Ο πρώην δισεκατομμυριούχος της Signa, Ρενέ Μπένκο, γνωστός ως «βασιλιάς» της ευρωπαϊκής αγοράς ακινήτων, καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση για δόλια πτώχευση. Ήταν η πρώτη από τις 14 υποθέσεις που εκκρεμούν εναντίον του, σηματοδοτώντας το πιο σκοτεινό κεφάλαιο μιας πορείας που ξεκίνησε με υπόσχεση και κατέληξε σε σύμβολο αλαζονείας.
Ο Αυστριακός επιχειρηματίας, που δημιούργησε μια παγκόσμια αυτοκρατορία ακινήτων αξίας 27 δισ. δολαρίων, βρέθηκε ενώπιον του δικαστηρίου του Ίνσμπρουκ. Η αυτοκρατορία του εκτεινόταν από το Chrysler Building της Νέας Υόρκης μέχρι το πολυκατάστημα του Λονδίνου, ενώ η κατάρρευση της Signa το 2023 προκάλεσε αναταράξεις σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή αγορά ακινήτων, αναφέρει το Bloomberg.
Το δικαστήριο τον έκρινε ένοχο επειδή δώρισε 300.000 ευρώ στη μητέρα του λίγες ημέρες πριν από την πτώχευση της εταιρείας του, θεωρώντας τη μεταφορά «ανεπίτρεπτη σε συνθήκες αφερεγγυότητας». Ο Μπένκο αθωώθηκε για μια δεύτερη κατηγορία, που αφορούσε προκαταβολή 360.000 ευρώ, ωστόσο η πρόεδρος του δικαστηρίου επισήμανε ότι η άνευ όρων πληρωμή προς τη μητέρα του «αρκούσε για την ενοχή του». Από την ποινή των δύο ετών θα αφαιρεθούν οι εννέα μήνες προφυλάκισής του.
Το πολυκατάστημα Selfridges στην Oxford Street του Λονδίνου EPA/ANDY RAIN
Από τον θρόνο στην αίθουσα του δικαστηρίου ο Ρενέ Μπένκο
Λίγο πριν τις 9 το πρωί της 14ης Οκτωβρίου, ο Ρενέ Μπένκο πέρασε την πύλη του Επαρχιακού Δικαστηρίου του Ίνσμπρουκ. Οι κάμερες είχαν στηθεί από νωρίς. Ο άλλοτε πανίσχυρος ιδρυτής της Signa, που διαπραγματευόταν με καγκελάριους και σεΐχηδες, εμφανίστηκε αδύνατος, με σκυμμένο βλέμμα και χειροπέδες. Ο άνθρωπος που συμβόλιζε την επιθετικότητα της ευρωπαϊκής αγοράς ακινήτων καθόταν πια στο εδώλιο, ανάμεσα σε φρουρούς με αλεξίσφαιρα.
- «Έχετε εισόδημα;» ρώτησε η πρόεδρος του δικαστηρίου, Αντρέα Βεγκσάιντερ.
- «Όχι», απάντησε.
- «Περιουσία;»
«Γι’ αυτό δεν θα ήθελα να κάνω καμία δήλωση».
Ύστερα, δήλωσε «αθώος», χαρακτηρίζοντας την αγόρευση της εισαγγελέως «ασυναγώνιστη σε κυνισμό». Ήταν η πρώτη του δημόσια εμφάνιση μετά την κατάρρευση του επιχειρηματικού του κολοσσού και η πρώτη φορά που δεν κρατούσε ο ίδιος τα ηνία του παιχνιδιού.
Ο Ρενέ Μπένκο με τη σύζυγό του Νάταλι © EPA/MICHAEL GRUBER
Η «μαμά-βιτρίνα» και το κατηγορητήριο κατά του Ρενέ Μπένκο
Η εισαγγελέας Τέα Κράσα παρουσίασε μια υπόθεση απόκρυψης περιουσίας ύψους περίπου 668.000 ευρώ. Στον πυρήνα της βρίσκεται η μεταφορά χρημάτων σε συγγενικά πρόσωπα και ιδρύματα που συνδέονταν με τον Μπένκο, λίγο από πριν την πτώχευση της Signa Holding. Η πιο χαρακτηριστική πράξη ήταν η μεταφορά 300.000 ευρώ στη μητέρα του, την ίδια ημέρα που η εταιρεία κατέθεσε αίτηση πτώχευσης στις 29 Νοεμβρίου 2023. Εκείνη τη στιγμή, ο Μπένκο είχε δεσμευθεί να συνεισφέρει 3 εκατ. ευρώ για να σώσει την εταιρεία του – δέσμευση που ποτέ δεν τηρήθηκε.
