Πριν από λίγο, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, προχωρώντας σε αιφνιδιαστική κίνηση, ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση προτείνει τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για τη διερεύνηση του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ. Την ίδια στιγμή, εντός της ημέρας, ο ΣΥΡΙΖΑ αναμένεται να παρουσιάσει τη δική του πρόταση για τη σύσταση προανακριτικής επιτροπής, ενώ μέχρι την Τετάρτη το ΠΑΣΟΚ θα καταθέσει τη δική του πρόταση, βασισμένη στη δικογραφία που διαβιβάστηκε στη Βουλή από την ευρωπαϊκή εισαγγελία, ζητώντας την παραπομπή του Λευτέρη Αυγενάκη και του Μάκη Βορίδη.
Στη Βουλή των Ελλήνων υπάρχουν δύο σημαντικά θεσμικά εργαλεία για τη διερεύνηση υποθέσεων που απασχολούν την κοινή γνώμη και αφορούν ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες πολιτικών προσώπων: η Εξεταστική Επιτροπή και η Προανακριτική Επιτροπή. Καθεμία από τις δύο έχει διαφορετική αποστολή, αρμοδιότητες αλλά και νομικές συνέπειες.
Εξεταστική επιτροπή
Πρόκειται για όργανο που συγκροτείται από τη Βουλή και καλείται να διερευνήσει ζητήματα γενικού ενδιαφέροντος που αφορούν τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, την οικονομία, την πολιτική ζωή ή άλλα σοβαρά θέματα. Η συγκρότηση της γίνεται ύστερα από απόφαση της Βουλής, η οποία λαμβάνεται «με απλή πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών που δεν μπορεί να είναι κατώτερη των δύο πέμπτων του συνόλου των βουλευτών (120 βουλευτές), ύστερα από πρόταση του ενός πέμπτου (30) του όλου αριθμού των βουλευτών», σύμφωνα με το άρθρο 68 του Συντάγματος.
Η πρόταση μπορεί να κατατεθεί είτε η κυβέρνηση είτε η αντιπολίτευση. Η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να α) συλλέγει στοιχεία και έγγραφα από δημόσιες υπηρεσίες, β) να καλεί μάρτυρες για κατάθεση, γ) να εξετάζει δημόσιους λειτουργούς και εμπλεκόμενα πρόσωπα, δ) να συντάσσει πόρισμα, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει πολιτικές ή θεσμικές προτάσεις.
Το πόρισμά της δεν συνεπάγεται και νομικές συνέπειες για τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Στην ελληνική πολιτική ιστορία, έχουν συγκροτηθεί 25 φορές, διερευνώντας από τον Φάκελο της Κύπρου και το σκάνδαλο Κοσκωτά μέχρι τις προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων, την υπόθεση του Βατοπεδίου, τα δομημένα ομόλογα, το έλλειμμα του 2009, τη δανειοδότηση κομμάτων και ΜΜΕ, τις υποκλοπές καθώς και τη σύμβαση 717.
Ο ρόλος της είναι να πραγματοποιεί εισαγγελική έρευνα, δηλαδή έχει αρμοδιότητες που έχουν οι ανακριτικές αρχές και η εισαγγελία πλημμελειοδικών ερευνώντας συνολικά την υπόθεση και όχι ειδικά ποινικές ευθύνες. Συνήθως τα πορίσματα αποδίδουν πολιτικές ευθύνες και αν βρεθούν αποχρώσες ενδείξεις για ποινικές ευθύνες τότε ζητείται από τη Βουλή να συσταθεί Προανακριτική Επιτροπή.
Προανακριτική επιτροπή
Την ίδια ώρα η προανακριτική ή αλλιώς Ειδική Κοινοβουλευτική Επιτροπή για τη Διενέργεια Προκαταρκτικής Εξέτασης έχει σαφώς πιο σημαντικό ρόλο, καθώς μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ποινική δίωξη πολιτικών προσώπων. Η προανακριτική διερευνά συγκεκριμένες ποινικές ευθύνες οι οποίες αναγράφονται στο κείμενο των βουλευτών που καταθέτουν την πρόταση για τη συγκρότησή της.
Η προανακριτική έχει ρόλο και αρμοδιότητες Εισαγγελέα και μπορεί να διατάξει ακόμα και τη βίαιη προσαγωγή μάρτυρα. Παράλληλα μπορεί να ασκήσει διώξεις, κάτι που δεν μπορεί να κάνει η Εξεταστική. Σύμφωνα με το άρθρο 68 του Συντάγματος, μονάχα η Βουλή είναι αυτή που έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της κυβέρνησης ή υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως ο νόμος ορίζει.
Η σύσταση της γίνεται γίνεται με απόλυτη πλειοψηφία (τουλάχιστον 151 βουλευτές), ύστερα από πρόταση που υπογράφεται από τουλάχιστον 30 βουλευτών και ενεργοποιείται όταν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι υπουργοί, υφυπουργοί ή ακόμα και ο πρωθυπουργός έχουν διαπράξει ποινικά αδικήματα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Παράλληλα λειτουργεί σχεδόν όπως ένα εισαγγελικό όργανο και έχει τη δυνατότητα να α) καλεί μάρτυρες και υπόπτους για κατάθεση, β) να συλλέγει αποδεικτικά στοιχεία, γ) να προτείνει άσκηση ποινικών διώξεων, δ) να αποφασίζει αν η υπόθεση θα παραπεμφθεί στο Δικαστικό Συμβούλιο και ενδεχομένως στο Ειδικό Δικαστήριο.
Σε αντίθεση με την εξεταστική, η προανακριτική έχει έννομες συνέπειες, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην παραπομπή πολιτικών προσώπων στη Δικαιοσύνη. Αλλά κι αυτό υπό προϋποθέσεις. Πιο συγκεκριμένα, το πόρισμα της Επιτροπής εισάγεται στην Ολομέλεια της Βουλής και αυτή είναι που αποφασίζει για την άσκηση ή μη δίωξης. Άρα το κόμμα που διαθέτει πάνω από τους μισούς βουλευτές (εν προκειμένω η Νέα Δημοκρατία που διαθέτει 156 βουλευτές) μπορεί να μπλοκάρει μια άσκηση δίωξης ή να δώσει το «πράσινο» φως, προκειμένου να ασκηθούν διώξεις κατά συγκεκριμένων προσώπων.
