Μπορεί να επιβιώσαμε από τη λαίλαπα της κρίσης και των μνημονίων της περασμένης δεκαετίας, μπορεί το πολιτικό σύστημα – όχι στο σύνολό του πάντως- να εξορκίζει τη γραφειοκρατία, αλλά η σκληρή πραγματικότητα είναι πως το «βαθύ κράτος» που εχθρεύεται την επιχειρηματικότητα αλλά και τις καθημερινές ανάγκες των πολιτών είναι εδώ. Παραμένει ισχυρό, με αποτέλεσμα ακόμα και βαρυσήμαντες εξαγγελίες για την πάταξη της γραφειοκρατίας να μένουν κενό γράμμα.
Δύο έρευνες που δημοσιεύτηκαν τελευταία υπογραμμίζουν πώς οι αγκυλώσεις στην κρατική μηχανή παραμένουν ένα ισχυρό εμπόδιο στην ανάπτυξη, την προσέλκυση επενδυτών, ντόπιων και ξένων, στον περιορισμό της διαφθοράς και της σπατάλης.
Δύο διεθνείς οργανισμοί σε σχετικές έρευνές τους πιστοποιούν ότι, παρά τα βήματα που έχουν γίνει, το κράτος βαθμολογείται πολύ κάτω από τη βάση… Η μία έρευνα έγινε από το Fraser Institute του Καναδά και αφορά στο Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας στην Ελλάδα, σε συνεργασία με το ΚΕΦΙΜ. Σύμφωνα με αυτήν, η χώρα μας σημειώνει συνολικά σημαντική βελτίωση σε σχέση με πέρσι, καταλαμβάνοντας την 55η θέση ανάμεσα σε 165 χώρες, σημειώνοντας άνοδο 15 θέσεων. Κι όμως στη μέτρηση για το μέγεθος του κράτους βαθμολογείται με 4,88/10, καταλαμβάνοντας την.. 152η θέση, δηλαδή στη χειρότερη δυνατή κατηγορία. Στη μέτρηση είναι ολοφάνερο πως το μέγεθος του κράτους αποτελεί φρένο στην ανάπτυξη, την ώρα που σε άλλους δείκτες (όπως σταθερότητα νομίσματος, ελευθερία στο διεθνές εμπόριο, νομικό σύστημα και δικαιώματα ιδιοκτησίας) η εικόνα της Ελλάδας βελτιώνεται.
Ακόμα πιο προβληματική σχετικά με την πολυπλοκότητα και την δυσλειτουργία του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στη χώρα μας είναι η έρευνα της Ολλανδικής TFM Group, που επεξεργάζεται τον Δείκτη Παγκόσμιας Επιχειρηματικής Πολυπλοκότητας (Global Business Complexity Index-GBCI). Είναι ο δείκτης που μετρά το βαθμό δυσκολίας με τον οποίο οι ξένοι επενδυτές μπορούν να επενδύσουν στη χώρα μας. Σε αυτήν τη μέτρηση, ερχόμαστε πλέον πρώτοι στη γραφειοκρατία-πέρσι ήμασταν δεύτεροι. Δύο από τα ευρήματα ξεχωρίζουμε, με βάση τα συμπεράσματα της έρευνας. Το πρώτο ότι η ψηφιοποίηση ήρθε μεν για να μας κάνει τη ζωή ευκολότερη, αλλά συχνά-και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στις επιχειρηματικές κινήσεις- αυτή μετατρέπεται σε συμπλήρωμα της γραφειοκρατίας. Το δεύτερο είναι ότι εντοπίστηκαν μέχρι 31 αποφάσεις και ένα νέο νομοθετικό μέτρο ανά εβδομάδα, που οφείλουν να τηρούν οι επιχειρήσεις. Με αυτά και με άλλα, το κόστος της γραφειοκρατικής παντοδυναμίας μεγαλώνει για τις επιχειρήσεις, που αποθαρρύνονται με αυτό το ασφυκτικό πλέγμα να τολμήσουν βιώσιμες επενδύσεις. Μελέτη του ΣΕΒ υπολογίζει πως η γραφειοκρατία κοστίζει στις επιχειρήσεις το 7,3% της προστιθέμενης αξίας, ενώ οι ερευνητές της TFM επισημαίνουν πως τα γραφειοκρατικά πλοκάμια αναγκάζουν κυρίως τους ξένους επενδυτές να αναζητούν εταιρείες συμβούλων για να ξεμπλέξουν το κουβάρι, πράγμα που αυξάνει το κόστος.
