Μία ακόμη ψήφος εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία και την ισχυρή δυναμική της, με τον οίκο Fitch να παίρνει τη σκυτάλη από τον S&P και να επιβραβεύει τη δημοσιονομική πολιτική της χώρας, η οποία έχει οδηγήσει σε μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα, ανοίγοντας παράλληλα τον δρόμο για πρόωρη αποπληρωμή χρέους. Όπως ανακοινώθηκε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της Παρασκευής (16/5), η Fitch επιβεβαίωσε εκ νέου την επενδυτική βαθμίδα (ΒΒΒ-) στην Ελλάδα, αναβαθμίζοντας το outlook σε θετικό (από σταθερό). Η συγκεκριμένη εξέλιξη ερμηνεύεται ως σήμα του οίκου αξιολόγησης για αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου στην επόμενη αξιολόγηση, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Στην έκθεση που συνοδεύει την αξιολόγηση της Fitch για την ελληνική οικονομία, δίνεται έμφαση μεταξύ άλλων στα μεγάλα βήματα που έχουν γίνει στον τομέα της φοροδιαφυγής, καθώς και στα σημαντικά μακροοικονομικά μεγέθη της χώρας, τα οποία παρουσιάζουν συνεχή βελτίωση, όπως επίσης και στον σχεδιασμό του ΥΠΕΘΟ να αποπληρώσει νωρίτερα το πρώτο μνημόνιο. Σημειώνεται ότι από τη στιγμή που… έπεσε και το τελευταίο κάστρο τον Μάρτιο (σ.σ. αναβάθμιση από Moody’s με investment grade), το ελληνικό επιτελείο είχε στρέψει την προσοχή του τόσο στην αξιολόγηση της Standard & Poor’s (Απρίλιος) όσο και της Fitch. Προς αυτήν την κατεύθυνση είχε φροντίσει να στείλει και τα απαραίτητα μηνύματα αποφασιστικότητας και προσήλωσης στη δημοσιονομική πειθαρχία, όπως συνέβη πριν από λίγα 24ωρα όταν ανακοινώθηκε η πρόθεση του Δημοσίου να κλείσει τους… λογαριασμούς του με το PSI, ενεργοποιώντας πρόωρα τα δικαιώματα προαίρεσης (warrants) με ρήτρα ΑΕΠ.
Η νέα αξιολόγηση της Fitch ενισχύει την εμπιστοσύνη των επενδυτών προς τα ελληνικά ομόλογα, αυξάνοντας παράλληλα την πιθανότητα για περαιτέρω μείωση του κόστους δανεισμού του Δημοσίου, σε μια περίοδο αποκλιμάκωσης των επιτοκίων της ΕΚΤ. Παράλληλα, βελτιώνει ακόμα περισσότερο την πρόσβαση τραπεζών και επιχειρήσεων σε φθηνότερο δανεισμό σε μια χρονική περίοδο έντονων γεωπολιτικών αλλαγών σε διεθνές επίπεδο.
Η Fitch είχε δείξει τις προθέσεις της έναν μήνα νωρίτερα, τον Απρίλιο, όταν αναβάθμισε τις τέσσερις ελληνικές τράπεζες στον απόηχο των ισχυρών μεγεθών που ανακοίνωσαν οι εισηγμένες για το 2024. Η νέα αξιολόγηση της Fitch έρχεται εν μέσω της πολύ θετικής πορείας που ακολουθεί η ελληνική οικονομία, με ρυθμό ανάπτυξης που αναμένεται το 2025 να παραμείνει υψηλότερος σε σχέση με την Ευρωζώνη και πρωτογενή πλεονάσματα πολύ πάνω από τους στόχους που έχουν τεθεί.
Υπενθυμίζεται ότι τον Νοέμβριο του 2023 η Fitch είχε δώσει την επενδυτική βαθμίδα (BBB-) στην Ελλάδα, με σταθερό outlook. Έναν χρόνο μετά είχε επιβεβαιώσει την επενδυτική βαθμίδα, διατηρώντας σε σταθερή την προοπτική του ελληνικού αξιόχρεου. Σημειώνεται ότι ο χρησμός της Scope που ακολουθεί στις 30 Μαΐου, ολοκληρώνει τον χορό των αξιολογήσεων για την ελληνική οικονομία στο α’ εξάμηνο.
