Ενδιαφέρουσα συνέντευξη παραχώρησε ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» και τον δημοσιογράφο Διονύση Νασόπουλο (26.07.2025)
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κύριε υπουργέ, ας ξεκινήσουμε από τις τελευταίες εξελίξεις, με την ανακοίνωση των θαλάσσιων πάρκων σε Ιόνιο και νότιες Κυκλάδες. Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα για το υπόλοιπο Αιγαίο;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Η απόφαση της κυβέρνησης για καθιέρωση εθνικών θαλάσσιων πάρκων στο Ιόνιο και το Αιγαίο καθιστά την Ελλάδα πρωτοπόρο στο πεδίο της προστασίας του θαλάσσιου οικοσυστήματος στη Μεσόγειο και για τον λόγο αυτό έτυχε ευρύτατης αποδοχής από οικολογικές οργανώσεις, διεθνείς οργανισμούς και την κοινωνία των πολιτών. Η θάλασσα είναι ο μεγάλος μας πλούτος αλλά και κληροδότημα για τις επόμενες γενεές, στις οποίες οφείλουμε να καταλείπουμε σημαντικό κεφάλαιο. Ήδη, με τα νέα εθνικά θαλάσσια πάρκα, περίπου το ένα τρίτο των εθνικών χωρικών υδάτων θα απολαύει μεγαλύτερης προστασίας και θα αναβαθμιστεί η επιτήρησή τους. Με κριτήρια αμιγώς περιβαλλοντικά προτεραιοποιήθηκαν τα πιο ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα του Αιγαίου. Με την ολοκλήρωση της προβλεπόμενης θεσμικής διαδικασίας, δημόσιας διαβούλευσης και έκδοσης σχετικού προεδρικού διατάγματος, θα εκκινήσουν οι περιβαλλοντικές μελέτες για τα νέα θαλάσσια πάρκα του Αιγαίου.
Οι αντιδράσεις της Άγκυρας
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πώς «ζυγίζετε» την αντίδραση της Άγκυρας; Ανησυχείτε ότι μπορεί προσεχώς, με τα δικά της σχέδια για την προστασία του περιβάλλοντος που είπε ότι θα ανακοινώσει, να κινηθεί έξω από το πλαίσιο των «ήρεμων νερών»;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Η Ελλάδα δεν δέχεται υποδείξεις από κανέναν για το τί θα πράξει στα χωρικά της ύδατα και αυτό το καταστήσαμε απολύτως σαφές με την απάντησή μας στην αντίδραση της Τουρκίας. Τίποτε δεν πρόκειται να μας σταματήσει από το να ασκούμε τα δικαιώματά μας και να εφαρμόζουμε τις εθνικές πολιτικές μας. Το αποδείξαμε με τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό καθώς και με την προκήρυξη έρευνας και αξιοποίησης θαλασσίων οικοπέδων νοτίως της Κρήτης, σε εκδήλωση ενδιαφέροντος της Chevron.
Ειδικά η βιωσιμότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντος αποτελεί κοινή πρόκληση όλων των μεσογειακών χωρών και κάθε σχετική πρωτοβουλία είναι καλοδεχούμενη. Αρκεί, βεβαίως, να μη θίγει δικαιώματα άλλων χωρών και να ερείδεται σε γνήσια περιβαλλοντικά κίνητρα. Σε αντίθετη περίπτωση, η Ελλάδα διαθέτει αποτελεσματικούς μηχανισμούς αντίδρασης.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Υπάρχει τους τελευταίους μήνες ακινησία στα ελληνοτουρκικά ή η εικόνα είναι διαφορετική; Με δεδομένο ότι το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας και η νέα συνάντηση κορυφής στην Άγκυρα πηγαίνουν πλέον από φθινόπωρο, τι προσδοκίες υπάρχουν;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Είμαι κοσμοθεωρητικά αντίθετος στη λογική της ακινησίας. Είναι ακριβώς αυτή η αντίληψη περί ωφέλιμης ακινησίας που εξέθρεψε διαχρονικά τις τουρκικές αξιώσεις και απομείωσε τη δική μας διαπραγματευτική θέση.
