Η σοσιαλδημοκρατία είναι ξανά εδώ. Τα κόμματα;

Μια βαθιά αντίφαση καταγράφεται στην έρευνα της Eteron για την ακτινογραφία των ψηφοφόρων και αφορά το χώρο της Κεντροαριστεράς. Ενώ η κοινωνία φαίνεται και πάλι να κινείται σε κεντροαριστερή κατεύθυνση, τα κόμματα στο χώρο αυτό δεν λένε να σηκώσουν κεφάλι, συρρικνώνονται και αδυνατούν να βρουν σημεία επαφής.

Κοντολογίς, ενώ το πολιτικό «υπέδαφος» δίνει μεγάλα περιθώρια για διεργασίες στο χώρο της Κεντροαριστεράς, κόμματα και προσωπικότητες που αυτοπροσδιορίζονται στο χώρο αυτό παραμένουν θύματα ενός χωρίς προηγούμενο κατακερματισμού. Η αντίφαση αυτή αποτελεί μέρος ενός γενικότερου προβλήματος που βασανίζει το πολιτικό σύστημα. Η ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό και οι συχνά απρόβλεπτες μετακινήσεις, που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις δεν σηματοδοτούν μείωση του πολιτικού ενδιαφέροντος. Κάθε άλλο. Στην έρευνα της Eteron, οι τρεις στους τέσσερις που ρωτήθηκαν δηλώνουν αρκετό ή μεγάλο ενδιαφέρον για την πολιτική.

Όμως αντιστρόφως ανάλογη είναι η εμπιστοσύνη που δείχνουν στα κόμματα. Το 85,1% δηλώνει ότι έχει λίγη ή καθόλου εμπιστοσύνη σε αυτά, ενώ μόλις το 13,6% δίνει «ψήφο εμπιστοσύνης» στα κόμματα, που χρεώνονται οριζόντια, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, αδυναμία να αποκαταστήσουν διαύλους επικοινωνίας με τα ενδιαφέροντα των πολιτών για τα πολιτικά πράγματα.

Όμως στην ίδια έρευνα, με βάση τις ιδεολογικές προτιμήσεις των πολιτών, το ρεύμα της Σοσιαλδημοκρατίας υπερτερεί με 20,9%, με τον Φιλελευθερισμό να ακολουθεί με 16,8% αλλά και το ρεύμα του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού να συγκεντρώνει το 14,5% των προτιμήσεων. Το ενδιαφέρον είναι πως σε σχέση με τη μέτρηση του 2023, η σοσιαλδημοκρατία κερδίζει 2,7 ποσοστιαίες μονάδες, όσες χάνει ο φιλελευθερισμός.

Η εξαίρεση σε αυτήν την υπεροχή καταγράφηκε στις βουλευτικές εκλογές του 2023 όταν η υπεροχή της Κεντροδεξιάς ήταν ισχυρότερη της Κεντροαριστεράς, για πρώτη φορά μετά το 1981.Όμως τον τελευταίο χρόνο αυτή η υπεροχή έχει χαθεί. Αν θέλει κάποιος να κάνει μια αναγωγή στην επιρροή των κομμάτων, αυτή η αντιστροφή εκφράζεται με τις απώλειες που καταγράφει η ΝΔ τόσο στις τελευταίες ευρωεκλογές όσο και στις δημοσκοπήσεις που τρέχουν. Υπάρχει δηλαδή μια αντιστοιχία ανάμεσα στην υποχώρηση του ρεύματος του φιλελευθερισμού-που εκφράζεται κυρίως μέσω της ΝΔ-και της μείωσης της επιρροής του κυβερνώντος κόμματος.Αν όμως αυτό έχει λογική βάση, δεν υπάρχει κατ’ αρχάς εύκολη εξήγηση, γιατί η ενίσχυση των άλλων δύο ρευμάτων, που αποτελούν συνιστώσες της Κεντροαριστεράς όχι μόνο δεν έχουν αντανάκλαση στη δύναμη των κομμάτων που κινούνται σε αυτό το φάσμα, αλλά αντίθετα το πρόβλημα οξύνεται. Ειδικά για το ΠΑΣΟΚ το πρόβλημα είναι εξαιρετικά ζωτικής σημασίας.