Στο β’ εξάμηνο τα ραντεβού της ελληνικής οικονομίας με τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης έχουν ως ακολούθως:
- 5 Σεπτεμβρίου – DBRS (ΒΒΒ με σταθερό outlook)
- 19 Σεπτεμβρίου – Moody’s (Baa3 με σταθερό outlook)
- 17 Οκτωβρίου – Standard and Poor’s (ΒΒΒ με σταθερό outlook)
- 7 Νοεμβρίου – Scope Ratings (ΒΒΒ με σταθερό outlook)
- 14 Νοεμβρίου – Fitch Ratings (ΒΒΒ- με θετικό outlook).
Γιατί η Fitch αναβάθμισε σε θετικό το outlook της ελληνικής οικονομίας
Πηγές από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών εστιάζουν σε 4 βασικές παραμέτρους που έλαβε υπ’ όψιν της η Fitch, προκειμένου να αλλάξει σε θετικό (από σταθερό) το outlook της ελληνικής οικονομίας. Αναλυτικά:
- Το συνολικό πλεόνασμα του 1,3% και το πρωτογενές 4,8% για το 2024, ξεπερνούν τις εκτιμήσεις του οίκου, όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει. Δεδομένης της ισχυρής αυτής θέσης, η Fitch προβλέπει συνολικό πλεόνασμα στον προϋπολογισμό του 2025 και 2026 κοντά στο 1%.
- Διαπιστώνεται κατακόρυφη πτώση του δημόσιου χρέους. Η Ελλάδα πέτυχε τη μεγαλύτερη πτώση χρέους μετά την πανδημία ανάμεσα στις χώρες που αξιολογεί η Fitch. Επίσης, επισημαίνεται ότι τα υψηλά ταμειακά αποθέματα των 36 δισ. ευρώ (16% του ΑΕΠ) επαρκούν για να καλύψουν όλες τις ωριμάνσεις χρέους, εν προκειμένω λήξεις ομολόγων, την επόμενη τριετία. Ο οίκος προβλέπει ότι η ταχεία μείωση χρέους θα συνεχιστεί μεσοπρόθεσμα, με το ποσοστό χρέους προς το ΑΕΠ να προσεγγίζει σε ένα βασικό σενάριο το 120% ως το 2030.
- Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο συνετό και αξιόπιστο δημοσιονομικό πλαίσιο, με βάση το οποίο κινείται η χώρα. Υπογραμμίζει την ισχυρή δέσμευση της κυβέρνησης για δημοσιονομική σύνεση και τονίζει ότι η τελευταία επίσημη δημοσιονομική πρόβλεψη, δηλαδή η ενημέρωση του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού σχεδίου του Μαΐου 2025, ευθυγραμμίζεται πλήρως με το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ.
- Η Fitch εστιάζει στην ανθεκτική οικονομική ανάπτυξη της χώρας, που τρέχει με ρυθμό 2,3% το 2024. Εκτιμά ότι η ανάπτυξη θα παραμείνει πάνω από το 2% το 2025 και το 2026, πολλαπλάσια του 0,4% που είναι η πρόβλεψη του οίκου για τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Η έκθεση επισημαίνει την πραγματική αύξηση του εισοδήματος των πολιτών και την ενίσχυση της απασχόλησης, την ίδια στιγμή που συνεχίστηκε η άνοδος των επενδύσεων.
Παράλληλα, εστιάζουν ιδιαιτέρως στην εκτίμηση της Fitch για το ενδεχόμενο ενός πιο σοβαρού «σοκ», όπως το χαρακτηρίζει ο οίκος, στις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης ως αποτέλεσμα της επιβολής δασμών. Αυτό είναι και ο λόγος που καθιστούν τη Fitch πιο συγκρατημένη στις εκτιμήσεις της από τους υπόλοιπους διεθνείς οίκους. Ωστόσο, στην έκθεση της για την Ελλάδα, επισημαίνει ότι η χώρας μας βαδίζει σε «σταθερή τροχιά οικονομικής ωρίμανσης και διεθνούς αξιοπιστίας».