Από τον Σεπτέμβριο του 2023 επιλέξαμε να τοποθετήσουμε τις διμερείς μας σχέσεις στο πλαίσιο δομημένου διαλόγου, αποτελούμενου από τρεις πυλώνες με συγκεκριμένους ιδιοκτήτες και παραδοτέα, εντός του οποίου εργαζόμαστε συστηματικά. Μόλις τον περασμένο Ιούνιο είχαμε την πραγματοποίηση του Πολιτικού Διαλόγου και της Θετικής Ατζέντας. Είχε προηγηθεί η επιχειρηματική αποστολή τον Μάιο στην Κωνσταντινούπολη και τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, τον Απρίλιο στη Θεσσαλονίκη.
Η δυναμική έχει διαμορφωθεί και αποφέρει καρπούς. Συνεχίζουμε να παρατηρούμε αύξηση του διμερούς εμπορίου, να ελέγχουμε τις μεταναστευτικές ροές, να συντονιζόμαστε στον τομέα της πολιτικής προστασίας, να ενισχύουμε την τοπική οικονομία και τους δεσμούς μεταξύ των λαών μας, με δράσεις όπως το πρόγραμμα ταχείας θεώρησης σε 12 πλέον ελληνικά νησιά. Και, βεβαίως, να σημειώνουμε την ελαχιστοποίηση του αριθμού των παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου.
Υψηλού επιπέδου συναντήσεις
Σε ό,τι αφορά τις υψηλού επιπέδου συναντήσεις, ο Πρωθυπουργός, αναμένεται να συναντηθεί με τον Τούρκο Πρόεδρο τον ερχόμενο Σεπτέμβριο στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, όπου πιθανόν θα καθοριστεί και ο χρόνος διενέργεια του επόμενου Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η άρση του casus belli θα τεθεί επισήμως στο τραπέζι από την πλευρά μας; Το σενάριο για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια είναι μόνον σενάριο;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Η απειλή casus belli για την ενάσκηση νόμιμου κατά το διεθνές δίκαιο δικαιώματος κυριαρχίας μιας χώρας είναι αδιανόητη και συνιστά ένα διαρκές αγκάθι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το ζήτημα αυτό τίθεται συγκροτημένα από τη χώρα μας σε διεθνή fora και σε διμερείς επαφές μας. Η δε επέκταση των χωρικών μας υδάτων έως τα 12 ναυτικά μίλια είναι δικαίωμα που όχι μόνο δεν απεμπολούμε αλλά συνιστά διαρκή παράμετρο της εξωτερικής πολιτικής μας. Άλλωστε, ήταν κυβέρνηση του σημερινού Πρωθυπουργού -η πρώτη και μόνη ιστορικά- που επεξέτεινε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο και έως το ακρωτήριο Ταίναρο. Με την παρούσα κυβέρνηση κανένα σενάριο υποστήριξης των εθνικών συμφερόντων δεν είναι μόνο υποθετικό.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο δρόμος της Χάγης παραμένει κλειστός;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Για να ανοίξει ο δρόμος θα πρέπει να βρεθεί κοινός τόπος σε ό,τι αφορά στο εύρος της συζήτησης. Παραμένει αμετακίνηση η θέση μας περί μιας και μόνης διαφοράς.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η επιμονή της Τουρκίας για δύο κράτη στην Κύπρο πώς μπορεί να ξεπεραστεί;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Να ξεκινήσουμε από τα βασικά. Συνιστά σημαντικό βήμα ότι επανεκκίνησαν οι άτυπες συναντήσεις υπό τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, τόσο μεταξύ των δύο ηγετών όσο και σε διευρυμένη μορφή, που έχουν οδηγήσει σε έναν κατάλογο Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και σε χρονοδιάγραμμα για τα επόμενα βήματα. Αυτό δεν ήταν καθόλου απλό μετά από μια επταετία αδράνειας στο Κυπριακό, μετά το Crans Montana. Επενδύσαμε για τον στόχο αυτό μεγάλη ενέργεια, σε σύμπνοια με την Κυπριακή Δημοκρατία, ενώ καθοριστική ήταν η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Και τούτο διότι έως πριν μερικούς μήνες η πάγια θέση της Τουρκίας και της ηγεσίας των Τουρκοκυπρίων ήταν ότι δεν πρόκειται να συζητήσουν παρά μόνο αν τους αναγνωριστεί κυρίαρχο στάτους στα κατεχόμενα. Εντούτοις, στο μέτρο που οι συζητήσεις γίνονται εντός ΟΗΕ, αφεύκτως συνομολογείται ότι γίνεται δεκτό το πλαίσιο που θέτει ο ίδιος ο Οργανισμός μέσω των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Διχαστικές λογικές που αγνοούν το διεθνές δίκαιο δεν πρόκειται να γίνουν δεκτές από κανέναν, όχι μόνο από την Ελλάδα και την Κύπρο. Θα συνεχίσουμε να έχουμε ως μείζονα εθνική προτεραιότητά μας την προσπάθεια για την επανένωση της Κύπρου.
