Πολλαπλά μηνύματα προς την Τουρκία εστάλησαν από τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, παρουσία και του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Ειδικότερα, στο προσχέδιο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που αναμένεται να επικυρωθεί και να ενταχθεί στο τελικό κείμενο, βγαίνει «κόκκινη κάρτα» στο τουρκολιβυκό μνημόνιο».
Ακόμα, ο Έλληνας πρωθυπουργός, έκανε ιδιαίτερη αναφορά σε τρίτες χώρες που δεν ευθυγραμμίζονται με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ. Τόνισε ότι η Ευρώπη οφείλει να λάβει υπόψη τα στρατηγικά συμφέροντά της και να μην αντιμετωπίσει αυτές τις συνεργασίες ως business as usual, ή απλώς ως μια επιχειρηματική συναλλαγή.
Αντίστοιχα, πέρασε η ελληνική πρόταση να συμπεριληφθεί στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την ασφάλεια και την άμυνα – συγκεκριμένα για τη συνεργασία της Ε.Ε. με «ομονοούσες χώρες» (like-minded countries) ότι αυτές πρέπει να «συμμερίζονται τους στόχους μας στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας».
Το μήνυμα των Βρυξελλών προς Τουρκία και Λιβύη
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι το Μνημόνιο Συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας Δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη». Αυτό αναφέρεται στο προσχέδιο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και αναμένεται επικυρωθεί και να ενταχθεί στο τελικό κείμενο, καλύπτοντας τις ελληνικές θέσεις.
Ακόμα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε δηλώσεις του προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής, ζήτησε να σταλεί σαφές σήμα στην κυβέρνηση της Λιβύης ότι πρέπει να συνεργαστεί με τα μέλη της Ε.Ε. ώστε τα «σκάφη των δουλεμπόρων να μην εξέρχονται των χωρικών υδάτων της χώρας».
Αναλυτικά οι δηλώσεις Μητσοτάκη:
«Κορυφώνονται σε μεγάλο βαθμό τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, θα μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον μας. Θα έχω την ευκαιρία να αναφερθώ στις πάγιες ελληνικές θέσεις όσον αφορά την ευρύτερη περιοχή μας. Την Μέση Ανατολή, την ανάγκη να διατηρηθεί η εκεχειρία, η οποία επιτεύχθηκε μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, να επανέλθουν όλα τα μέρη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, έτσι ώστε η πυρηνική απειλή του Ιράν να αντιμετωπιστεί όχι με στρατιωτικό αλλά με διπλωματικό τρόπο. Θα επαναλάβω και πάλι την πάγια θέση της ελληνικής κυβέρνησης ότι τώρα είναι η ώρα να επαναφέρουμε στη δημόσια συζήτηση το ζήτημα της εκεχειρίας, της άμεσης εκεχειρίας στη Γάζα, με την ταυτόχρονη απελευθέρωση όλων των ομήρων, ώστε να σταματήσει αυτή η πρωτοφανής ανθρωπιστική κρίση. Να φερθούμε επίσης στα θέματα τα οποία έχουν να κάνουν με την Συρία. Καταδικάζουμε. Θέλω να ελπίζω σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την πρώτη αστική τρομοκρατική επίθεση, η οποία έλαβε χώρα πριν από λίγες ημέρες με στόχο ελληνορθόδοξους χριστιανούς και να στείλουμε ένα σαφές μήνυμα στη μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας ότι απαιτούμε την προστασία όλων των θρησκευτικών μειονοτήτων. Και φυσικά θα μας απασχολήσουν και τα θέματα τα οποία σχετίζονται με τη Λιβύη.
Στα θέματα για τη Λιβύη τέμνονται προτεραιότητες εξωτερικής και μεταναστευτικής πολιτικής όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα έχω την ευκαιρία να ενημερώσω τους συναδέλφους μου για τη σημαντική αύξηση των μεταναστευτικών ροών από την Ανατολική Λιβύη. Και να ζητήσω την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έτσι ώστε άμεσα να αντιμετωπιστεί το ζήτημα αυτό. Θέλω να εκφράσω την ικανοποίησή μου για το γεγονός ότι η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανταποκρίθηκε άμεσα. Ο αρμόδιος Ευρωπαίος Επίτροπος, μαζί με υπουργούς από την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Μάλτα, θα βρεθεί στην Ανατολική και στη Δυτική Λιβύη στις αρχές Ιουλίου, έτσι ώστε να μεταφέρουμε το μήνυμα στις λιβυκές αρχές ότι αυτή η πρακτική δεν μπορεί να γίνει άλλη, να γίνει άλλο ανεκτή.