Tι αναφέρει η έκθεση της Fitch
Ακολουθούν οι παράγοντες υψηλής σημασίας για την αλλαγή του ελληνικού outlook από τη Fitch:
- Μεγάλο δημοσιονομικό πλεόνασμα
Η Ελλάδα κατέγραψε πλεόνασμα γενικής κυβέρνησης 1,3% του ΑΕΠ το 2024 και πρωτογενές πλεόνασμα 4,8%, υπερβαίνοντας κατά πολύ τον αρχικό στόχο της κυβέρνησης για 1%. Το αποτέλεσμα αυτό ξεπέρασε και τις προβλέψεις της Fitch και αποτελεί εντυπωσιακή βελτίωση σε σχέση με το έλλειμμα 1,4% του 2023. Επιπλέον, συγκρίνεται θετικά με το μέσο έλλειμμα 3,7% των χωρών με αξιολόγηση «BBB». Κατά τη Fitch, η υπεραπόδοση αυτή αντανακλά διαρθρωτικές βελτιώσεις στα δημόσια οικονομικά, κυρίως από την αύξηση των φορολογικών εσόδων λόγω προηγούμενων μέτρων και τον αυστηρό έλεγχο των δαπανών. Με αυτό το ισχυρό σημείο εκκίνησης, ο οίκος προβλέπει ότι θα συνεχιστούν τα πλεονάσματα το 2025 και 2026, αν και κάτω του 1%. Τον Απρίλιο 2025, η κυβέρνηση ανακοίνωσε δημοσιονομική χαλάρωση ύψους 1 δισ. ευρώ (0,5% του ΑΕΠ), με στόχο την τόνωση των επενδύσεων και τη στήριξη συνταξιούχων και ενοικιαστών.
- Κατακόρυφη πτώση του δημόσιου χρέους
Το πλεόνασμα και η αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3% οδήγησαν σε μείωση του χρέους κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες το 2024, στο 154% του ΑΕΠ. Αν και παραμένει σχεδόν τριπλάσιο από τον μέσο όρο της βαθμίδας «BBB» (52%), βρίσκεται πλέον πάνω από 50 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από το υψηλό του 2020 (209%). Η Ελλάδα σημειώνει τη μεγαλύτερη μείωση χρέους μετά την πανδημία μεταξύ των επενδυτικά αξιόχρεων κρατών που αξιολογεί η Fitch. Παράλληλα, τα ταμειακά διαθέσιμα φτάνουν τα 36 δισ. ευρώ (16% του ΑΕΠ), αρκετά για την κάλυψη όλων των λήξεων χρέους τα επόμενα τρία χρόνια. Η Fitch προβλέπει ότι η ταχεία μείωση του χρέους θα συνεχιστεί, με τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ να πλησιάζει το 120% έως το 2030.
Αναφορικά με τους μεσαίας κατηγορίας παράγοντες η Fitch αναφέρει τους ακόλουθους:
- Συνετή και αξιόπιστη δημοσιονομική στρατηγική
Τα δημοσιονομικά αποτελέσματα του 2024 αποτυπώνουν τη δέσμευση της κυβέρνησης στη δημοσιονομική σταθερότητα. Η τελευταία επίσημη πρόβλεψη, στο επικαιροποιημένο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα του Μαΐου 2025, ευθυγραμμίζεται πλήρως με το νέο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο. Ο ρυθμός αύξησης των πρωτογενών καθαρών δαπανών την περίοδο 2024-2025 αναθεωρήθηκε προς τα κάτω, από 6,5% σε 4,2%. Η Fitch θεωρεί αξιόπιστη τη δέσμευση της κυβέρνησης για μικρά ελλείμματα και σταδιακή αποκλιμάκωση του χρέους.
