Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταγγέλλει εδώ και καιρό το μικρό μέγεθος των τραπεζών της στον διεθνή ανταγωνισμό. Ωστόσο, οι εθνικές κυβερνήσεις των κρατών-μελών της αναδεικνύονται και πάλι ως το βασικότερο εμπόδιο σε ορισμένες από τις πιο φιλόδοξες τραπεζικές συμφωνίες της περιοχής.
Οι κυβερνήσεις κρατών-μελών της ΕΕ έχουν εκφράσει αντιρρήσεις σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες προτεινόμενες τραπεζικές συγχωνεύσεις, ακόμη και όταν οι εποπτικές αρχές υποστηρίζουν ότι η ενοποίηση θα μπορούσε να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του κλάδου, σχολιάζουν αναλυτές στο Bloomberg. Οι ενστάσεις αυτές δεν αφορούν όλες τις συμφωνίες, αλλά συχνά προκύπτουν όταν η εξαγοραζόμενη τράπεζα έχει κρίσιμο ρόλο στη χρηματοδότηση της εγχώριας οικονομίας.
Η Ισπανία εξετάζει το ενδεχόμενο να παρέμβει στην εξαγορά της Banco Sabadell SA από την BBVA SA, ενώ η ιταλική κυβέρνηση επιδιώκει να εμποδίσει την εξαγορά της Banco BPM SpA από την UniCredit SpA. Στο Βερολίνο, η νέα κυβέρνηση — όπως και η προηγούμενη — επιθυμεί η Commerzbank AG να παραμείνει ανεξάρτητη και γερμανική, αντί να εξαγοραστεί από την UniCredit.
Αυτή η πολιτική απροθυμία απειλεί να εκτροχιάσει το μεγαλύτερο κύμα τραπεζικών συγχωνεύσεων στην Ευρώπη από την εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης, σχεδόν δύο δεκαετίες πριν. Ενώ στις ΗΠΑ οι τράπεζες έχουν προχωρήσει σε περαιτέρω συγκέντρωση, στην Ευρώπη οι μεγάλες συγχωνεύσεις παραμένουν εξαιρετικά σπάνιες, αφήνοντας τον κλάδο κατακερματισμένο και αδύναμο απέναντι στον ανταγωνισμό από τη Wall Street.
Οι πρόσφατες προσπάθειες για αλλαγή αυτού του σκηνικού επικεντρώνονται στη νότια Ευρώπη, με την Ιταλία και την Ισπανία — δύο χώρες που επλήγησαν σφοδρά από την κρίση του 2008 — να αναδεικνύονται σε κόμβους συμφωνιών. Αφού εξυγίαναν τους ισολογισμούς τους, ορισμένα από τα μεγαλύτερα τραπεζικά ιδρύματα στρέφουν και πάλι το βλέμμα τους σε εξαγορές, καθώς η αύξηση των επιτοκίων ενίσχυσε τα κέρδη και τις αποτιμήσεις τους στο χρηματιστήριο.
Οι τράπεζες επιδιώκουν συμφωνίες παρά το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς — μέσω της τραπεζικής ένωσης και της ένωσης κεφαλαιαγορών — έχουν βαλτώσει εδώ και χρόνια. Σχεδόν όλες οι προτεινόμενες εξαγορές είναι εγχώριες ή αφορούν αγορές του εξωτερικού όπου οι τράπεζες υπό εξαγορά έχουν ήδη παρουσία.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο εμπόδιο αποδεικνύεται η πολιτική αντίσταση, ακόμη και όταν ηγεσίες από τη Γαλλία έως τη Γερμανία μιλούν συχνά για την ανάγκη δημιουργίας «ευρωπαϊκών πρωταθλητών».
