Όλο και δυσκολότερα οι δημοσκοπήσεις επιτυγχάνουν να προβλέπουν εκλογικές νίκες, ήττες και ανατροπές. Θα έλεγε κανείς ότι σ’ ένα διεθνές σκηνικό ρευστότητας και μεταβλητότητας, οι προβλέψεις των ερευνών μετατρέπονται σ’ ένα επικίνδυνο σπορ. Δείγμα και αυτό των αναζητήσεων των πολιτών σε κάθε χώρα, που εκτρέπεται από τις συνηθισμένες πρακτικές και παραμέτρους.
Τα δύο τελευταία χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι προεδρικές εκλογές σε δύο χώρες που δεν έχουν και πολλά κοινά: Από τη μια η Ιρλανδία, χώρα-μέλος της ΕΕ, και από την άλλη η Αργεντινή, η μεγάλη δύναμη της Λατινικής Αμερικής. Και στις δύο περιπτώσεις, τα προγνωστικά των εταιρειών έρευνας έπεσαν έξω…
Στην Ιρλανδία εξελέγη πρόεδρος η Κάθριν Κόνολι, με το εντυπωσιακό ποσοστό του 63,4%.Η τελευταία δημοσκόπηση, λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, έδινε στην Κόνολι εκτίμηση ψήφου 38%. Μιλάμε, δηλαδή, για διαφορά της τάξης του 25%! Πώς έπεσαν οι προβλέψεις τόσο εκκωφαντικά έξω; Με βάση τις μετεκλογικές αναλύσεις, οι ερευνητές δεν εκτίμησαν σωστά τη δυναμική της υποψήφιας προέδρου, που στηριζόταν σε δεδομένα έξω από τα τετριμμένα: Η ίδια -ταπεινής καταγωγής, από εργατική οικογένεια, με χαμηλό προφίλ αλλά οξεία κριτική για θέματα ακρίβειας, κοινωνικών ανισοτήτων και εναντίωσης στα εξοπλιστικά προγράμματα της Ευρώπης- έδωσε διέξοδο σε μεγάλο αριθμό Ιρλανδών, που ενδιαφέρονται να ακούσουν κάτι νέο.
Παράλληλα, υποτιμήθηκε η κόπωση και η απογοήτευση για το παραδοσιακό σύστημα των κομμάτων, που κυβερνούν τη χώρα και εμφανίζουν σημάδια φθοράς και σκανδάλων. Δεν πέρασε απαρατήρητο και το γεγονός ότι η νέα πρόεδρος στηρίχθηκε σε μια συμμαχία πολλών κομμάτων της Αριστεράς, που στο παρελθόν είχαν αποτύχει να προσεγγίσουν το ένα το άλλο. Βέβαια, η νέα πρόεδρος έχει διακοσμητικό χαρακτήρα και είναι στερημένη από εκτελεστικές δυνατότητες. Ωστόσο, από την άλλη, αυτή η «χαλαρή» και ανώδυνη εκλογή έδωσε τη δυνατότητα να εκφραστεί ένα ρεύμα στην Ιρλανδία, που δεν μπόρεσαν να ανιχνεύσουν οι δημοσκοπήσεις. Με μια ερμηνεία, τα απροσδόκητα υψηλά ποσοστά εκλογής της Κόνολι σχετίζονται με το προφίλ μιας «αντισυστημικής» υποψηφιότητας, που είχε απήχηση κυρίως στα εργατικά στρώματα της χώρας.
