Σε μια έντονα πολιτικοποιημένη συνεδρίαση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) των Ηνωμένων Εθνών, τα κράτη-μέλη ψήφισαν υπέρ της αναβολής κατά έναν χρόνο της απόφασης για την επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου στις εκπομπές άνθρακα από τη ναυτιλία — ενός ιστορικού μέτρου που θα αποτελούσε την πρώτη παγκόσμια φορολόγηση των ρύπων στη βιομηχανία. Η εξέλιξη αυτή, όπως γράφει το Bloomberg, θεωρείται σαφής διπλωματική νίκη του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ηγήθηκε προσωπικά μιας εκστρατείας ενάντια στην πρόταση, χαρακτηρίζοντάς την «παγκόσμιο φόρο άνθρακα που απειλεί την αμερικανική οικονομία».
Η ψήφος που ανέτρεψε τις προσδοκίες
Η αναβολή εγκρίθηκε με ψήφους 57 υπέρ και 49 κατά, με τις ΗΠΑ, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν και τη Ρωσία να βρίσκονται στο στρατόπεδο των νικητών. Από την άλλη πλευρά, οι ευρωπαϊκές χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο, που είχαν στηρίξει το μέτρο τον Απρίλιο, βρέθηκαν στην πλευρά των ηττημένων.
Η απόφαση ανέτρεψε τις προσδοκίες περιβαλλοντικών οργανώσεων και κρατών που θεωρούσαν ότι η φετινή χρονιά θα σηματοδοτούσε ένα ιστορικό βήμα στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, καθώς ο προτεινόμενος φόρος θα ανάγκαζε τα μεγάλα πλοία να περιορίσουν τις εκπομπές τους ή να πληρώσουν έως 380 δολάρια ανά τόνο CO₂.
Η εκστρατεία της Ουάσιγκτον
Σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η αμερικανική κυβέρνηση είχε κινητοποιηθεί μήνες πριν τη συνεδρίαση για να εξασφαλίσει την απόρριψη του μέτρου. Από τον Ιούλιο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ συντόνισε μια ευρεία επιχείρηση, καλώντας όλα τα ομοσπονδιακά υπουργεία να χαράξουν μια «οδικό χάρτη» αποτροπής της πρότασης.
Τον Αύγουστο, ξεκίνησε μια παγκόσμια διπλωματική εκστρατεία (demarche) προς 108 χώρες, εξηγώντας γιατί η Ουάσιγκτον θεωρεί τον φόρο «οικονομικά καταστροφικό και γεωπολιτικά επικίνδυνο». Παράλληλα, ο Λευκός Οίκος προειδοποίησε ότι οι χώρες που θα στήριζαν το ευρωπαϊκό πλαίσιο «net-zero» θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν δασμούς, περιορισμούς βίζας και οικονομικές κυρώσεις.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιβάλουν μέτρα σε κράτη που υποστηρίζουν αυτή την ευρωπαϊκή, νεοαποικιακή εξαγωγή κλιματικών κανονισμών», δήλωσαν στις 10 Οκτωβρίου οι υπουργοί Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, Ενέργειας Κρις Ράιτ και Μεταφορών Σον Ντάφι. «Θα προστατεύσουμε τα οικονομικά μας συμφέροντα με κάθε τρόπο».
Ο ενεργός ρόλος του Τραμπ
Ο πρόεδρος Τραμπ δεν περιορίστηκε σε παρασκηνιακές παρεμβάσεις. Την παραμονή της ψηφοφορίας, ανάρτησε μήνυμα στα κοινωνικά δίκτυα δηλώνοντας ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα δεχθούν αυτόν τον Παγκόσμιο Πράσινο Φόρο στη Ναυτιλία».