Η Κράσα περιέγραψε τον κατηγορούμενο ως «άνθρωπο που αρνείται να αποδεχθεί το τέλος του πλούτου του» και έκανε λόγο για «αυτοκρατορία δανεισμένης πολυτέλειας». «Ήθελε να προστατεύσει ό,τι μπορούσε – όχι τους πιστωτές ή τους εργαζόμενους, αλλά τα δικά του προνόμια», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο συνήγορος υπεράσπισης, Νόρμπερτ Βες, υποστήριξε ότι οι μεταφορές χρημάτων ήταν νόμιμες και διαφανείς και ότι η μητέρα του Μπένκο «προσπάθησε μόνο να βοηθήσει τον γιο της».
Η εισαγγελέας, αποκαλώντας τη γυναίκα «μαμά-βιτρίνα», προκάλεσε θυμηδία στην αίθουσα. Ο Βες, ωστόσο, παρέμεινε κατηγορηματικός: «Ο Μπένκο δεν ήταν ποτέ δικαιούχος του Ιδρύματος Ingbe», δήλωσε, σύμφωνα με τη Der Standard.
Το αυτοκρατορικό όραμα της Signa και η αρχή του τέλους
Για δύο δεκαετίες, ο Ρενέ Μπένκο υπήρξε το «χρυσό παιδί» της ευρωπαϊκής αγοράς ακινήτων. Ξεκινώντας ως γιος ενός υδραυλικού από το Ίνσμπρουκ, δημιούργησε έναν όμιλο που επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη, κατέχοντας ιστορικά κτίρια στη Βιέννη, το Μόναχο, τη Νέα Υόρκη.
Η Signa αναδείχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους επενδυτικούς ομίλους ακινήτων της ηπείρου, με εμβληματικές εξαγορές όπως τα πολυκαταστήματα Karstadt, Galeria Kaufhof και το Selfridges. Το 2019, απέκτησε μερίδιο στο Chrysler Building, ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα κτίρια της Νέας Υόρκης.
Η προσωπική του περιουσία εκτιμάτο στα 5 δισ. ευρώ, ενώ τα μέσα ενημέρωσης τον αποκαλούσαν «ο αυστριακός Μέρντοχ των τετραγωνικών». Όπως σημειώνει η Süddeutsche Zeitung, «ο Μπένκο ήξερε να πουλάει όνειρο· κανείς δεν καταλάβαινε πραγματικά τη δομή της Signa – ίσως μόνο ο ίδιος, κι αυτό ήταν το μυστικό της επιτυχίας του».
- Διαβάστε σχετικά: Ο έκπτωτος Ρενέ Μπένκο και η χάρτινη αυτοκρατορία της Signa
Το φθινόπωρο του 2023, το οικοδόμημα άρχισε να ραγίζει. Οι αυξήσεις των επιτοκίων, οι καθυστερήσεις στα έργα και η πτώση της αξίας των εμπορικών ακινήτων προκάλεσαν κρίση ρευστότητας. Οι τράπεζες, που ως τότε έδειχναν εμπιστοσύνη, άρχισαν να αποσύρονται.
Όταν η Signa Holding υπέβαλε αίτηση πτώχευσης στη Βιέννη, οι απαιτήσεις των πιστωτών έφτασαν τα 28 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που ξεπερνά ακόμη και την υπόθεση Wirecard. Χιλιάδες εργαζόμενοι έμειναν χωρίς δουλειά, ενώ οι αρχές πάλευαν να ξετυλίξουν ένα δίκτυο θυγατρικών και ιδρυμάτων που εκτεινόταν σε τρεις ηπείρους.
Η Handelsblatt περιέγραψε την κατάρρευση ως «πτώχευση-μαμούθ που αποκαλύπτει πόσο εύθραυστη είχε γίνει η ευρωπαϊκή αγορά ακινήτων». Παρά την καταστροφή, ο Μπένκο επέμενε ότι μπορούσε να ανακάμψει. «Δεν τελείωσα», είχε δηλώσει σε στενούς του συνεργάτες λίγο πριν από τη σύλληψή του.
Οι φιλίες του με πολιτικούς, τραπεζίτες και Ευρωπαίους επενδυτές
Ο Μπένκο δεν ήταν μόνο επιχειρηματίας· ήταν κοινωνικό φαινόμενο. Η βίλα του στη λίμνη Γκάρντα, η Villa Ansaldi, φιλοξενούσε πολιτικούς, πρώην καγκελάριους και Ευρωπαίους επενδυτές. Ανάμεσά τους, ο Άλφρεντ Γκουζενμπάουερ, πρώην καγκελάριος της Αυστρίας και μέλος του εποπτικού συμβουλίου της Signa.