Παράλληλα, στην Αργεντινή, οι ενδιάμεσες εκλογές επιφύλασσαν δύο ανατροπές, προς όφελος του νυν προέδρου Μιλέι. Η μια είχε να κάνει με τις δημοσκοπικές προβλέψεις, που έδιναν στο κόμμα του προέδρου «οροφή» της τάξης του 32,5%. Το αποτέλεσμα ήταν το κόμμα του, La Libertad Avanza, να πάρει το 49,8% των ψήφων. Απόκλιση τη τάξης του 8,3%! Η δεύτερη ανατροπή ήταν σε σχέση με τις τοπικές αυτοδιοικητικές εκλογές πριν από έναν μήνα, όταν η παράταξη του Μιλέι περιορίστηκε στο 34% των ψήφων, έναντι 47% που έλαβαν οι περονιστές στη μεγάλη επαρχία που περιβάλλει την πρωτεύουσα Μπουένος Άιρες, όπου είναι συγκεντρωμένο χονδρικά το 1/3 όλου του εκλογικού σώματος της χώρας. Κι ενώ και ο ίδιος ο πρόεδρος είχε κάνει λόγο για καθαρή ήττα, με την ανησυχία εντός και εκτός Αργεντινής να είναι διάχυτη, ήρθε το εντυπωσιακό αποτέλεσμα των ενδιάμεσων εκλογών να επιβεβαιώσει τη δυναμική του Μιλέι και τη βιωσιμότητα των μεταρρυθμίσεων που προωθεί. Ας σημειωθεί ότι στις εκλογές του 2023, η παράταξη του Μιλέι είχε συγκεντρώσει λιγότερο από το 30% των ψήφων στην επικράτεια.
Γιατί έπεσαν και εδώ έξω οι δημοσκοπήσεις; Φαίνεται πως η κόπωση και η απογοήτευση από την -επί δεκαετίες- διακυβέρνηση των περονιστών διατηρείται και η διάθεση για αλλαγές ενδιαφέρει την κοινωνία της Αργεντινής. Αλλεπάλληλες κρίσεις, διαφθορά, πληθωρισμός -όλα αυτά είναι ταυτισμένα με το περονικό παρελθόν και φαίνεται πως το αφήγημα του προέδρου για διαζύγιο με το παλιό και αλλαγές-σοκ έχει απήχηση. Αν και οι μετεκλογικές αναλύσεις εκτιμούν ότι οι ριζικές μεταρρυθμίσεις δεν βρίσκουν απήχηση στους δημόσιους υπαλλήλους και τα φτωχότερα στρώματα που στηρίζονταν σε επιδόματα, φαίνεται πως στηρίζονται από τη μεσαία τάξη, τον ιδιωτικό τομέα γενικότερα και τους νέους. Άρα, και εδώ έχουμε να κάνουμε μ’ ένα «αντισυστημικό προφίλ» ενός πολιτικού ηγέτη που τόλμησε ριζικές τομές, περικοπές, άνοιγμα στις επενδύσεις και μέχρι στιγμής βγαίνει κερδισμένος, διαψεύδοντας τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων. Επιπλέον, οι δημοσκοπήσεις «εξαπατήθηκαν» από τα αποτελέσματα των τοπικών εκλογών στο Μπουένος Άιρες, με αποτέλεσμα να προβούν σε συγκρατημένες εκτιμήσεις… Μπορούν να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα από τις δύο περιπτώσεις;
- Και στις δύο εκλογές, η οικονομία αποτέλεσε τον καθοριστικό παράγοντα για την έκβαση της πολιτικής αναμέτρησης.
- Φαίνεται πως νέα πολιτικά πρόσωπα, άφθαρτα και «έξω από το σύστημα» με ριζοσπαστικό λόγο και οξεία κριτική σε κατεστημένα βρίσκουν ευρύτερη απήχηση.
- Αποδεικνύεται πως στις περιπτώσεις αυτές οι έρευνες αδυνατούν να ανιχνεύσουν τάσεις και διεργασίες, που κινούνται «κάτω από το ραντάρ» των δημοσκοπικών εταιρειών.
- Ο θυμός και η απογοήτευση των πολιτών από την προηγούμενη τάξη πραγμάτων βρήκε διέξοδο σε θετική, εναλλακτική ψήφο, περιορίζοντας την τάση υπέρ του χάους -και αυτό φαίνεται στον σοβαρό μεν, της τάξης του 10-12%, αλλά περιορισμένο δε αριθμό άκυρων ψηφοδελτίων.
Τελικά, ας πάρουμε υπόψιν και για τα καθ’ ημάς ότι οι δημοσκοπήσεις είναι φωτογραφίες της στιγμής και σ’ ένα ρευστό πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον η κάλπη μπορεί να αποκτά μια απρόβλεπτη δυναμική…