«Δεν θα ανεχτούμε αυξήσεις τιμών για τους Αμερικανούς καταναλωτές ούτε τη δημιουργία μιας νέας πράσινης γραφειοκρατίας που θα σπαταλά τα χρήματά σας σε ουτοπικά σχέδια», ανέφερε, καλώντας τις χώρες «να σταθούν στο πλευρό των Ηνωμένων Πολιτειών και να ψηφίσουν ΟΧΙ στο Λονδίνο».
Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τέιλορ Ρότζερς, χαρακτήρισε την απόφαση «μια τεράστια νίκη για τον αμερικανικό λαό και για τα κράτη που δεν μπορούν να υποκύψουν σε ψευδείς κλιματικές απαιτήσεις».
Η εκστρατεία περιλάμβανε επαφές υψηλού επιπέδου με Ευρωπαίους αξιωματούχους στις Βρυξέλλες και με ηγέτες κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Οι συζητήσεις, σύμφωνα με πηγές, ήταν «ζωηρές αλλά χωρίς εκφοβισμό».
Οι ΗΠΑ προειδοποίησαν ότι ο φόρος θα προκαλούσε οικονομικό πλήγμα, αυξάνοντας το κόστος μεταφορών, τον πληθωρισμό και τον κίνδυνο επισιτιστικής κρίσης. Επιπλέον, τόνισαν ότι η πρόταση δημιουργούσε έναν «περιβαλλοντικό κουμπαρά» χωρίς διαφάνεια, καθώς τα έσοδα —εκτιμώμενα σε πάνω από 10 δισ. δολάρια ετησίως— δεν είχαν ακόμη καθορισμένο προορισμό.
Παράλληλα, Αμερικανοί αξιωματούχοι διαβεβαίωσαν χώρες που είχαν επιφυλάξεις ότι «δεν ήταν υποχρεωμένες να ευθυγραμμιστούν με την ΕΕ».
Η αντίδραση των περιβαλλοντικών οργανώσεων
Οικολογικές ομάδες καταδίκασαν την αναβολή, θεωρώντας την πισωγύρισμα στις προσπάθειες μείωσης των εκπομπών. Η ναυτιλία, που εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από καύσιμα πετρελαίου, ευθύνεται για περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο τόνους εκπομπών ετησίως.
Περιβαλλοντικοί αναλυτές προειδοποίησαν ότι η αναβολή θα οδηγήσει σε κατακερματισμό των κανονισμών και θα πλήξει ακόμη και τα αμερικανικά συμφέροντα, καθώς οι ΗΠΑ διαθέτουν πλεονέκτημα στην παραγωγή καυσίμων χαμηλών εκπομπών. Ορισμένοι Αμερικανοί παραγωγοί βιοκαυσίμων είχαν μάλιστα πιέσει ανεπιτυχώς την κυβέρνηση Τραμπ να αλλάξει στάση.
Πριν από την ψηφοφορία, ο δισεκατομμυριούχος Άντριου Φόρεστ, ιδρυτής της Fortescue Metals Group, κατήγγειλε ότι «εκφοβιστικές τακτικές» επηρέαζαν τους αντιπροσώπους. «Είμαι έτοιμος να στηρίξω κάθε χώρα ή άτομο που δέχεται εκβιασμό ή απειλές», δήλωσε, προσθέτοντας ότι «η δικαιοσύνη και όχι ο εκφοβισμός πρέπει να επικρατήσει».
Αμερικανός αξιωματούχος, πάντως, αρνήθηκε τις κατηγορίες, επιμένοντας ότι οι συνομιλίες ήταν «έντονες αλλά θεμιτές».
Παρατηρητές επισημαίνουν ότι η στάση Τραμπ ενδέχεται να δώσει «πολιτικό κάλυμμα» και σε άλλες χώρες που επιδιώκουν να αποστασιοποιηθούν από φιλόδοξα κλιματικά σχέδια. Όπως είπε χαρακτηριστικά ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης στο Λονδίνο, «αν η Αμερική μπορεί να το καθυστερήσει, τότε όλοι μπορούν».