Ο CEO της UniCredit Αντρέα Όρσελ © YouTube / Printscreen
Οι κινήσεις του CEO της UniCredit και οι φραγμοί από Γερμανία-Ιταλία
«Πρόσφατα, όλες οι κυβερνήσεις παρακολουθούν με πολύ μεγαλύτερη προσοχή τις προτεινόμενες τραπεζικές συμφωνίες», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της UniCredit, Αντρέα Ορσέλ, σε τηλεδιάσκεψη τη Δευτέρα. «Αυτό συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη, από την Ισπανία και την Ιταλία έως τη Γερμανία».
Η Μαδρίτη ήταν η πρώτη που εξέφρασε δημόσια τη δυσαρέσκειά της, λίγο μετά την αιφνιδιαστική προσφορά εξαγοράς της Sabadell από την BBVA πριν από έναν χρόνο, επικαλούμενη ζητήματα ανταγωνισμού. Η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ φέρεται να προτιμά μια συγχώνευση της Sabadell με άλλη εγχώρια τράπεζα. Έχει προθεσμία έως τα τέλη Ιουνίου για να αποφασίσει αν θα επιβάλει περιορισμούς στη συμφωνία.
Ακολούθησε η Γερμανία, η οποία αιφνιδιάστηκε όταν η UniCredit χρησιμοποίησε τη διάθεση μετοχών του Δημοσίου στην Commerzbank τον Σεπτέμβριο για να αποκτήσει σημαντικό ποσοστό συμμετοχής και εν συνεχεία το αύξησε μέσω παραγώγων. Ο πρώην καγκελάριος Όλαφ Σολτς, που στο παρελθόν είχε ταχθεί υπέρ της τραπεζικής ένωσης, χαρακτήρισε τις κινήσεις «εχθρικές». Η νέα κυβέρνηση του Φρίντριχ Μερτς ξεκαθάρισε την περασμένη εβδομάδα ότι δεν πρόκειται να μεταβάλει τη στάση της.
Η ιταλική κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι προστέθηκε στις αντιδράσεις μετά την ανεπιθύμητη προσφορά εξαγοράς της Banco BPM από την UniCredit τον Νοέμβριο, η οποία ανέτρεψε τα κυβερνητικά σχέδια για τη χρήση της BPM ως θεμέλιο για μια νέα μεγάλη τράπεζα στην Ιταλία. Η Ρώμη, η οποία προηγουμένως είχε επικρίνει το Βερολίνο για την αντίθεσή του στην εξαγορά της Commerzbank, επέβαλε περιοριστικούς όρους για τη BPM που έχουν οδηγήσει την UniCredit να εξετάζει την απόσυρση της πρότασης.
Από καθαρά κλαδική σκοπιά, οι προτεινόμενες συμφωνίες έχουν λογική, σύμφωνα με αναλυτές. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες χρειάζονται συγκέντρωση για να ενισχύσουν την κερδοφορία και τις αποδόσεις στους μετόχους. Παρά την ανάκαμψη των τραπεζικών μετοχών τα τελευταία χρόνια λόγω της ανόδου των επιτοκίων, οι αποτιμήσεις στην Ευρώπη παραμένουν χαμηλότερες από εκείνες των αμερικανικών ανταγωνιστών.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες «υπολείπονται των αντιπάλων τους στις ΗΠΑ και την Ασία σε όρους μεγέθους», ανέφεραν οι αναλυτές της Bloomberg Intelligence .
«Μόνο ο χρόνος θα δείξει αν οι κινήσεις της UniCredit προς την Banco BPM και την Commerzbank και η απόπειρα εξαγοράς της Sabadell από την BBVA θα σηματοδοτήσουν τα πρώτα στάδια μιας νέας εποχής συγχωνεύσεων και εξαγορών στον τραπεζικό τομέα της Ευρώπης», ανέφεραν οι αναλυτές. «Παρ’ όλα αυτά, η δυνατότητα δημιουργίας μεγαλύτερων ευρωπαϊκών ιδρυμάτων μέσω τέτοιων συμφωνιών είναι σαφώς υπαρκτή».