Όπως διαπιστώνει η έρευνα, «η ταύτιση των εκλογέων του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ με την Σοσιαλδημοκρατία (61,7%) κυριαρχεί απόλυτα ενώ η επιλογή του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (16,9%) και του Φιλελευθερισμού (9,1%) συνθέτουν ένα προφίλ κλασικά κεντροαριστερό. Η μεγάλη επικέντρωση στη «σοσιαλδημοκρατία» και στον «δημοκρατικό σοσιαλισμό» (αθροιστικά: 78,6%) προσδίδει ιδεολογική συνοχή στο δυνάμει εκλογικό σώμα του ΠΑΣΟΚ.» Αυτό όμως δεν αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για μια κεφαλαιοποίηση της αναβίωσης της σοσιαλδημοκρατικής στροφής της κοινωνίας. Γιατί; Πρώτον, μια μεγάλη μερίδα των πολιτών δεν αποδέχεται πλέον το διαχωρισμό Δεξιά-Αριστερά καθώς και τις αποχρώσεις του. Μόλις 32,9% θεωρεί σήμερα σημαντική τη διάκριση «Αριστερά – Δεξιά» (από 36,1% το 2023), ενώ το 36% δηλώνει ότι δεν τον εκφράζει κανένας από τους δύο πόλους του άξονα «συστημικός – αντισυστημικός»).

Συνεπώς, το «πλεονέκτημα» της ιδεολογικής συνοχής του ΠΑΣΟΚ μάλλον στενεύει και δεν διευρύνει το ακροατήριό του, ενώ για την Αριστερά το ιδεολογικό στίγμα παραμένει σωσίβιο μικρής χρησιμότητας στο πολιτικό ναυάγιο που βιώνει. Οι πολίτες μπορεί να στρέφονται στο ρεύμα της σοσιαλδημοκρατίας αλλά κάθε άλλο παρά δίνουν λευκή επιταγή στους κομματικούς φορείς που το επικαλούνται.

Περισσότερο έχει να κάνει με την αναζήτηση από τους πολίτες νέων εργαλείων, προτάσεων, προσεγγίσεων που να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους. Και αυτό με παραδοσιακά υλικά δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί.

Δεύτερον, η κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών σε θεσμούς και πολιτικό σύστημα δεν αφήνει ανεπηρέαστο το χώρο της Κεντροαριστεράς- άλλωστε αυτό αντανακλάται στη στασιμότητα ή και συρρίκνωση της επιρροής των κομμάτων του χώρου. Όπως σημειώνει ο Αντώνης Γαλανόπουλος, Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, τρεις είναι οι παράλληλες κρίσεις που εξελίσσονται και βάζουν ψηλά τον πήχη των απαιτήσεων για τα πολιτικά κόμματα: κρίση εμπιστοσύνης, κρίση αντιπροσώπευσης, κρίση ταυτοτική και ιδεολογική. «Από τις τρεις κρίσεις, οι δυο αφορούν το σύνολο του πολιτικού συστήματος και η τρίτη τις λεγόμενες “προοδευτικές” δυνάμεις ή τις κομματικές δυνάμεις που τοποθετούνται στην πολιτική τοπογραφία από το ΠΑΣΟΚ και προς τα αριστερά», σημειώνει.

Τρίτον, η ΝΔ παρά την μείωση της επιρροής της εξακολουθεί να ελκύει ένα 11,4% αυτών που επιλέγουν τη σοσιαλδημοκρατία. Με άλλα λόγια, εξακολουθεί να «πατάει πόδι» στο χώρο του Κέντρου, στερώντας κυρίως από το ΠΑΣΟΚ τη δυνατότητα διείσδυσης στο ακροατήριο αυτό. Τέταρτον, ένα ετερόκλητο μωσαϊκό οπαδών προσελκύεται από το λόγο της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Η συνολική εικόνα που προκύπτει για την Πλεύση Ελευθερίας είναι αυτή μιας πολιτικής κουλτούρας που χαρακτηρίζεται από μεγάλη διασπορά ιδεολογικών επιλογών, και αριστερώ και δεξιών και κεντρώων, και πολιτισμικά φιλελεύθερων και πολιτισμικά συντηρητικών. Ο κοινός παρονομαστής ωστόσο είναι μια κλίση προς την Κεντροαριστερά και αυτό έχει σαν συνέπεια την αφαίμαξη δύναμης κυρίως από τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και το ΠΑΣΟΚ.