Το δίκτυο επαφών του επεκτεινόταν σε κυβερνήσεις, τραπεζίτες και ισχυρούς παράγοντες της αγοράς. Πίσω από τη βιτρίνα των εντυπωσιακών έργων υπήρχε ένα σύστημα υπερδανεισμού και περίπλοκων εταιρικών δομών, που κατέρρευσε όταν οι συνθήκες της αγοράς άλλαξαν, αναφέρει το Reuters.
Η Süddeutsche Zeitung σχολίασε πως «πολλά από τα ακίνητα της Signa είχαν αποτιμηθεί σε τιμές που δεν είχαν καμία σχέση με την πραγματικότητα». Όταν η αγορά γύρισε, η φούσκα έσκασε μαζί με το όνειρο.
Η υπόθεση έχει προκαλέσει πολιτικό σεισμό στην Αυστρία
Στο Ίνσμπρουκ, ο Ρενέ Μπένκο δείχνει διαφορετικός. Η αλαζονεία έχει αντικατασταθεί από σιωπή. Καθισμένος με τα χέρια δεμένα, κοιτάζει χαμηλά, σχεδόν αδιάφορος απέναντι στις κάμερες. Η δίκη μπορεί να αφορά μικρά ποσά, αλλά έχει τεράστια συμβολική σημασία – είναι το πρώτο βήμα προς τη διερεύνηση ενός δικτύου δεκάδων εταιρικών σχημάτων και πιθανών αδικημάτων, όπως απάτη, υπεξαίρεση και δόλια αφερεγγυότητα. Η εισαγγελέας Κράσα το είπε απλά: «Δεν είναι μόνο τα χρήματα. Είναι η κουλτούρα ατιμωρησίας που δημιούργησε».
Η υπόθεση έχει προκαλέσει πολιτικό σεισμό στην Αυστρία. Η κυβέρνηση πιέζεται να εξηγήσει πώς επετράπη σε έναν επιχειρηματία να συγκεντρώσει τόση επιρροή χωρίς επαρκή εποπτεία. Οι τράπεζες, από την Erste έως τη Raiffeisen, μετρούν ζημιές, ενώ η κοινή γνώμη διχάζεται: Για κάποιους, ο Μπένκο είναι σύμβολο μιας εποχής όπου η φιλοδοξία ξεπέρασε τη λογική· για άλλους, είναι «αποδιοπομπαίος τράγος» ενός συστήματος που τον εξύψωσε και μετά τον εγκατέλειψε.
Η δίκη του Ίνσμπρουκ είναι μόνο η αρχή. Δώδεκα ακόμη υποθέσεις βρίσκονται υπό διερεύνηση, σε Αυστρία, Γερμανία και Ιταλία. Οι αρχές εκτιμούν ότι η πλήρης δικαστική διαδικασία θα διαρκέσει χρόνια. Ο ίδιος ο Μπένκο εξακολουθεί να αρνείται οποιαδήποτε ενοχή: «Έκανα λάθη, αλλά ποτέ δεν εξαπάτησα κανέναν», φέρεται να είπε στους δικηγόρους του.
Για πολλούς, η ειρωνεία είναι προφανής: ο άνθρωπος που οικοδόμησε μια αυτοκρατορία πάνω στην ιδέα του ελέγχου, βρίσκεται τώρα στο έλεος ενός συστήματος που δεν ελέγχει πια.
Η ιστορία του Ρενέ Μπένκο είναι ταυτόχρονα και η ιστορία μιας εποχής: των χαμηλών επιτοκίων, της φθηνής ρευστότητας και της πεποίθησης ότι οι αξίες των ακινήτων ανεβαίνουν για πάντα. Όπως σημειώνει η Handelsblatt, «ο Μπένκο δεν είναι η εξαίρεση – είναι ο κανόνας ενός οικονομικού κόσμου που έχασε την επαφή με την πραγματικότητα».
Στην αίθουσα του Ίνσμπρουκ, το βλέμμα του παραμένει σταθερό αλλά άδειο. Ίσως να θυμάται τη μέρα που υπέγραψε την πρώτη του αγορά, ίσως τις προσόψεις των πολυκαταστημάτων που έφεραν το όνομά του. Τώρα, όμως, η λάμψη έχει σβήσει.
Ο Ρενέ Μπένκο, ο άνθρωπος που υποσχόταν να αναμορφώσει την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική των πόλεων, είναι πλέον το πρόσωπο της μεγαλύτερης πτώχευσης στην ιστορία της Αυστρίας – και το σύμβολο μιας εποχής που τελείωσε με πάταγο.
O Ρενέ Μπένκο στο Περιφερειακό Δικαστήριο του Ίνσμπρουκ στην Αυστρία © EPA/ANNA SZILAGYI
