Οι εργοληπτικές οργανώσεις βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με ένα εκρηκτικό μείγμα καθυστερημένων πληρωμών, χρηματοδοτικής ασφυξίας και τιμολογιακής στασιμότητας, που απειλεί άμεσα τη συνέχιση των δημοσίων έργων στη χώρα. Με τις οφειλές του Δημοσίου να ξεπερνούν τους τέσσερις μήνες και τις τράπεζες να κλείνουν την πόρτα σε κάθε αίτημα ρευστότητας, εργολήπτες και τεχνικές εταιρείες προειδοποιούν για επικείμενες διακοπές εργασιών.
Σύμφωνα με τον Ζαχαρία Αθουσάκη, πρόεδρο του Συνδέσμου Ανωνύμων Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ), η κατάσταση στον κλάδο των δημοσίων έργων έχει καταστεί αδιέξοδη. Ο ίδιος τονίζει: «Οι εργολήπτες καλούνται να συνεχίσουν την εκτέλεση εργασιών με ίδια μέσα και έξοδα, την ώρα που το Δημόσιο αδυνατεί να ανταποκριθεί στις πιο βασικές οικονομικές του υποχρεώσεις. Ένα από τα πλέον επείγοντα προβλήματα είναι η συστηματική καθυστέρηση στις πληρωμές, με τις οφειλές να εκτείνονται συχνά πέραν του εξαμήνου». Το γεγονός αυτό αποτέλεσε και το κύριο αντικείμενο πρόσφατης επιστολής των ΠΕΔΜΕΔΕ, ΠΕΣΕΔΕ, ΣΑΤΕ προς την ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, με την οποία κρούεται ο κώδωνας του κινδύνου για το ενδεχόμενο οριστικής διακοπής έργων.
Όπως σημειώνει ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ: «Οι εργολάβοι αδυνατούν πλέον να εξοφλήσουν προμηθευτές, να καταβάλουν μισθούς και εισφορές ή ακόμη και να αποκτήσουν φορολογική ενημερότητα, καθώς το Δημόσιο δεν αποδίδει εγκαίρως τον ΦΠΑ που τους αναλογεί. Οι εταιρείες ακόμη καλούνται να λειτουργήσουν μέσα σε ένα περιβάλλον αυξημένου κόστους -λόγω ανατιμήσεων σε υλικά, καύσιμα και εργατικά- και ταυτόχρονα να αντεπεξέλθουν σε παρατεταμένες καθυστερήσεις στις πληρωμές».
Όσον αφορά το ύψος των οφειλών του Δημοσίου, δεν υπάρχει ακόμη σαφής εικόνα. Ο κ. Αθουσάκης υπενθυμίζει ότι το καλοκαίρι του 2024 υπήρξαν έργα που έμειναν απλήρωτα από την άνοιξη μέχρι τον Οκτώβριο και φοβάται πως το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται και φέτος. Οι καθυστερήσεις, μάλιστα, διαφέρουν ανάλογα με την πηγή χρηματοδότησης. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το Ταμείο Ανάκαμψης, του οποίου τα έργα πληρώνονται κανονικά. Αντίθετα, προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας.
Παρά την ασφυκτική πίεση, οι περισσότερες εταιρείες αποφεύγουν την επίσημη διακοπή εργασιών. Η αναστολή ενός εργοταξίου συνεπάγεται απώλεια προσωπικού, μεταφορά εξοπλισμού και κυρίως αβεβαιότητα για το αν και πότε μπορεί να επανεκκινήσει. «Πού να πάμε το προσωπικό και τα μηχανήματα; Αν διαλυθεί ένα εργοτάξιο, δεν είναι εύκολο να το ξαναστήσεις. Γι’ αυτό καθόμαστε και δουλεύουμε με υπομονή», αναφέρει. Επιπλέον, η επίσημη διακοπή οδηγεί σε νομικές περιπλοκές, ενδεχόμενες αποζημιώσεις και συγκρούσεις με τις αναθέτουσες αρχές, οι οποίες, κατά τον ίδιο, δεν φέρουν την κύρια ευθύνη. «Το πρόβλημα ξεκινά από την κεντρική διοίκηση, το υπουργείο Οικονομικών», υπογραμμίζει.