Πολιτικά εμπόδια σε mega-deals τραπεζών στην Ευρώπη. Κυβερνήσεις μπλοκάρουν συγχωνεύσεις άνω των €10 δισ., παρά τις εκκλήσεις της ΕΚΤ για ενίσχυση της τραπεζικής ενοποίησης ©Bloomberg
Οι προτροπές της ΕΚΤ για τραπεζικές εξαγορές και οι αντίθετοι άνεμοι
Η κορυφαία χρηματοοικονομική ρυθμιστική αρχή της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), έχει επίσης προειδοποιήσει ότι ο τραπεζικός τομέας της περιοχής είναι κατακερματισμένος, επισημαίνοντας ότι οι εξαγορές μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη οικονομιών κλίμακας. Η ΕΚΤ έχει επίσης αναδείξει τους πιθανούς κινδύνους που ενδέχεται να συνεπάγονται οι εξαγορές από ξένες τράπεζες, όπως η μεγαλύτερη έκθεση σε άλλες χώρες.
«Η διασυνοριακή ολοκλήρωση των τραπεζικών αγορών προσφέρει πλεονεκτήματα», δήλωσε η επικεφαλής της τραπεζικής εποπτείας της ΕΚΤ, Κλαούντια Μπουχ, σε ομιλία της τον Απρίλιο. «Επιτρέπει στις τράπεζες να αξιοποιούν την πιο σύγχρονη τεχνολογία, να επωφελούνται από οικονομίες κλίμακας και να βελτιώνουν τον καταμερισμό κινδύνου», πρόσθεσε η «σιδηρά» κυρία του SSM.
Ενώ οι λόγοι για τους οποίους οι κυβερνήσεις αντιτίθενται στις διάφορες συμφωνίες διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση, ένα κοινό στοιχείο είναι ότι ο στόχος της εξαγοράς παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στις χώρες προέλευσής τους. Η γερμανική κυβέρνηση έχει επανειλημμένα τονίσει τον ρόλο της Commerzbank στη χρηματοδότηση της εγχώριας οικονομίας, ενώ η Ισπανία αναφέρθηκε στις ανησυχίες για τις συνθήκες χρηματοδότησης για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Δεν αντιμετωπίζουν όλες οι συμφωνίες κυβερνητική αντίσταση, ειδικά αν ταιριάζουν με τους ευρύτερους στόχους της εκάστοτε κυβέρνησης. Η Ρώμη δεν εξέφρασε καμία ανησυχία σχετικά με την πρόσφατη εξαγορά της Banco BPM από την εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων Anima Holding SpA, και υποστηρίζει ακόμη και την προτεινόμενη εξαγορά της Mediobanca SpA από την Banca Monte dei Paschi di Siena SpA. Η Ιταλία είναι ακόμη μεγάλος μέτοχος της Monte Paschi.
Οι τράπεζες στη ζώνη του ευρώ και τη Βρετανία έχουν πληγεί από την κακή κερδοφορία και τις αδύναμες οικονομίες των χωρών-μελών πολύ περισσότερο σε σχέση με τις αμερικανικές. Μετά τη βουτιά της παγκόσμιας κρίσης που ξέσπασε το 2008, οι τράπεζες στις ΗΠΑ είδαν την αξία τους να εκτοξεύεται στα χρηματιστήρια, ενώ κατάφεραν και έκλεψαν σημαντικά μερίδια αγοράς, ειδικά στον τομέα της επενδυτικής τραπεζικής, την ώρα που οι ανταγωνιστές τους στην Ευρώπη υποχωρούσαν.
Ορισμένες ευρωτράπεζες είχαν αρχίσει να ανακτούν το χαμένο έδαφος μέσα στο 2024 και μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ. Ένα κύμα απορρύθμισης θα μπορούσε να δώσει στις ευρωπαϊκές τράπεζες κάποιο πλεονέκτημα, ίσως ένα πάτημα, μια δικαιολογία, ώστε να πιέσουν για χαλάρωση των κανονισμών στην Ευρώπη, οι οποίοι ήδη είναι πιο βατοί, ανέφερε τραπεζικός αξιωματούχος στο Reuters.
