Κάθε φορά που έχουμε κύμα δημοσκοπήσεων, πολλές οργισμένες φωνές εγείρονται κατά της μεθόδου για την «εκτίμηση ψήφου» που χρησιμοποιούν οι εταιρείες. Οι επικριτές φέρουν τη μέθοδο αυτή σε αντιδιαστολή με την «πρόθεση ψήφου», θεωρώντας ότι η τελευταία αποτελεί πιο αξιόπιστη ένδειξη-για ποιο πράγμα ακριβώς, δεν διευκρινίζεται. Γενικώς, κυρίως μέσω των social media η αμφισβήτηση εστιάζεται στον ισχυρισμό ότι με τον τρόπο αυτό επηρεάζεται η κοινή γνώμη υπέρ της κυβέρνησης. Ακόμα πιο επιθετικές είναι οι υπόνοιες που διατυπώνονται, ότι δηλαδή είναι η κυβέρνηση που με κάποιους τρόπους επηρεάζει τις δημοσκοπικές εταιρείες να «πειράξουν» τα νούμερα προς όφελός της.
Πριν μπούμε στην ουσία του προβλήματος, ας σημειώσουμε ότι οι εταιρείες δημοσκοπήσεων δεν λειτουργούν ανεξέλεγκτα, εκτός πλαισίων στις μετρήσεις τους. Έχουν περιορισμούς από αυστηρό νομικό πλαίσιο, έλεγχο και διαφάνεια, διαθέτουν επιπλέον ικανή εμπειρία και γνώση για τη διαχείριση των δεδομένων που συλλέγουν. Επιπροσθέτως, οι καταγγελίες για «πειραγμένες» δημοσκοπήσεις δεν τεκμηριώνονται με στοιχεία, αλλά συγκλίνουν με το γενικότερο κλίμα καχυποψίας και αμφισβήτησης των θεσμών. Άλλωστε οι έρευνες δημοσιοποιούνται σε Μέσα Ενημέρωσης που κάθε άλλο παρά φιλικά διάκεινται προς την κυβέρνηση. Επομένως, μήπως τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται;
Μια ακόμη ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι πως οι επιθέσεις στρέφονται αποκλειστικά στο δείκτη της εκτίμησης ψήφου-ή και της πρόθεσης ψήφου εφόσον δεν «βολεύει»-αφήνοντας στο απυρόβλητο άλλους δείκτες ποιοτικούς, που συνθέτουν μια πιο συνολική εικόνα. Ενδεικτικά ας αναφέρουμε πως στις μετρήσεις των τελευταίων μηνών, οι γνώμες για το βαθμό ικανοποίησης από το κυβερνητικό έργο ή στο ερώτημα αν πάει καλά η χώρα είναι συντριπτικά αρνητικές για την κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, ο δείκτης για τον «καταλληλότερο πρωθυπουργό» όπου ο Κ. Μητσοτάκης παίζει μόνος του, δεν σχολιάζεται από τους επικριτές. Είναι αξιοσημείωτο πως οι επικριτές της «εκτίμησης ψήφου» αγνοούν τους δείκτες που αφορούν στην ακρίβεια, τη διαφθορά ή την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ και διαθέτουν επίσης «αρνητικό φορτίο» για την κυβέρνηση.
Και τώρα στην ουσία: τι είναι τελικά η «εκτίμηση ψήφου»; Μήπως είναι μια ελληνική «πατέντα», που στόχο έχει να θολώσει τα νερά και να επηρεάσει τις επιλογές των πολιτών;
Αναζητώντας μίαν εξήγηση, δεν έχουμε παρά να αναζητήσουμε τις διεθνείς πρακτικές στα γκάλοπ. Πώς στ’ αλήθεια κινούνται οι μεγαλύτερες και πιο έγκυρες εταιρείες ερευνών στην Ευρώπη; Η απάντηση θα καταπλήξει ίσως τους πολέμιους της επίμαχης μεθόδου. Η «εκτίμηση ψήφου» είναι η επικρατούσα μέθοδος για την αποτύπωση των τάσεων διεθνώς.