Το θέμα της Λιβύης
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Λιβύη είναι μια χαμένη υπόθεση; Όλες οι κινήσεις από Τρίπολη και Βεγγάζη αντιστρατεύονται τις ελληνικές θέσεις και η χώρα δείχνει να κινείται στους ρυθμούς της Τουρκίας. Υπάρχουν για εμάς αξιόπιστοι συνομιλητές; Το σκηνικό που διαμορφώνεται με τα μεταναστευτικά κύματα, αλλά και την αμφισβήτηση των ελληνικών θαλάσσιων οικοπέδων, δείχνει πλέον συγκρουσιακό. Πού έχετε καταλήξει μετά από την πρόσφατη διπλή επίσκεψή σας;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Η Λιβύη είναι μια χώρα στην οποία επικρατεί εθνικός διχασμός. Τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ υποστηρίζουμε ότι η Λιβύη θα πρέπει να βοηθηθεί ώστε να αποκτήσει ένα πρόγραμμα εθνικής συμφιλίωσης, αμιγώς δικής της ιδιοκτησίας. Η πολυετής διείσδυση της Τουρκίας στη Λιβύη, με αποκορύφωμα το ανυπόστατο τουρκο-λυβικό μνημόνιο του 2019, δεν έχει βοηθήσει στην αυτοδύναμη πορεία της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, χτίσαμε σταδιακά τη σχέση μας με τις δύο πλευρές της Λιβύης, αναβαθμίζοντας την εκπροσώπηση στην πρεσβεία μας στην Τρίπολη και επεκτείνοντας τη δραστηριότητα του γενικού προξενείου μας στη Βεγγάζη.
Oι επισκέψεις μου σε Τρίπολη και Βεγγάζη ήταν καλά προετοιμασμένες, οι συναντήσεις έγιναν στο υψηλότερο επίπεδο και περιελάμβαναν στοχευμένες προτάσεις συνεργασίας. Σε σχέση με τις θαλάσσιες ζώνες, είμαστε διατεθειμένοι να επανεκκινήσουμε τον τεχνικό διάλογο για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, θέτοντας εκτός συζήτησης οτιδήποτε σχετίζεται με ανυπόστατες συμφωνίες. Οι ρηματικές διακοινώσεις της Λιβύης στον ΟΗΕ απηχούν παλαιότερες θέσεις και θα απαντηθούν εμπεριστατωμένα και προσηκόντως. Είναι σημαντικό, πάντως, ότι όταν η Λιβύη έδωσε προς εκμετάλλευση θαλάσσια οικόπεδα, σεβάστηκε τη θέση της Ελλάδας που αφορά τη μέση γραμμή. Σε ό,τι αφορά στο μεταναστευτικό, παρατηρήθηκε όντως σημαντική αύξηση ροών από την ανατολική Λιβύη, η οποία οφειλόταν εν πολλοίς στις μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών, καθώς κράτη της περιοχής του Σαχέλ βρίσκονται σε καθεστώς ενόπλων συρράξεων.
Σε συνέχεια των επισκέψεών μου, η κατάσταση βαίνει βελτιούμενη. Οι μεταναστευτικές ροές έχουν περιοριστεί, η διμερής συνεργασία με τις δύο πλευρές έχει εκκινήσει και το τουρκο-λυβικό μνημόνιο δεν έχει κυρωθεί από τη βουλή της ανατολικής Λιβύης. Παρά τα μεγάλα εσωτερικά προβλήματα στη Λιβύη, η Ελλάδα είναι σήμερα η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που έχει απευθείας διαύλους επικοινωνίας στο υψηλότερο επίπεδο με τις δύο πλευρές. Χωρίς να έχουν επιλυθεί χρόνια θέματα μεταξύ μας, κυρίως εξαιτίας της αδυναμίας ολοκλήρωσης συμφωνίας οριοθέτησης έως το 2010 και της σύναψης του τουρκο-λυβικού μνημονίου, νομίζω πλέον εκφράζεται αμοιβαία η ανάγκη δύο αληθώς γειτονικές χώρες να συνομιλούν και να συνεργάζονται.