Η αμερικανική τραπεζική βιομηχανία αναμένει ότι ο Τραμπ θα φέρει νέους επόπτες που θα χαλαρώσουν τους κανονισμούς για την επάρκεια κεφαλαίων και τις εγκρίσεις συγχωνεύσεων και θα αμβλύνουν περαιτέρω το κανονιστικό πλαίσιο «Βασιλεία ΙΙΙ», που απαιτεί από τις μεγάλες τράπεζες να κρατούν περισσότερα κεφάλαια. Αλλά ο ρυθμός οποιασδήποτε απορρύθμισης θα εξαρτηθεί από τους νέους επόπτες και τους βασικούς πολιτικούς υπεύθυνους των ρυθμιστικών κανόνων τους οποίους ο Τραμπ, όμως, δεν έχει ακόμη διορίσει, αφήνοντας τις προοπτικές εξαιρετικά αβέβαιες.
Με το ένα χέρι δεμένο πίσω από την πλάτη οι ευρωπαϊκές τράπεζες
Ο Μάικλ Άσλει Σάλμαν, επικεφαλής επενδύσεων της Running Point Capital Advisors, πιστεύει ότι ο Τραμπ μπορεί επίσης να ανατρέψει τμήματα του νόμου για τη χρηματοπιστωτική μεταρρύθμιση Dodd-Frank του 2010, που αύξησε τη ρύθμιση των τραπεζών προκειμένου να αποφευχθεί μια νέα κατάρρευση τύπου 2008.
«Επιπλέον, η αναμενόμενη αύξηση των επιχειρηματικών συγχωνεύσεων και εξαγορών λόγω μιας λιγότερο περιοριστικής FTC (Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου) θα οδηγήσει σε αυξημένα έσοδα από deals στην επενδυτική τραπεζική» πρόσθεσε. «Μπορούμε επίσης να περιμένουμε αύξηση στις συγχωνεύσεις περιφερειακών τραπεζών. Συγκριτικά, οι ευρωπαϊκές τράπεζες, με την αυστηρότερη εποπτεία, θα ανταγωνίζονται με το ένα χέρι δεμένο πίσω από την πλάτη τους».
Η πολυαναμενόμενη ιδέα για συγχωνεύσεις και εξαγορές στον τραπεζικό τομέα στην Ευρώπη πήρε ξανά μπρος φέτος με την πρόταση εξαγοράς της Commerzbank από την UniCredit και την προσφορά της BBVA για την Sabadell, αλλά καμία από τις συμφωνίες δεν είναι εγγυημένη καθώς αντιμετωπίζουν σοβαρή αντίσταση σε πολιτικό επίπεδο.
Φρίντριχ Μερτς και Εμανουέλ Μακρόν © EPA/LUDOVIC MARIN / POOL MAXPPP OUT
Μακρόν καλεί ΕΕ να καθυστερήσει τη Βασιλεία ΙΙΙ
Στο πλαίσιο των διευρυμένων ανησυχιών στην κούρσα του ανταγωνισμού για τις τράπεζες έχει σηκώσει το γάντι ο Εμανουέλ Μακρόν. Ο πρόεδρος της Γαλλίας πριν από την εκλογή Τραμπ, κάλεσε την Κομισιόν να «συγχρονίσει» το ρυθμιστικό πλαίσιο με τις ΗΠΑ, επαναλαμβάνοντας την έκκλησή του να μην εφαρμόζονται συγκριτικά αυστηρότεροι κανόνες στο χρηματοπιστωτικό πεδίο.
«Αν θέλουμε να είμαστε ανταγωνιστικοί με τους Αμερικανούς, πρέπει να συγχρονίσουμε δύο πράγματα: α) πρέπει να προσπαθήσουμε να απωθήσουμε τους ρυθμιστικούς κανονισμούς που κινούνται πολύ γρήγορα σε ορισμένους τομείς και β) πρέπει να προσπαθήσουμε να επιστρέψουμε στην ίδια κλίμακα» είπε ο Μακρόν.