Σύμμαχος των εργοληπτών φαίνεται να είναι και οι δημόσιοι μηχανικοί. Η ΕΜΔΥΔΑΣ, η Ένωση Διπλωματούχων Μηχανικών Δημοσίου, απηύθυνε επιστολή διαμαρτυρίας προς τις αναθέτουσες αρχές, αναγνωρίζοντας την αδικία που υφίστανται οι εργολήπτες. «Και αυτοί βλέπουν ότι τα έργα δεν προχωρούν, ότι οι υπηρεσίες εκτίθενται, και βρίσκονται στο ίδιο αδιέξοδο με εμάς», καταλήγει ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ.
Μέσα σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον, ένα ακόμη μεγάλο πρόβλημα για τις εργοληπτικές οργανώσεις είναι ότι ο αριθμός των έργων είναι περιορισμένος και σε χέρια λίγων. Ταυτόχρονα, η κάθετη αύξηση του κόστους κατασκευής δεν έχει συνοδευτεί από αντίστοιχη αναπροσαρμογή στις τιμές. Τα ισχύοντα τιμολόγια παραμένουν στα επίπεδα του 2017, παρά τις τεράστιες αυξήσεις σε υλικά και καύσιμα που επέφεραν η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ενδεικτικά, η τιμή του χάλυβα έχει υπερδιπλασιαστεί, χωρίς να υπάρξει ουσιαστική αναθεώρηση τιμών από το πρώτο τρίμηνο του 2022. Πολλά έργα έχουν εγκαταλειφθεί ή εκτελούνται με ζημίες, ενώ οι εκπτώσεις, αν και μειωμένες σε σχέση με το παρελθόν (22–25% από 60%), εξακολουθούν να διαβρώνουν τα περιθώρια κέρδους.
Ακόμη, ο τραπεζικός τομέας για τις εν λόγω οργανώσεις, όπως υποστηρίζουν, παραμένει απολύτως απών. Όπως υποστηρίζει ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ, οι τεχνικές εταιρείες χαρακτηρίζονται ως «κόκκινο πανί» από τις τράπεζες, που αρνούνται ακόμη και την προεξόφληση εγκεκριμένων λογαριασμών από το Δημόσιο. Ο εργοληπτικός κόσμος, βλέποντας τη μία πόρτα μετά την άλλη να κλείνει, δηλώνει βαθιά απογοητευμένος. «Δεν υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον για το 99% των τεχνικών εταιρειών», σημειώνει ο πρόεδρος του ΣΑΤΕ.
Η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ), Μαρία Τσομπάνου, μιλώντας στο powergame.gr, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τα έργα που πλήττονται από τη σημερινή κατάσταση, επισημαίνοντας ότι δεν πρόκειται μόνο για εμβληματικές υποδομές, αλλά και για κρίσιμα έργα καθημερινότητας -όπως δρόμοι, γέφυρες και νοσοκομεία-, τα οποία καθυστερούν, με άμεσο αντίκτυπο στους πολίτες.
Όπως σημείωσε, οι αυξανόμενες οικονομικές πιέσεις οδηγούν συχνά ακόμη και στη διάλυση συμβάσεων, καθώς οι εργοληπτικές εταιρείες αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους όταν δεν έχουν εξοφληθεί εγκαίρως. Παράλληλα, η πρόσβαση σε χρηματοδότηση παραμένει ιδιαίτερα περιορισμένη, ιδίως για τις μικρότερες επιχειρήσεις του κλάδου. «Η δανειοδότηση είναι πλέον ελιτίστικη», παρατηρεί χαρακτηριστικά η κ. Τσομπάνου.
Εξηγώντας τις καθυστερήσεις στις πληρωμές, ανέφερε ότι η διαδικασία εξόφλησης ενός τιμολογίου μπορεί να διαρκέσει ακόμη και έντεκα μήνες, εκ των οποίων τρεις μήνες αφορούν την εκτέλεση του έργου, δύο μήνες τον έλεγχο, και οι υπόλοιποι έξι μήνες την αναμονή για την πληρωμή. «Δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε κανονικά. Πληρωνόμαστε με το σταγονόμετρο και δεν έχουμε τον κύκλο εργασιών που θα έπρεπε», ανέφερε, καταλήγοντας στην ανάγκη διαμόρφωσης ενός αναπτυξιακού μοντέλου που να περιλαμβάνει το σύνολο των εμπλεκομένων στην αγορά.