Το «επιτελικό κράτος» της κυβέρνησης έχει δώσει ως τώρα δείγματα γραφής στη σωστή κατεύθυνση-όπως η ψηφιοποίηση υπηρεσιών-απέχει πολύ όμως από το να δώσει μια άλλη αίσθηση ριζικών αλλαγών. Άλλωστε τόσο η τραγωδία στα Τέμπη όσο και ο ΟΠΕΚΕΠΕ κατέδειξαν, μεταξύ άλλων, τις «μαύρες τρύπες» της κρατικής μηχανής. Οι προσπάθειες δεν λείπουν βέβαια. Πέρσι, ανακοινώθηκε πρόγραμμα μείωσης της γραφειοκρατίας κατά 25% ενώ τον περασμένο Αύγουστο το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) ανακοίνωσε δέσμη μέτρων για την απλοποίηση των αδειοδοτήσεων στις επιχειρήσεις. Όμως οι δράσεις αυτές δεν είναι ούτε δημοφιλείς ούτε εύκολα μετρήσιμες και επιπλέον δεν αποδίδουν άμεσα πολιτικό κεφάλαιο όπως, για παράδειγμα τα φορολογικά μέτρα και οι επιδοτήσεις… Ανοιχτή πάντως ενόψει και της συνταγματικής αναθεώρησης παραμένει η πρόταση του Πρωθυπουργού για άρση της μονιμότητας, για την οποία διαφωνεί το σύνολο των κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Το ΠΑΣΟΚ, που επίσης διαφωνεί κάθετα με την ιδέα της άρσης της μονιμότητας των δημόσιων υπαλλήλων, έχει ήδη κοινοποιήσει πρόγραμμα 10 προτάσεων για τη Δημόσια Διοίκηση. Μάλιστα, τον περασμένο Ιούνιο, στην Γενική Συνέλευση του ΣΕΒ ο Πρόεδρος Νίκος Ανδρουλάκης διατύπωσε την πρόθεση του κόμματός του για σύσταση υπουργείου Made in Greece, που θα λειτουργεί ως one stop shop, με διαφάνεια και ταχύρρυθμες διαδικασίες άρσης των εμποδίων για την επιχειρηματικότητα. Μια πρόταση, που έκτοτε ατόνησε.
Οι δύο έρευνες αποτυπώνουν τη διαχρονικότητα της παντοδυναμίας της γραφειοκρατίας και της αδυναμίας του πολιτικού συστήματος να την περιορίσει έστω, προς όφελος των πολιτών. Οι δύο πιθανές λύσεις ριζικής αντιμετώπισης του προβλήματος μοιάζουν αδύνατο να υλοποιηθούν. Η λύση για ένα μεταρρυθμιστικό σοκ στην κρατική μηχανή- το οποίο η κυβέρνηση δεν έχει μέχρι τώρα αποτολμήσει -συνεπάγεται κινήσεις υψηλού ρίσκου και μεγάλου πολιτικού κόστους. Κάτι που διαφαίνεται ανέφικτο καθώς οδεύουμε εκλογές σε λιγότερο από δύο χρόνια. Απομένει η διέξοδος μιας ευρύτερης συναίνεσης έστω των κομμάτων εξουσίας, ενόψει μάλιστα και της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης, για εξεύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων. Με την πόλωση και την τοξικότητα όμως που επικρατούν μοιάζει ανέφικτη ακόμα και η υποψία συγκλίσεων. Το πολιτικό έλλειμμα είναι όμως που μας οδηγεί σε διεθνείς έρευνες με τις κάκιστες επιδόσεις στη μεταρρύθμιση της κρατικής μηχανής.
