Αρκετές χώρες κινδυνεύουν να χάσουν τεράστια ποσά χρηματοδότησης, καθώς η Κομισιόν αναμένεται να απορρίψει τις προσδοκίες των κυβερνήσεων ότι το Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 650 δισ. θα παραταθεί πέραν του 2026, σημειώνει σε ρεπορτάζ του το Politico.
Η απόφαση, η οποία αναμένεται να ανακοινωθεί στις 4 Ιουνίου, θα προκαλέσει απογοήτευση στους κύριους ωφελούμενους του προγράμματος, ιδίως την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Πολωνία — χώρες που πίεζαν για την παράταση της ημερομηνίας λήξης. Ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να προσπαθούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δωρεάν επιχορηγήσεις του προγράμματος, του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Πρόκειται για ένα ταμείο ύψους 650 δισ. ευρώ που δημιουργήθηκε το 2021 για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης της Ευρώπης μετά την πανδημία.
Η Κομισιόν, ωστόσο, αναμένεται να δηλώσει ότι δεν υπάρχουν νομικές βάσεις για την παράταση της ημερομηνίας λήξης του ταμείου, όπως ανέφεραν αρκετοί αξιωματούχοι στο Politico. Οι ίδιοι, όπως και άλλες πηγές στο ρεπορτάζ, μίλησαν υπό καθεστώς ανωνυμίας λόγω της ευαισθησίας του ζητήματος.
Η Kομισιόν εκταμιεύει τα κονδύλια μόνο αφότου αξιολογήσει ότι οι χώρες έχουν εκπληρώσει ένα σύνολο όρων και στόχων. Ωστόσο, για πολλές χώρες ήταν δύσκολο να ανταποκριθούν, γεγονός που συνέβαλε σε καθυστερήσεις. Η ενεργειακή κρίση και η εκτίναξη του πληθωρισμού μετά τη ρωσική εισβολή πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ανάγκασαν πολλά κράτη μέλη να τροποποιήσουν τα σχέδιά τους, καθυστερώντας ακόμη περισσότερο τις αιτήσεις πληρωμής. Για να μεγιστοποιήσει την απορρόφηση, η Κομισιόν ενδέχεται τώρα να επικεντρωθεί στο να βοηθήσει τα κράτη να περάσουν τα αναγκαία «εμπόδια» πριν λήξει η προθεσμία.
«Τα κράτη μέλη πρέπει επειγόντως να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους και να αφαιρέσουν οποιαδήποτε μέτρα δεν είναι πλέον υλοποιήσιμα», δήλωσε ο Επίτροπος Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Ο Ντομπρόβσκις επιβλέπει το ταμείο ανάκαμψης μαζί με τον Επίτροπο Συνοχής Ραφαέλε Φίτο, ο οποίος προέρχεται από το κόμμα της Ιταλίδας Πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι. Η ιταλική κυβέρνηση, και ειδικότερα ο Υπουργός Οικονομικών Τζανκάρλο Τζορτζέτι, επιδιώκει σθεναρά την παράταση του μεταπανδημικού προγράμματος.
Παρά την πίεση, η νομική υπηρεσία της ΕΕ απέρριψε πρόσφατα τις προσπάθειες για αναβολή της ημερομηνίας λήξης του ταμείου χωρίς επίσημη τροποποίηση των κανόνων του προγράμματος που συμφωνήθηκαν το 2021, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους με γνώση της διαδικασίας. Η αλλαγή των κανόνων θα απαιτούσε ομοφωνία μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ — κάτι που αποτελεί πολιτικό ναρκοπέδιο, δεδομένης της πάγιας αντίθεσης των βόρειων χωρών, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, σε οποιαδήποτε καθυστέρηση.
Βάσει των υφιστάμενων κανόνων, τα κράτη πρέπει να υποβάλουν αιτήματα πληρωμής πριν από την καταληκτική ημερομηνία της 31ης Αυγούστου 2026. Αυτό αφήνει επαρκή χρόνο στην Κομισιόν για να εγκρίνει τα αιτήματα και να εκταμιεύσει τα κονδύλια έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026. Μέχρι στιγμής, η Επιτροπή έχει εκταμιεύσει περίπου 315 δισ. από τα συνολικά 648 δισ. σε επιχορηγήσεις και δάνεια, σύμφωνα με τα δικά της στοιχεία.
Ταμείο Ανάκαμψης: Τα εναλλακτικά σχέδια για απορρόφηση των κονδυλίων
Αντιμέτωπες με τον υπαρκτό κίνδυνο να χάσουν ευρωπαϊκά κονδύλια, οι χώρες καταρτίζουν ήδη εναλλακτικά σχέδια ώστε να διασφαλίσουν τα χρήματα πριν τη λήξη της προθεσμίας. Η Κομισιόν έχει ήδη εγκρίνει αίτημα της Πολωνίας αυτή την εβδομάδα για μεταφορά σχεδόν 6 δισ. από δάνεια για πράσινα έργα — όπου υπάρχει χαμηλή ζήτηση — σε πιο δημοφιλείς αμυντικές πρωτοβουλίες.
Αν και τα χρήματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για την αγορά όπλων, μπορούν, σύμφωνα με τους αρχικούς κανόνες, να διοχετευθούν σε έργα «διπλής χρήσης», όπως η κατασκευή δρόμων για άρματα μάχης και καταφυγίων. Σύμφωνα με την εναλλακτική λύση που υιοθετείται, τα κονδύλια θα διαχειρίζεται ένα ειδικό ταμείο που συνδέεται με την πολωνική αναπτυξιακή τράπεζα Gospodarstwa Krajowego.
Η πολωνική κυβέρνηση θα εξακολουθεί να έχει λόγο στον τρόπο διάθεσης των χρημάτων, αλλά η εμπλοκή της αναπτυξιακής τράπεζας δημιουργεί μια «δεξαμενή αναμονής» για τα κονδύλια, η οποία υπερβαίνει την προθεσμία του 2026. Η ΕΕ αναμένεται επίσης να δώσει στην Πολωνία και σε άλλες χώρες επιπλέον χρόνο για να διεκδικήσουν τα κονδύλια, δήλωσε ο Jan Szyszko, υφυπουργός στο πολωνικό Υπουργείο Κονδυλίων και Περιφερειακής Πολιτικής.
Αυτή η παραχώρηση «θα μεταθέσει τη χρονική στιγμή κατά την οποία οι αξιωματούχοι της Επιτροπής θα εξετάσουν αν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι», από τον Αύγουστο στον Νοέμβριο του 2026, δήλωσε ο Szyszko στο POLITICO. Η κίνηση αυτή θα προσφέρει πρακτικά περισσότερο χρόνο στις χώρες για να διεκδικήσουν τις πληρωμές τους, χωρίς να τροποποιηθούν οι κανόνες.
Ως περαιτέρω ένδειξη καλής θέλησης, η Επιτροπή αναμένεται επίσης να αξιολογεί ταχύτερα αν πληρούνται τα ορόσημα και οι απαιτήσεις, σύμφωνα με αρκετούς εθνικούς αξιωματούχους.
Οι εθνικές κυβερνήσεις διαμαρτύρονται εδώ και καιρό ότι η πολυπλοκότητα των κανόνων των Βρυξελλών επιβραδύνει τις πληρωμές. Ωστόσο, καθώς η ΕΕ βρίσκεται υπό πίεση να αποδείξει την επιτυχία του προγράμματος, η Επιτροπή θα είναι διατεθειμένη να αποδεσμεύσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων.