- Περιορισμένοι κίνδυνοι από πλευράς δαπανών
Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας διατηρεί ισχυρή πολιτική στήριξη μετά τις εκλογές του 2023. Ωστόσο, η καθυστέρηση στην έρευνα για το σιδηροδρομικό δυστύχημα του Φεβρουαρίου 2023 προκάλεσε νέο κύμα διαμαρτυριών στις αρχές του 2025. Παρά τις πολιτικές διαστάσεις, η κοινωνική δυσαρέσκεια θα μπορούσε να εντείνει τις πιέσεις για μεγαλύτερη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής. Παράλληλα, η Ελλάδα διατηρεί υψηλότερες αμυντικές δαπάνες από τους περισσότερους εταίρους στην ΕΕ (περίπου 3% του ΑΕΠ, με βάση τον ορισμό του ΝΑΤΟ), περιορίζοντας τις πιθανότητες περαιτέρω αυξήσεων.
- Χαμηλοί χρηματοδοτικοί κίνδυνοι
Το ευνοϊκό προφίλ του ελληνικού χρέους, με μέση διάρκεια 19 ετών, χαμηλά επιτόκια και υψηλά ταμειακά διαθέσιμα, μειώνει σημαντικά τους κινδύνους αγοράς. Το μέσο επιτόκιο εξυπηρέτησης χρέους είναι περίπου 1,5%, σαφώς χαμηλότερο από τον εκτιμώμενο ονομαστικό ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας (περίπου 4%).
- Ανθεκτική οικονομική ανάπτυξη
Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,3% το 2024, όπως και το 2023, χάρη στην εγχώρια ζήτηση. Η κατανάλωση των νοικοκυριών ενισχύθηκε από την άνοδο των πραγματικών εισοδημάτων και την αύξηση της απασχόλησης, ενώ οι επενδύσεις παρέμειναν ισχυρές, υποστηριζόμενες από επιδοτήσεις και δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι καθαρές εξαγωγές είχαν αρνητική συμβολή λόγω της αυξημένης εισαγωγικής έντασης των επενδύσεων. Η Fitch προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης άνω του 2% για το 2025 και 2026, έναντι μόλις 0,4% για την ευρωζώνη. Αν και οι άμεσοι κίνδυνοι από τον παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο είναι περιορισμένοι (οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ είναι μόλις 4% του συνόλου), ένα σοκ στις μεγάλες οικονομίες της ΕΕ θα μπορούσε να επηρεάσει δυσμενώς την Ελλάδα.
Υπάρχουν, επίσης, και πρόσθετοι παράγοντες αξιολόγησης που οδήγησαν στην αναβάθμιση σε θετικό του ελληνικού outlook. Συγκεκριμένα:
- Δομικά πλεονεκτήματα και αδυναμίες
Η αξιολόγηση της Ελλάδας ενισχύεται από το σχετικά υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα και τη διακυβέρνηση, που ευθυγραμμίζεται με τον μέσο όρο της βαθμίδας «BBB». Το θεσμικό πλαίσιο παραμένει αξιόπιστο, λόγω της συμμετοχής στην ΕΕ και την ευρωζώνη. Οι δημοσιονομικές και μακροοικονομικές προσαρμογές έχουν επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια, βασισμένες σε ισχυρότερα θεμελιώδη και ενισχυμένη αξιοπιστία πολιτικής. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται οι επιπτώσεις της κρίσης χρέους: το υψηλό χρέος (παρά τη μείωση), η απώλεια παραγωγής, οι εξωτερικές ανισορροπίες και οι κληρονομημένες ευθύνες από τον τραπεζικό τομέα.
- Διατηρούμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών (CAD)
Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ήταν στο 6,4% του ΑΕΠ το 2024, πολύ υψηλότερο από το 0,3% της βαθμίδας «BBB» και σχεδόν αμετάβλητο από το 6,2% του 2023. Το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά σχεδόν 3 δισ. ευρώ λόγω των αυξημένων εισαγωγών βιομηχανικών και κεφαλαιουχικών αγαθών, ενώ το πλεόνασμα του τουρισμού βελτιώθηκε οριακά. Η χαμηλή αποταμίευση αποτελεί τον κύριο διαρθρωτικό λόγο για το υψηλό έλλειμμα, το οποίο αναμένεται να επιμείνει καθώς οι επενδύσεις εντείνονται. Η συμμετοχή στην ευρωζώνη μειώνει τους εξωτερικούς χρηματοδοτικούς κινδύνους και η Fitch δεν αναμένει διαταραχές στις εισροές κεφαλαίων.
