Η Ευρώπη ξυπνά ανήσυχη μπροστά σε έναν εχθρό που δεν εισβάλλει με στρατούς αλλά με επενδυτικά πακέτα, μετοχές και γεωπολιτική στρατηγική. Η κινεζική διείσδυση στα ευρωπαϊκά λιμάνια έχει σημάνει κόκκινο συναγερμό στις Βρυξέλλες, καθώς οι επενδύσεις της Κίνας, που κάποτε θεωρούνταν καλοδεχούμενες ενέσεις ρευστότητας, σήμερα αντιμετωπίζονται όλο και περισσότερο ως στρατηγικές απειλές για την ασφάλεια και την κυριαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Επίτροπος Μεταφορών Απόστολος Τζιτζικώστας, σε μία από τις πλέον ξεκάθαρες δηλώσεις των τελευταίων ετών, κάλεσε τους ηγέτες της λιμενικής βιομηχανίας να «επανεξετάσουν την ασφάλεια και να εξετάσουν με μεγαλύτερη προσοχή την ξένη παρουσία» στα λιμάνια της Ε.Ε. Όπως εξηγεί το Politico, το μήνυμα, αν και δεν ανέφερε ρητά την Κίνα, έμοιαζε ξεκάθαρα να στοχεύει το Πεκίνο και τη βαθιά του διείσδυση σε κομβικούς λιμενικούς κόμβους της Ευρώπης.
Η Κίνα έχει αποκτήσει συμμετοχές σε περισσότερους από 30 λιμενικούς τερματικούς σταθμούς εντός της Ε.Ε., μέσω κρατικών κολοσσών όπως η COSCO, η China Merchants και η Hutchison με έδρα το Χονγκ Κονγκ. Από την Αμβέρσα-Μπρυζ και το Ρότερνταμ, μέχρι τον Πειραιά και το Γκντύνια της Πολωνίας, η παρουσία του κινεζικού κεφαλαίου είναι πια αδιαμφισβήτητη. Όμως, αυτή η οικονομική επέκταση εγείρει πλέον υπαρξιακά ερωτήματα για την στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε.
Η Πορτογαλίδα ευρωβουλευτής Άνα Μιγκέλ Πέδρο, μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, προειδοποίησε ότι «παίκτες όπως το Πεκίνο λειτουργούν με ένα επίπεδο συντονισμού και πρόθεσης που ξεπερνά τη διάσπαρτη αντίδραση των επιμέρους κρατών». Υποστήριξε δε ότι η COSCO δεν λειτουργεί σαν ένας απλός ιδιωτικός επενδυτής, αλλά εκτελεί εντολές του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, μετατρέποντας τα λιμάνια σε πιθανές «στρατηγικές αχίλλειες πτέρνες» για την Ευρώπη.
Αυτές οι ανησυχίες αντανακλώνται και σε προσχέδιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από την ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, που ζητούν αυστηρότερους ελέγχους στο νέο πλαίσιο ελέγχου ξένων επενδύσεων. Παράλληλα, η Λευκή Βίβλος της Επιτροπής για την άμυνα ενσωματώνει την ιδέα περιορισμού ξένης ιδιοκτησίας σε κρίσιμες υποδομές μεταφορών.
Η περίπτωση της Πολωνίας
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και ανησυχητικά παραδείγματα της στρατηγικής εμπλοκής που καλείται να διαχειριστεί σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτό του Εμπορευματικού Τερματικού Γκντίνια (Gdynia Container Terminal) στην Πολωνία. Εκεί, η Hutchison Ports, θυγατρική του κολοσσού CK Hutchison Holdings με έδρα το Χονγκ Κονγκ, διατηρεί μερίδιο ελέγχου εδώ και πάνω από 20 χρόνια. Αν και παλαιότερα η παρουσία της εταιρείας θεωρούνταν καθαρά εμπορική, σήμερα αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο ως γεωστρατηγικός κίνδυνος.
Η δυναμική αυτή ενδέχεται να αλλάξει ριζικά, καθώς η Hutchison διαπραγματεύεται την πώληση λιμενικών της περιουσιακών στοιχείων παγκοσμίως, συνολικής αξίας 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σε διεθνές επενδυτικό κονσόρτσιουμ υπό την ηγεσία της BlackRock, με τη συμμετοχή και της ελβετικής Mediterranean Shipping Company (MSC), της δεύτερης μεγαλύτερης ναυτιλιακής εταιρείας εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο. Η συμφωνία περιλαμβάνει 14 λιμάνια στην Ευρώπη, εκ των οποίων αρκετά βρίσκονται σε στρατηγικής σημασίας τοποθεσίες.
Ωστόσο, η συναλλαγή αυτή πάγωσε τον Μάρτιο του 2025, μετά από παρέμβαση του Πεκίνου, που έκρινε τη μεταβίβαση τέτοιας εμβέλειας στρατηγικών υποδομών σε δυτικά κεφάλαια ως αντίθετη προς τα εθνικά του συμφέροντα. Η εξέλιξη αυτή ανέδειξε το βαθμό ελέγχου που συνεχίζει να ασκεί η κινεζική ηγεσία σε φαινομενικά «ανεξάρτητες» επιχειρήσεις με έδρα το Χονγκ Κονγκ.
Η στρατηγική σημασία του λιμανιού της Γκντίνια δεν έγκειται μόνο στους όγκους εμπορευμάτων που διακινούνται, αλλά στο άμεσο γεωγραφικό του περιβάλλον: δίπλα στον τερματικό σταθμό βρίσκονται μια πολεμική ναυτική βάση, ένα ναυπηγείο και τα κεντρικά της επίλεκτης μονάδας ειδικών επιχειρήσεων του Πολεμικού Ναυτικού της Πολωνίας. Αυτό σημαίνει ότι ο φορέας που διαχειρίζεται το τερματικό έχει άμεση οπτική και πρόσβαση στη στρατιωτική δραστηριότητα του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας.
Αναγνωρίζοντας αυτό το ρίσκο, η πολωνική κυβέρνηση κατέταξε το τερματικό ως «υποδομή ζωτικής σημασίας», γεγονός που σημαίνει πως κάθε αλλαγή ιδιοκτησίας ή διαχείρισης πρέπει να εγκριθεί σε συνεργασία με τις κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας.
Το υπόβαθρο αυτό δίνει ιδιαίτερο βάρος στις προειδοποιήσεις της Πορτογαλίδας ευρωβουλεύτριας Άνα Μιγκέλ Πέδρο, η οποία κατήγγειλε ότι η COSCO και άλλοι κρατικοί κινεζικοί φορείς δεν λειτουργούν ως ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά εκτελούν κεντρικό στρατηγικό σχεδιασμό του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Η περίπτωση της Πολωνίας λειτουργεί ως προειδοποίηση για ολόκληρη την Ευρώπη: η ασφάλεια ενός λιμανιού δεν είναι πια τοπική υπόθεση, αλλά μπορεί να επηρεάσει συλλογικά την ασφάλεια της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ.
Όπως είπε η Πέδρο: «Αν ένας ξένος αντίπαλος εκμεταλλευτεί ένα τρωτό σημείο σε ένα ευρωπαϊκό λιμάνι, θέτει σε κίνδυνο όλους μας. Στον σημερινό κόσμο δεν έχουμε την πολυτέλεια της στρατηγικής τύφλωσης όταν άλλοι δρουν με πλήρη διαύγεια και πρόθεση.»
