Ένα πολιτικό παράδοξο αναδείχτηκε στην τελευταία δημοσκόπηση της GPO και αφορά στο ερώτημα ποια μορφή κυβέρνησης προτιμά η κοινή γνώμη μετά τις επόμενες εκλογές. Οι απαντήσεις, εκ πρώτης όψεως, εκπλήσσουν. Μπορεί το 44,8% των ερωτηθέντων να επιλέγει «κυβέρνηση συνεργασίας», αλλά αίφνης το 49,8% -δηλαδή ο ένας στους δύο- θέλει αυτοδύναμη κυβέρνηση!
Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι στην κοινή γνώμη εμπεδώνεται η αδυναμία επίτευξης αυτοδυναμίας, με φόντο ένα κατακερματισμένο πολιτικό σύστημα. Στην ίδια δημοσκόπηση μετρούνται διακριτά 11 κόμματα, με τα 7 ή 8 από αυτά να περνούν το όριο του 3%, ενώ στην… αναμονή βρίσκεται η προοπτική ίδρυσης κόμματος από τον Αλέξη Τσίπρα, η βεβαιότητα ότι ο Αντώνης Σαμαράς θα προχωρήσει στη δημιουργία κόμματος, με τα ερωτήματα εάν η κυρία Καρυστιανού θα διαβεί τον Ρουβίκωνα, με τη συμμετοχή της σε κάποιο πολιτικό σχήμα να πλανώνται.
Στον πίνακα που παρατίθεται παρακάτω, αναδεικνύεται η ενδιαφέρουσα διαπίστωση ότι το «ρεύμα» της αυτοδυναμίας, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, επηρεάζει τη βάση όλων των κομμάτων του πολιτικού φάσματος.
Για τη ΝΔ είναι λογική και αναμενόμενη η ισχυρή τάση για αυτοδύναμη κυβέρνηση, τόσο με τις επιτυχίες στις εκλογικές αναμετρήσεις του 2019 και 2023 όσο και με την προσέγγιση που κάνουν για τη λύση στο πολιτικό πρόβλημα της χώρας. Ισχυρή είναι και η τάση στο ΠΑΣΟΚ -που πάντως διχάζεται και ως προς αυτό-, με την εκτίμηση ότι παραμένουν ζωντανά τα αντανακλαστικά του κόμματος εξουσίας αλλά και με την απήχηση στο κομματικό σώμα από το σύνθημα που υιοθετεί πρόσφατα ο Νίκος Ανδρουλάκης για πρωτιά στις εκλογές έστω και με μια ψήφο διαφορά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, παρά τη πορεία αποδόμησής του, διατηρεί και αυτός μια «νοσταλγία» κυβερνητισμού, αν και αποδυναμωμένη. Εντύπωση προκαλούν τα υψηλά ποσοστά υπέρ της αυτοδυναμίας στις τάξεις της Ελληνικής Λύσης. Ένα μικρό παράδοξο είναι και ο διχασμός που παρατηρείται στην Πλεύση Ελευθερίας, με την πρόεδρο του κόμματος να κινείται εμφανώς με κατεύθυνση κατά των συνεργασιών με άλλα κόμματα, αλλά με την κομματική βάση να προκρίνει το μοντέλο της συμμαχικής κυβέρνησης.
Πίνακας με τα ποσοστά των κομμάτων σε δύο σενάρια κυβέρνησης © GPO
Συμπερασματικά, αν και υπάρχει κοινός παρονομαστής στο σενάριο αυτοδυναμίας, τα κίνητρα και οι αφετηρίες των οπαδών των κομμάτων είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Για παράδειγμα, όσοι επιθυμούν αυτοδυναμία δεν την ταυτίζουν με την επιλογή της ΝΔ -πλην βεβαίως των οπαδών της κυβερνητικής παράταξης. Αυτό φαίνεται και από τις απαντήσεις στο ερώτημα της GPO, τι κυβέρνηση θα ήθελαν μετά τις εκλογές. Το 71,6% απαντά ότι προτιμά «κάποια άλλη κυβέρνηση» και το 26,4% απαντά μια κυβέρνηση της ΝΔ με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη -ποσοστό που προσιδιάζει με αυτό της πρόθεσης ψήφου στην ίδια έρευνα.
Άρα τα αίτια της προτίμησης του μισού εκλογικού σώματος υπέρ της αυτοδυναμίας πρέπει να αναζητηθούν αλλού. Οι πολίτες -μετά από χρόνια κρίσεων αλλά και αντιμέτωποι με την ακρίβεια και τη διαφθορά- εμφανίζουν χαμηλή εμπιστοσύνη προς το πολιτικό σύστημα. Όμως, ταυτόχρονα, η αυτοδυναμία εκφράζει τη θέληση για σταθερότητα και τη διάθεση να κυβερνηθεί ο τόπος, με τη λεγόμενη «κυβερνησιμότητα».
Αυτό είναι ένα καμπανάκι κινδύνου τόσο για τη ΝΔ όσο και για τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η αναζήτηση μετεκλογικής σταθερότητας συσχετίζεται από τη ΝΔ με το δίλημμα «Μητσοτάκης ή αβεβαιότητα». Όμως, αν σε άλλες εποχές αυτό είχε αποτέλεσμα, τώρα φαίνεται πως δεν αρκεί να πείσει την κοινή γνώμη να ξεπεράσει ερωτήματα και δυσαρέσκειες από το κυβερνητικό έργο και αφήγημα.
Ταυτόχρονα, όμως, η Βαβέλ των κομμάτων της αντιπολίτευσης, οι έντονοι ανταγωνισμοί που ακυρώνουν κάθε σκέψη για συμπλεύσεις ή συμμαχίες, προκαλούν την απογοήτευση των πολιτών. Μάλιστα, η επικείμενη προσθήκη νέων κομματικών σχηματισμών προσώρας ενισχύει την εικόνα του αδιέξοδου πολυκομματισμού τόσο στην Κεντροαριστερά όσο και δεξιά της ΝΔ. Ας συνυπολογιστούν και οι πρόσφατες εμπειρίες από τα κυβερνητικά σχήματα συνεργασίας κατά τη διάρκεια της κρίσης την περασμένη δεκαετία, που έχουν έντονο αρνητικό αποτύπωμα στη συνείδηση των πολιτών.
Συνεπώς, οι πολίτες επιζητούν τη σταθερότητα και αποτελεσματικότητα μετά τις εκλογές, αλλά ταυτόχρονα δεν εμπιστεύονται πλήρως κανέναν για να του αποδώσουν το «σκήπτρο» της αυτοδυναμίας. Είναι και αυτός ένας γρίφος από τους πολλούς που θα μας συνοδεύσουν μέχρι τη διενέργεια των εκλογών το 2027 -ή και νωρίτερα, εάν προκύψει.
Κι αν γίνεται λόγος για δύο εκλογικούς γύρους, είναι φανερό πως στην πρώτη αναμέτρηση θα έχουμε ψήφο διασποράς μάλλον παρά συσπείρωσης, που θα αποκλείει το σενάριο αυτοδυναμίας. Το ερώτημα είναι αν σε μια δεύτερη εκλογική αναμέτρηση η διάθεση των πολιτών να κυβερνηθεί ο τόπος θα ισοδυναμεί με λύση αυτοδυναμίας, καθώς το ενδεχόμενο συμμαχικών σχημάτων προσκρούει στην πολιτική μας κουλτούρα, που αποκλίνει από την κουλτούρα των συνασπισμών, όπως τουλάχιστον ισχύει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