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα. Η βρετανική YouGov χρησιμοποιεί την εκτίμηση ψήφου ως βασικό εργαλείο καταγραφής τάσεων, χρησιμοποιώντας μια δική της μέθοδο αναγωγής (MRP model). Ανατρέξαμε στις μετρήσεις στις 23-24 Νοεμβρίου 2025. Ας δούμε αρχικά την πρόθεση ψήφου: Συντηρητικοί 13%. Εργατικοί 13%. Φιλελεύθερο Κόμμα, 10%. Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα (SNP) 2%. Plaid Cymru (Ουαλία) 1%. Reform UK (Φάραντζ) 19%. Πράσινοι 12%. Άλλο κόμμα 2%. Δεν θα ψηφίσω 10%. Δεν γνωρίζω 13%. Αρνήθηκαν να απαντήσουν 4%.
Και να τα αποτελέσματα ως εκτίμηση ψήφου: Συντηρητικοί 18%. Εργατικοί 19%. Φιλελεύθερο κόμμα 15%. SNP 3%. Plaid Gymru 1%. Reform UK 25%. Πράσινοι 16%. Άλλο κόμμα 3%. Σύνολο 100%.
Προσέξτε το ποσοστό του Reform UK. Στην πρόθεση ψήφου είναι στο 19%. Στην εκτίμηση απογειώνεται στο 25%. Άλλο «παράδοξο»: στην πρόθεση ψήφου Συντηρητικοί και Εργατικοί ισοβαθμούν με 13%. Στην εκτίμηση ψήφου οι Εργατικοί με 19% προηγούνται των Συντηρητικών με 18%.
Μια άλλη έγκυρη διεθνώς εταιρεία, η Ipsos, υποπίπτει και αυτή στο «αμάρτημα» της εκτίμησης ψήφου. Ας δούμε τις μετρήσεις της για την Μεγάλη Βρετανία, για το μήνα Νοέμβριο. Reform UK 33%. Εργατικοί 18%. Συντηρητικοί 16%. Πράσινοι 15%. Φιλελεύθεροι 12%, άλλο κόμμα 6%.
Προσέξτε: στη μια μέτρηση (YouGov) το Reform UK έχει εκτίμηση25% και στην άλλη (Ipsos) 33%. Αν στην Ελλάδα μια εταιρεία δημοσκοπήσεων έδινε 8 μονάδες υψηλότερα το πρώτο κόμμα από άλλη εταιρεία, μην αμφιβάλλετε ότι θα είχαμε σύγκληση της Επιτροπής Διαφάνειας στη Βουλή, ίσως και συζήτηση πολιτικών αρχηγών για τις δημοσκοπήσεις. Στη Βρετανία δεν κουνιέται φύλλο…
Στο ίδιο μοτίβο και η έρευνα της γερμανικής Forsa. Παραθέτουμε τη μέτρηση της 1ης Δεκεμβρίου: AfD 26%. CDU-CSU 25%. SPD 14%. Grune 12%. Linke 11%. BSW 3%. FPD 3%. Άλλο κόμμα 6%. Με άλλα λόγια, εκτίμηση ψήφου και εδώ.
Συνεπώς το επιχείρημα ότι η εκτίμηση ψήφου είναι μια «διαβολική εφεύρεση» των Ελλήνων δημοσκόπων, δεν έχει βάση. Κάθε εταιρεία εντός και εκτός συνόρων χρησιμοποιεί εργαλεία και μεθόδους ώστε να καταγράψει με καλύτερη προσέγγιση τις τρέχουσες τάσεις και μόνο. Εκτός και αν δεχτούμε ότι υπάρχει μια διεθνής συνωμοσία για τον επηρεασμό της κοινής γνώμης…
Σε τελευταία ανάλυση είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν ο πολίτης θα καθορίσει τη στάση του στην κάλπη από ένα διάγραμμα εκτίμησης ψήφου. Οι πολιτικές εξελίξεις, τα προβλήματα και οι εμπειρίες του είναι αυτές που καθορίζουν την τελική του επιλογή. Οι δημοσκοπήσεις δεν δημιουργούν κοινή γνώμη, την καθρεφτίζουν.