Οι νέοι κανόνες για τα τραπεζικά κεφάλαια θα επιβάλλουν αυστηρότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις στις τράπεζες για προστασία από μελλοντικές κρίσεις. Χώρες σε όλο τον κόσμο έπρεπε να τις εφαρμόσουν ταυτόχρονα, αλλά κάποιες διαφοροποιήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, που επέλεξαν έκτοτε τα δικά τους χρονοδιαγράμματα, ωθώντας τράπεζες σε άλλες περιοχές όπως στην Ευρώπη να διαμαρτυρηθούν για πιθανά μειονεκτήματα στην κούρσα του ανταγωνισμού.
Ο Μακρόν σε πάνελ στο Παρίσι πριν τη νίκη Τραμπ μιλούσε για το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας μαζί με τον πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ο οποίος είχε παρουσιάσει την ατζέντα για το πώς να αξιοποιηθεί η ενιαία αγορά της ΕΕ και να ενσωματωθεί ο χρηματοπιστωτικός της τομέας. Ο Μακρόν έχει επανειλημμένα υποστηρίξει τα συμπεράσματα του Ντράγκι, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για ένα σύστημα τραπεζικής εποπτείας σε ολόκληρη την ΕΕ.
Έβαλε επίσης στο στόχαστρο τους κανόνες για τις ασφαλιστικές εταιρείες και τις τράπεζες, λέγοντας ότι «προσέθεσαν πολλούς περιορισμούς στους τραπεζίτες και τους ασφαλιστές». Υπογράμμισε, μάλιστα, ότι εάν τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ δεν καταφέρουν να συμφωνήσουν σε μια ένωση κεφαλαιαγορών εντός 18 μηνών, μια μικρότερη ομάδα κρατών-μελών θα μπορούσε να συγκεντρωθεί για να καταλήξει σε συμφωνία, προειδοποιώντας για διχασμό στην ΕΕ και στο μέτωπο της τραπεζικής αγοράς.
Η ΕΚΤ και το γεωπολιτικό ρίσκο
Την ίδια ώρα, μια ακόμα παράμετρος ανεβαίνει ψηλά στην ατζέντα: το γεωπολιτικό ρίσκο. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προγραμματίζει ζητεί συνεχώς περισσότερες πληροφορίες από τις τράπεζες σχετικά με την έκθεσή τους σε γεωπολιτικούς κινδύνους.
Η απόφαση του ρυθμιστή να εντείνει την εποπτεία των γεωπολιτικών κινδύνων αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες επεκτάσεις της δουλειάς της, από τότε που η Κλάουντια Μπουχ, διάδοχος του Αντρέα Ενρία στο τιμόνι του SSM, ανέλαβε την ηγεσία. Έρχεται, επίσης, εν μέσω αυξανόμενης ανησυχίας για τα οικονομικά σοκ που προκαλούνται από τους πολέμους στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, καθώς και από ενδεχόμενες εμπορικές συγκρούσεις διεθνώς λόγω υψηλότερων δασμών υπό τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι «επηρεάζουν τις τράπεζες, αλλά οι αγορές και οι διαχειριστές κινδύνων συχνά δεν τους λαμβάνουν υπόψη», σύμφωνα με τη Μπουχ. Η «σιδηρά» κυρία του SSM εστιάζει στους κινδύνους που θεωρεί πιο σημαντικούς για τις μεμονωμένες τράπεζες. Η πρώην αξιωματούχος της Bundesbank έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να επιταχύνει τον ρυθμό με τον οποίο η ΕΚΤ πιέζει τις τράπεζες να διορθώσουν τις αδυναμίες τους, επαναλαμβάνοντας ότι ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής τραπεζικής αγοράς προσφέρει δύναμη.
