Σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση δόθηκε από χθες το νέο σχέδιο νόμου του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την ασφάλεια και τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού σιδηροδρόμου. Στόχος είναι μια βαθιά αναδιάρθρωση του συστήματος, σύμφωνη με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, που θα ενισχύει την πρόληψη και θα αποτρέπει τραγωδίες όπως εκείνη των Τεμπών. Η διαβούλευση θα παραμείνει ανοικτή έως την Πέμπτη 26 Ιουνίου 2025.
Το νομοσχέδιο φιλοδοξεί να ενισχύσει συνολικά την ασφάλεια και τη διαφάνεια στον ελληνικό σιδηρόδρομο, μέσα από μια σειρά δομικών και λειτουργικών παρεμβάσεων. Παράλληλα, επιχειρείται η ουσιαστική αξιολόγηση του προσωπικού που ασκεί κρίσιμα καθήκοντα ασφαλείας, αλλά και η παροχή επιχειρησιακής ευελιξίας στον νέο εθνικό φορέα Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μονοπρόσωπη Α.Ε., ώστε να διασφαλιστεί η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη υλοποίηση έργων ασφαλείας και η κάλυψη αναγκών σε κρίσιμες θέσεις.
Ωστόσο, η ουσιαστική ανάταξή του απαιτεί περισσότερα από απλές παρεμβάσεις, καθώς χρειάζονται σημαντικές νέες επενδύσεις, άμεση ολοκλήρωση και ενεργοποίηση συμβάσεων για τις απαραίτητες επεκτάσεις, καθώς και στελέχωση με εξειδικευμένο τεχνικό και διοικητικό προσωπικό. Ταυτόχρονα, κρίσιμη είναι η υπέρβαση διαχρονικών παθογενειών, με κυριότερες τα διαρκή χρηματοδοτικά κενά και τις δομικές αδυναμίες του ΟΣΕ -ζητήματα που επί δεκαετίες υπονομεύουν κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού και μεταρρύθμισης.
Οι βασικές παρεμβάσεις
Μεταξύ των βασικών παρεμβάσεων που εισάγει το σχέδιο νόμου είναι η δημιουργία νέων δομών ασφαλείας, όπως το Ενιαίο Κέντρο Εποπτείας των ελληνικών σιδηροδρόμων, το οποίο θα λειτουργεί ως νευραλγικός κόμβος εποπτείας του συστήματος. Παράλληλα, προβλέπεται η δημιουργία της ενιαίας ψηφιακής πλατφόρμας Railway.gov.gr, η οποία θα περιλαμβάνει το Ψηφιακό Μητρώο Σιδηροδρομικών Δεδομένων, ένα σύστημα ακριβούς γεωεντοπισμού αμαξοστοιχιών και εφαρμογή καταγραφής εντολών και παραβάσεων. Η ψηφιοποίηση αυτή στοχεύει στη διαρκή παρακολούθηση και την τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων για τη λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου.
Νέο πλαίσιο για το προσωπικό
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ενίσχυση της εκπαίδευσης και της αξιολόγησης του ανθρώπινου δυναμικού. Εισάγονται υποχρεωτικές δοκιμασίες πριν και μετά την πρόσληψη των στελεχών, με στόχο την πιστοποίηση της ικανότητας να αναλάβουν καθήκοντα ασφαλείας. Παράλληλα, προβλέπεται συνεργασία με τις Ένοπλες Δυνάμεις για την αξιολόγηση της καταλληλότητας του προσωπικού ασφαλείας, ορίζεται Προϊστάμενος Αμαξοστοιχίας, ιδρύεται Ειδική Μονάδα Επιθεωρητών Σιδηροδρόμου, ενώ αυστηροποιείται το κυρωτικό πλαίσιο για παραβάσεις του Γενικού Κανονισμού Κίνησης. Το νομοσχέδιο επεκτείνει επίσης τη δυνατότητα πρόσβασης στις εγκαταστάσεις εκπαίδευσης για προσωπικό σιδηροδρομικών επιχειρήσεων και του Διαχειριστή Υποδομής, ενώ διευρύνεται και το πλαίσιο πιστοποίησης υπευθύνων για τη συντήρηση του τροχαίου υλικού.
Χαρακτηριστική υπενθύμιση της απορρύθμισης του του ελληνικού σιδηροδρόμου αποτελεί η απόφαση του 2010, όταν υπό την πίεση της οικονομικής κρίσης ο ΟΣΕ προχώρησε σε απολύσεις και μαζικές μετατάξεις, αποψιλώνοντας ουσιαστικά το έμπειρο τεχνικό του προσωπικό. Οι συνέπειες εκείνης της πολιτικής -την οποία τότε η Πολιτεία παρουσίασε ως «εξορθολογισμό»- αποδείχθηκαν μακροπρόθεσμα καταστροφικές για την εύρυθμη και ασφαλή λειτουργία του σιδηροδρόμου.
Η στελέχωση του νέου οργανισμού θα γίνεται λοιπόν με συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου, με απολαβές εκτός του στενού πλαισίου του κρατικού μισθολογίου. Οι προσλήψεις θα γίνονται μέσω δημόσιων προσκλήσεων και γραπτών ή πρακτικών δοκιμασιών, με μοριοδότηση και αυστηρά κριτήρια. Το υπουργείο Υποδομών θα έχει εποπτικό ρόλο, ενώ δίνεται η δυνατότητα προσλήψεων και από το εξωτερικό.
Ενίσχυση εποπτικών φορέων και σχέδιο έκτακτης ανάγκης
Εξίσου κρίσιμη είναι η ενίσχυση των εποπτικών θεσμών. Η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων και ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) αποκτούν αυξημένους πόρους, εργαλεία και αυτονομία για να επιτελούν ουσιαστικά το έργο τους στον τομέα της ασφάλειας και της συμμόρφωσης.
Για πρώτη φορά προβλέπεται και η σύνταξη ενός Ενιαίου Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση σιδηροδρομικών δυστυχημάτων. Το σχέδιο, το οποίο θα εκπονηθεί από ευρεία διυπουργική επιτροπή, θα περιλαμβάνει σαφείς οδηγίες και διαδικασίες αντίδρασης, συντονισμού και καταγραφής, καθώς και μέτρα για την υποστήριξη των εμπλεκόμενων σε περιπτώσεις κρίσης.
Στήριξη επιβατών και εξορθολογισμός επιδοτήσεων
Σε θεσμικό επίπεδο, αποσαφηνίζεται πως το καθεστώς προστασίας επιβατών σε περίπτωση ατυχήματος περιλαμβάνει και πρόσωπα τρίτων εταιρειών που βρίσκονται εντός της αμαξοστοιχίας, όπως εργαζόμενοι στα κυλικεία. Παράλληλα, ρυθμίζεται η αποπληρωμή των οφειλών από επιδοτούμενα δρομολόγια προς την Hellenic Train, εξασφαλίζοντας τη συνέχιση της δημόσιας υπηρεσίας μεταφοράς για τα έτη 2024 και 2025.
Το στοίχημα της εφαρμογής
Για πρώτη φορά η Πολιτεία επιχειρεί μια ενιαία και συγκροτημένη παρέμβαση στο σύνολο του σιδηροδρομικού συστήματος -από την εποπτεία και τις υποδομές, μέχρι την επιλογή προσωπικού και την αντιμετώπιση κρίσεων. Το κρίσιμο ερώτημα, πλέον, είναι κατά πόσο το νέο σχήμα θα εφαρμοστεί στην πράξη με τη συνέπεια και την ταχύτητα που απαιτούν οι περιστάσεις.