- Ενισχυμένος τραπεζικός τομέας
Τον Μάρτιο του 2025, η Fitch αναβάθμισε κατά μία βαθμίδα τις αξιολογήσεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, χάρη στη βελτίωση του εγχώριου περιβάλλοντος και των δεικτών πιστοληπτικής ικανότητας: αυξημένα κέρδη, καθαρισμός χαρτοφυλακίων, ενίσχυση κεφαλαίων και σταθερή βάση καταθέσεων. Αναμένονται αυξήσεις στα έσοδα από δάνεια και προμήθειες μεσοπρόθεσμα, ενώ οι εξαγορές ενισχύουν ήπια τη διεθνή παρουσία, διατηρώντας ωστόσο εστίαση στην εγχώρια αγορά.
- Σύνδεση κράτους – τραπεζών
Παρά τη βελτίωση στον τραπεζικό τομέα, η στενή διασύνδεση με το κράτος παραμένει λόγω του μεγάλου μεριδίου των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων (DTCs, 12 δισ. ευρώ ή 50% των κύριων ιδίων κεφαλαίων στο τέλος του 2024) στα κεφάλαια των τραπεζών. Τα DTCs αποτελούν ενδεχόμενη υποχρέωση για το Δημόσιο, μοναδική περίπτωση στην Ευρωζώνη. Τα σχέδια των τραπεζών για επιτάχυνση της απόσβεσης των DTCs αναμένεται να εξομαλύνουν τις κεφαλαιακές τους δομές τα επόμενα χρόνια.
- Δείκτες ESG – Διακυβέρνηση
Η Ελλάδα έχει ESG βαθμολογίες συνάφειας «5[+]» για τη «Σταθερότητα και τα Δικαιώματα» και για το «Κράτος Δικαίου, Θεσμική και Ρυθμιστική Ποιότητα και Έλεγχο της Διαφθοράς». Οι βαθμολογίες αυτές αντανακλούν τη μεγάλη βαρύτητα των Δεικτών Διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας στο μοντέλο αξιολόγησης της Fitch. Η Ελλάδα έχει μέση κατάταξη (62,8), αντικατοπτρίζοντας πρόσφατες ειρηνικές πολιτικές μεταβάσεις, μέτριο επίπεδο συμμετοχής των πολιτών, εδραιωμένο κράτος δικαίου και μέτρια επίπεδα διαφθοράς.
Το καλό και κακό σενάριο στην επόμενη αξιολόγηση της Fitch
Στην έκθεσή της η Fitch περιγράφει τις συνθήκες που θα μπορούσαν μεμονωμένα ή συλλογικά να οδηγήσουν είτε σε αρνητική είτε σε θετική αναθεώρηση της πιστοληπτικής αξιολόγησης του ελληνικού αξιοχρέου. Πιο συγκεκριμένα, παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αρνητική αξιολόγηση/υποβάθμιση είναι οι ακόλουθοι:
- Δημόσια οικονομικά: Μια σταθεροποίηση του λόγου χρέους γενικής κυβέρνησης προς ΑΕΠ, που ενδεχομένως να οφείλεται σε δομική χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής ή στην ενεργοποίηση σημαντικών ενδεχόμενων υποχρεώσεων.
- Μακροοικονομικά/Εξωτερικά μεγέθη: Ένα σοβαρό αρνητικό σοκ, το οποίο θα επηρέαζε το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό της χώρας ή θα επιδείνωνε τις εξωτερικές ανισορροπίες.
Στον αντίποδα, παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε θετική αξιολόγηση/αναβάθμιση:
- Δημόσια οικονομικά: Ενίσχυση της εμπιστοσύνης ότι η ταχεία μείωση του λόγου χρέους γενικής κυβέρνησης προς ΑΕΠ θα συνεχιστεί μεσοπρόθεσμα, ως αποτέλεσμα ισχυρών πρωτογενών πλεονασμάτων.
- Μακροοικονομικά: Βελτίωση του μεσοπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού και των επιδόσεων της οικονομίας, για παράδειγμα μέσω αύξησης των επενδύσεων ή εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