Το ζήτημα της Μονής Σινά
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Το ζήτημα της Μονής Σινά σε ποια φάση βρίσκεται; Τι περιμένουμε από το Κάιρο και πότε;
Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Πρόκειται για ένα ζήτημα υψηλής ευαισθησίας, το οποίο φοβούμαι ότι ορισμένοι, πιθανόν από ελλιπή ενημέρωση, παρερμήνευσαν. Η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Όρους Σινά, μια Μονή με τεράστια ιστορική και συναισθηματική αξία για την Ορθοδοξία, λειτουργεί για περισσότερο από 1.500 χρόνια. Δυστυχώς, παρά τη μακραίωνη θρησκευτική της λειτουργία, ουδέποτε προβλέφθηκε, έστω στοιχειωδώς, από την αιγυπτιακή έννομη τάξη ειδικό καθεστώς για τη Μονή. Αυτό σήμαινε ότι η Μονή δεν είχε τίτλο κυριότητας αναγνωρισμένο από τον νόμο, δεν είχε νομική προσωπικότητα ώστε να αποκτά περιουσία στο όνομά της, οι δε εγκαταβιούντες μοναχοί λάμβαναν μηνιαίες ανανεούμενες άδειες διαμονής κατά την κρίση του αιγυπτιακού δημοσίου. Η εκδοθείσα απόφαση του Εφετείου αναγνώρισε τον εσαεί λατρευτικό χαρακτήρα της Μονής -για πρώτη φορά με τρόπο ρητό και θεσμικά μη επιδεχόμενο αμφισβήτησης-, δεν αναγνώρισε όμως την κυριότητα της Μονής στους επίδικους χώρους.
Συνεπώς, δεν «χάσαμε» την Ιερά Μονή, η οποία διατηρεί απρόσκοπτα τον ελληνορθόδοξο χαρακτήρα της. Βεβαίως αυτό δεν είναι αρκετό. Παραμένουν ανοικτά τα ζητήματα κυριότητας των λατρευτικών χώρων, της νομικής προσωπικότητας και της ανανέωσης της μοναστικής κοινότητας. Μετά την έκδοση της δικαστικής απόφασης ανέλαβα την ευθύνη να συζητήσω τα θέματα αυτά με τον Αιγύπτιο ομόλογό μου, τον οποίο θα υποδεχτώ στην Αθήνα στις αρχές Αυγούστου. Για τον λόγο αυτό, βρίσκομαι σε τακτική επικοινωνία με τη σιναϊτική κοινότητα, που αποτυπώνει την ιστορική μνήμη της Μονής.
Θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό ότι η Ελλάδα συζητεί με την Αίγυπτο για το θέμα της Μονής, διότι έτσι εμπεδώνεται και ο ρόλος θεματοφύλακα που ιστορικά μας αναλογεί. Εκτιμώ ότι υπάρχει κοινή βούληση για τη διευθέτηση των εξαιρετικά σύνθετων νομικών ζητημάτων που εκκρεμούν. Άλλωστε με την Αίγυπτο δεν μας συνδέει μόνο μια στρατηγική σχέση αλλά και μια εκτεταμένη συναντίληψη για τα περιφερειακά και διεθνή θέματα. Η θεσμική αναγνώριση της υπόστασης και η νομική εξασφάλιση της συνέχειας της Μονής θα αποτελούσαν μοναδική ιστορική τομή σε 15 αιώνες λειτουργίας.
Τέλος, με νομοσχέδιο που ήδη βρίσκεται σε διαδικασία επεξεργασίας στη Βουλή των Ελλήνων, επιλύεται οριστικά το ζήτημα της νομικής προσωπικότητας της Ιεράς Μονής του Σινά στην ελληνική επικράτεια. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική εξέλιξη που ανταποκρίνεται σε ένα πάγιο αίτημα της σιναϊτικής κοινότητας και διασφαλίζει, μεταξύ άλλων, την εκπροσώπηση της Μονής στην Ελλάδα, τη διαχείριση της περιουσίας της και την ενίσχυση της αποστολής της.