Όπως ξέρετε, η Ελλάδα έχει ήδη κινητοποιήσει και τις Ενοπλες Δυνάμεις της, έτσι ώστε να υπάρχει μία αποστολή επιτήρησης των λιβυκών αρχών έξω από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα σαφές μήνυμα ότι απαιτούμε να συνεργαστούμε με τις λιβυκές αρχές, ώστε αυτά τα σκάφη των δουλεμπόρων είτε να μη φεύγουν από τις ακτές είτε να επιστρέφουν στις ακτές της Λιβύης πριν αυτά εξέλθουν των χωρικών τους υδάτων.
Κρίνουμε ότι η επανάληψη αυτού του ευρωπαϊκού μηνύματος στην τρέχουσα συγκυρία είναι απολύτως απαραίτητη, έτσι ώστε να καταστεί σαφές και στην Τουρκία, αλλά και στη Λιβύη, ότι το μνημόνιο αυτό, το οποίο υπεγράφη, δεν έχει ουσιαστικά καμία πρακτική και νομική αξία, τόνισε ο πρωθυπουργός.
«Θα δώσουμε για ακόμα μία φορά έμφαση στα ζητήματα της ενέργειας, στον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη μπορεί και πρέπει να έχει πιο προσιτή ενέργεια. Πώς θα δουλέψει καλύτερα η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας για όλους τους καταναλωτές; Πώς θα αυξήσουμε την διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, έτσι ώστε να γίνουμε πιο αυτάρκεις και να μην είμαστε εξαρτημένοι από ακριβές εισαγωγές υδρογονανθράκων από τρίτες χώρες; Και βέβαια στα ζητήματα της ανταγωνιστικότητας θα τονίσουμε επίσης τη βούλησή μας να στηρίξουμε οποιαδήποτε προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κινείται στη λογική της απλοποίησης και του περιορισμού της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας που δημιουργεί πολύ μεγάλο πρόβλημα ανταγωνιστικότητας σε όλες τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις», είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Κεντρικό θέμα η ευρωπαϊκή άμυνα
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα συμπεράσματά του για τη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών των κρατών μελών της ΕΕ, τονίζει ότι «η Ευρώπη πρέπει να καταστεί πιο κυρίαρχη, πιο υπεύθυνη για την άμυνά της και καλύτερα εξοπλισμένη, ώστε να ενεργεί και να αντιμετωπίζει αυτόνομα και συντονισμένα τις άμεσες και μελλοντικές προκλήσεις και απειλές, με μία προσέγγιση 360°», ενώ υπενθυμίζει τα συμπεράσματα της 6ης Μαρτίου 2025.
Ο «πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και οι επιπτώσεις του στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια» αναγνωρίζονται ως «μια υπαρξιακή πρόκληση για την ΕΕ». Για να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει στο κείμενο των συμπερασμάτων του τη δέσμευση «να ενισχύσει αποφασιστικά την ετοιμότητα άμυνας της Ευρώπης μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια».
