκταση, ειδικά στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης.
Ο ίδιος τόνισε πως η γνώση του παρελθόντος πρέπει να αποτελεί οδηγό για το μέλλον: «Η επένδυση στις υποδομές είναι μια συνεχής διαδικασία. Απαιτείται εθνικός σχεδιασμός, γιατί το αξίζει τόσο η χώρα όσο και ο κλάδος μας. Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τη δυναμική μας».
Για το ανεκτέλεστο των έργων, ο επικεφαλής της ΑΒΑΞ παραδέχθηκε πως υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις. «Ένα βασικό ζήτημα είναι η έλλειψη προσωπικού. Όμως το κύριο πρόβλημα βρίσκεται στον συντονισμό του Δημοσίου. Στην εξέλιξη των έργων εμπλέκονται πολλά διαφορετικά υπουργεία – Οικονομικών, Περιβάλλοντος, Υποδομών – και η διαδικασία καθυστερεί από την πολυδιάσπαση και τις αργές αποφάσεις». «Αυτό που ζητάμε είναι στήριξη από την Πολιτεία και ουσιαστικός συντονισμός. Δεν φτάνουν οι προθέσεις, χρειάζεται ξεκάθαρη κατεύθυνση και αποφασιστικότητα», κατέληξε.
Από την πλευρά της ΜΕΤΚΑ, ο CEO, Ντίνος Μπενρουμπή, υπογράμμισε ότι παρότι η εταιρεία του έχει μικρή παρουσία στον χώρο των υποδομών – μόλις για δεύτερη χρονιά – παραμένει ιδιαιτέρως αισιόδοξος για τις προοπτικές του κλάδου. «Η κινητικότητα είναι μεγάλη», σημείωσε.
Σύμφωνα με τον ίδιο, σημαντικά κονδύλια – ύψους 6 έως 8 δισ. ευρώ – έχουν κατευθυνθεί στις μεταφορές και έχουν ήδη υλοποιηθεί σημαντικά έργα. «Η Ελλάδα πράγματι έχει αποκτήσει συνδεσιμότητα από τον Νότο έως τον Βορρά. Η πρόοδος στη σύνδεση του οδικού δικτύου μεταξύ περιφερειών είναι πολύ μεγάλη», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, ο κ. Μπενρουμπή εντόπισε και σοβαρές προκλήσεις, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα. «Οι οδικοί άξονες στις μεγαλουπόλεις έχουν φτάσει στα όριά τους. Η κατάσταση είναι κορεσμένη, ειδικά στη Θεσσαλονίκη», τόνισε. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρθηκε στο έργο FlyOver που εκτελείται από κοινού με την AVAX, το οποίο, όπως είπε, αναμένεται να αποσυμφορήσει την κυκλοφορία στη συμπρωτεύουσα. Αντίστοιχες παρεμβάσεις, υποστήριξε, θα μπορούσαν να εξεταστούν και στην Αθήνα.
Οι περισσότεροι επικεφαλής παραδέχονται πως η πραγματική πρόκληση δεν είναι το ύψος των έργων, αλλά η δυνατότητα υλοποίησής τους. Ο CEO της ΤΕΡΝΑ, Χρήστος Παναγιωτόπουλος, τόνισε ότι οι μελέτες δεν είναι επαρκώς ώριμες, η χρηματοδότηση είναι προβληματική και η στελέχωση σε ειδικευμένο προσωπικό φθίνει. Συμφωνα με τον ίδιο: «Πρέπει να γνωρίζουμε εκ των προτέρων ποια είναι τα τεχνικά και διαχειριστικά εμπόδια κάθε έργου, ώστε να αποφεύγονται καθυστερήσεις και υπερβάσεις κόστους, καθώς η έλλειψη συντονισμού και η καθυστέρηση αποφάσεων από το Δημόσιο επιβαρύνουν το σύστημα». Και επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Θέλουμε να φέρουμε εργαζομένους από Ινδία ή Αίγυπτο, αλλά κολλάμε στη χρονοβόρα διαδικασία αδειοδότησης. Το κράτος πρέπει να σταθεί δίπλα μας». Κλείνοντας, στάθηκε στο σημαντικό έργο του ΒΟΑΚ, το οποίο –όπως είπε– είναι καθοριστικό για την Κρήτη αλλά καθυστερεί εξαιτίας ενστάσεων και νομικών προσφυγών: «Πρέπει να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να προχωρήσουμε μπροστά. Οι ανάγκες δεν περιμένουν».
Ανάλογη θέση εκφράζει και ο Αναστάσιος Αρανίτης, γενικός διευθυντής της AKTOR, σημειώνοντας πως το ανεκτέλεστο δεν μπορεί να απορροφηθεί με την υπάρχουσα ταχύτητα. Ο ίδιος αναφέρθηκε και στις νέες συνθήκες που διαμορφώνει η κλιματική κρίση, υπογραμμίζοντας πως αρκετά από τα έργα που σχεδιάστηκαν για το μέλλον δεν επαρκούν πια. «Δεν είχαμε λάβει υπόψη μας την κλιματική αλλαγή στον βαθμό που απαιτείται. Το είδαμε ξεκάθαρα με την περίπτωση της Θεσσαλίας. Η ανθεκτικότητα των υποδομών είναι πλέον κρίσιμο ζητούμενο και οι απαιτήσεις συνεχώς αυξάνονται». Ολοκληρώνοντας, έκανε έκκληση για άμεση κινητοποίηση: «Πρέπει μέσα στην επόμενη τετραετία να ολοκληρώσουμε όσα έχουμε μπροστά μας. Τα έργα είναι ογκώδη, το κόστος τεράστιο, και η πολιτεία οφείλει να δώσει λύσεις στα προβλήματα για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε».
Η στάση της Πολιτείας
Ο υπουργός υποδομών και Μεταφορών, Χρίστος Δήμας, έδωσε απαντήσεις για το γιατί δεν αυξάνεται το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, παρά το υπερπλεόνασμα. «Η χώρα έχει φτάσει την οροφή των δαπανών. Αν προχωρούσαμε σε νέα αύξηση, θα έπρεπε να πάρουμε αντίμετρα. Δεν είναι θέμα βούλησης, αλλά ισορροπίας». Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι έχουν ξεκινήσει σημαντικές πρωτοβουλίες, όπως το Μητρώο Γεφυρών, ώστε να υπάρχει σαφής εικόνα για τη συντήρηση των υποδομών. «Δεν αρκεί να επαναφέρουμε έργα. Πρέπει να είναι ανθεκτικά και βιώσιμα απέναντι στις φυσικές καταστροφές και την κλιματική κρίση».
Ο ίδιος μάλιστα πρόσθεσε: «Αν και όλοι οι εκπρόσωποι των μεγάλων εταιρειών υπογράμμισαν την ανάγκη για καλύτερο συντονισμό και στήριξη από την Πολιτεία, κανείς δεν μίλησε ευθέως για την ευθύνη του ίδιου του κατασκευαστικού κλάδου στις καθυστερήσεις και την υπέρβαση κόστους σε πολλά έργα. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο περισσότερα χρήματα, αλλά καλύτερη διαχείριση, υπευθυνότητα και λογοδοσία».
