Ένα τριπλό νομοθετικό έργο «ξεδιπλώνει» το οικονομικό επιτελείο μέσα στο καλοκαίρι, με αιχμή την ενσωμάτωση του νέου ευρωπαϊκού δημοσιονομικού κανονισμού στο εθνικό δίκαιο. Το νέο πλαίσιο μετατοπίζει το επίκεντρο της εποπτείας από τα πρωτογενή πλεονάσματα στον ρυθμό αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών, καθιερώνοντας διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης της δημοσιονομικής επίδοσης. Παράλληλα, δύο ακόμη νομοσχέδια που προωθεί ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης επιχειρούν να βάλουν τέλος στο άναρχο καθεστώς των κληροδοτημάτων και να εκσυγχρονίσουν τον τελωνειακό κώδικα, με στόχο την πάταξη της φοροδιαφυγής και την επιτάχυνση των συναλλαγών με το Δημόσιο.
Αναλυτικότερα:
1. Δημοσιονομικό πλαίσιο: Το πρώτο και κεντρικό νομοσχέδιο προσαρμόζει το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο στον νέο κανονισμό της Ε.Ε. για τη δημοσιονομική διακυβέρνηση, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο η Κομισιόν εποπτεύει τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών. Σύμφωνα με τους νέους ευρωπαϊκούς κανόνες το κέντρο βάρους για τη δημοσιονομική προσαρμογή μετατοπίζεται από το πρωτογενές πλεόνασμα στη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών. Μόνο εφόσον ο ρυθμός αύξησης των δαπανών είναι χαμηλότερος από το πλαφόν και ο προϋπολογισμός εκτελείται καλύτερα από τις επίσημες προβλέψεις, όπως συνέβη το 2024, θα δημιουργείται δημοσιονομικός χώρος για πρόσθετες ενισχύσεις στα νοικοκυριά. Αντίθετα χειρότερη εκτέλεση επί του στόχου των δαπανών θα αφαιρεί χώρο από τα επόμενα έτη. Και στην περίπτωση υπέρβασης κατά ποσοστό που ξεπερνά το 0,3% του ΑΕΠ για ένα έτος ή 0,6% σωρευτικά, η Ε.Ε. θα μπορεί να θέσει το κράτος μέλος σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Για το 2026 ο πήχης για τον ρυθμό αύξησης των πρωτογενών δαπανών έχει τοποθετηθεί στο 3,6%.
Πέραν του δείκτη δαπανών, ο νέος κανονισμός προβλέπει:
- Διαφοροποιημένες απαιτήσεις μείωσης χρέους: Για χώρες με χρέος άνω του 90% του ΑΕΠ (όπως η Ελλάδα), τίθεται ελάχιστος μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης 1% του ΑΕΠ κατά την περίοδο εφαρμογής του τετραετούς προγράμματος (2025–2028). Η χώρα δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα συμμόρφωσης, καθώς ήδη παρουσιάζει σταθερά σημάδια αποκλιμάκωσης του δημόσιου χρέους στο 144% του ΑΕΠ το 2025 από 153,6% του ΑΕΠ το 2024, πολύ πιο πάνω από το προβλεπόμενο όριο και η τάση αυτή ενισχύεται από την ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας.
- Ευνοϊκότεροι κανόνες για τα ελλείμματα: Το νέο όριο για την Ελλάδα διαμορφώνεται στο 1,5% του ΑΕΠ, με τη χώρα ήδη να εμφανίζει πλεόνασμα 1,3% για το 2024, σύμφωνα με τη Eurostat.
Το ίδιο νομοσχέδιο ενσωματώνει και τη ρήτρα εξαίρεσης για εξοπλιστικές δαπάνες, η οποία απελευθερώνει 600 εκατ. ευρώ για νέες παροχές το 2026.
2. Κληροδοτήματα: Το δεύτερο νομοσχέδιο επιχειρεί μια συνολική αναμόρφωση του καθεστώτος που διέπει δωρεές, κληροδοτήματα και σχολάζουσες κληρονομιές. Στόχος είναι η ενίσχυση της διαφάνειας, η επιτάχυνση των διαδικασιών αποδοχής και εκκαθάρισης, καθώς και η ενεργοποίηση ανενεργών περιουσιών για κοινωνικούς σκοπούς – κυρίως στέγασης.
Κεντρικές ρυθμίσεις:
- Δημιουργείται Εθνικό Μητρώο Ευεργετών και Δωρητών με ηλεκτρονική πλατφόρμα, απλοποιημένες διαδικασίες αποδοχής και υποχρεωτική διαφάνεια.
- Καταργούνται ο φόρος εισοδήματος (22%) και ο φόρος δωρεάς (0,5%) για ενεργά ιδρύματα και κοινωφελείς δωρεές.
- Εισάγονται τεκμήρια κατάχρησης για ιδρύματα που λειτουργούν ως φορολογικά οχήματα (υπερβολικές δαπάνες διοίκησης, πολυτελή ακίνητα/οχήματα κ.ά.).
- Για τις σχολάζουσες κληρονομιές (περίπου 4.500 ενεργές και 2.000 υπό εκκαθάριση), προβλέπεται ψηφιακή διασύνδεση με δημόσιες βάσεις δεδομένων και ενεργοποίηση μηχανισμού κηδεμόνων και εκκαθαριστών.
Ανάλογα με την αξία της περιουσίας (κάτω από 20.000 ευρώ, έως 1 εκατ., άνω του 1 εκατ.), η εκκαθάριση ανατίθεται σε αποκεντρωμένες υπηρεσίες, λογιστές/δικηγόρους ή ελεγκτικές εταιρείες.
Στόχος είναι η ταχύτερη αξιοποίηση χιλιάδων ακινήτων, πολλά εκ των οποίων λιμνάζουν επί δεκαετίες, προς όφελος πολιτικών στέγασης ή κοινωφελών σκοπών.
3. Νέος Τελωνειακός Κώδικας: Το τρίτο σκέλος αφορά την πλήρη αναθεώρηση του Τελωνειακού Κώδικα, με στόχο την ψηφιοποίηση των διαδικασιών, την εξάλειψη της γραφειοκρατίας και την ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες . Οι αλλαγές που φέρνει προβλέπουν την καθιέρωση ψηφιακής πλατφόρμας για όλες τις τελωνειακές συναλλαγές, με κατάργηση των χειρόγραφων εγγράφων, ενίσχυση της συμμόρφωσης και της διαφάνειας, με στόχο τη μείωση των καθυστερήσεων και των παρατυπιών στις εισαγωγές και εξαγωγές αλλά μια νέες απλοποιημένες διαδικασίες για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις στις συναλλαγές με το Δημόσιο.