«Μια ισχυρότερη και ικανότερη ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας θα συμβάλει θετικά στην παγκόσμια και διατλαντική ασφάλεια», τονίζεται στο κείμενο των συμπερασμάτων, μια προσπάθεια που θα είναι συμπληρωματική προς το ΝΑΤΟ, το οποίο όπως τονίζεται αποτελεί «το θεμέλιο της συλλογικής άμυνας» για τα κράτη μέλη που συμμετέχουν.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημειώνει τη δέσμευση των κρατών μελών για «ουσιαστική αύξηση των δαπανών για την άμυνα και ασφάλεια της Ευρώπης» και «καλύτερες κοινές επενδύσεις στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, καλεί τα κράτη μέλη να «συντονίσουν μεταξύ τους την εφαρμογή των σχετικών δεσμεύσεων» και χαιρετίζει την υιοθέτηση του Κανονισμού «SAFE» και την επικείμενη ενεργοποίηση των εθνικών ρητρών διαφυγής στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Επιπλέον, τονίζεται η σημασία της «άμυνας όλων των ευρωπαϊκών συνόρων, χερσαίων, εναέριων και θαλάσσιων», με ιδιαίτερη έμφαση στα «ανατολικά σύνορα της ΕΕ», καθώς και η ανάγκη συνεργασίας με ομοϊδεάτες εταίρους που συμμερίζονται τις πολιτικές ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, μια θέση που δικαιώνει τις ελληνικές θέσεις.
Σε σχέση με τη χρηματοδότηση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητά από τους συννομοθέτες να «εξετάσουν ταχέως την πρόταση για την ενθάρρυνση επενδύσεων που σχετίζονται με την άμυνα στον προϋπολογισμό της ΕΕ». Επιπλέον, υπογραμμίζει τη «σημασία της κινητοποίησης ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων για τη βιομηχανία άμυνας» και καλεί την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να συνεχίσει τις προσπάθειες προσαρμογής των πρακτικών της.
Η ενίσχυση της «ευρωπαϊκής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης άμυνας» είναι κρίσιμη, ώστε να μπορέσει η Ένωση να «παράγει και να προμηθεύει εξοπλισμό στις ποσότητες και με τον επιταχυνόμενο ρυθμό που απαιτείται», σημειώνεται, τονίζοντας τη σημασία τής ανάπτυξης και παράδοσης «κοινών έργων» στον τομέα της άμυνας, με «πλήρη συνοχή με το ΝΑΤΟ» και αξιοποίηση του SAFE.
Καταδίκη για την τρομοκρατική επίθεση στον ελληνορθόδοξο ναό του Προφήτη Ηλία στη Δαμασκό
Στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής αναφέρεται ότι “το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει την πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στην ορθόδοξη εκκλησία του Προφήτη Ηλία στη Δαμασκό και ζητά να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι”. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει ότι “η ανεξαρτησία, η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα της Συρίας εντός ασφαλών συνόρων θα πρέπει να γίνονται πλήρως σεβαστές, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο”.
Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει την πρόσφατη άρση των οικονομικών κυρώσεων κατά της Συρίας, στο πλαίσιο της “σταδιακής, αναστρέψιμης προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης”. Υπενθυμίζει τη σημασία μιας ειρηνικής και χωρίς αποκλεισμούς μετάβασης στη Συρία, απαλλαγμένης από επιβλαβείς ξένες παρεμβάσεις, της προστασίας των δικαιωμάτων των Σύριων από όλα τα εθνοτικά και θρησκευτικά υπόβαθρα χωρίς διακρίσεις, και της μεταβατικής δικαιοσύνης και της συμφιλίωσης.
Μέση Ανατολή
Στην «καταστροφική ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα», στις τελευταίες εξελίξεις με το Ιράν και το Ισραήλ, αλλά και στην κατάσταση στη Συρία αναφέρονται τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη Μέση Ανατολή.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί άμεση κατάπαυση πυρός στη Γάζα και την άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων, που θα οδηγήσει σε οριστικό τερματισμό των εχθροπραξιών. Εκφράζει τη λύπη του για την «άθλια ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα, τον απαράδεκτο αριθμό θυμάτων μεταξύ των αμάχων και τα επίπεδα λιμού» και καλεί το Ισραήλ «να άρει πλήρως τον αποκλεισμό της Γάζας, να επιτρέψει την άμεση και ανεμπόδιστη πρόσβαση και τη διαρκή διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας σε μεγάλη κλίμακα» και να επιτρέψει στον ΟΗΕ και τις υπηρεσίες του, καθώς και στις ανθρωπιστικές οργανώσεις, «να εργαστούν ανεξάρτητα και αμερόληπτα για να σώσουν ζωές».
Στα συμπεράσματά τους, οι ευρωπαίοι ηγέτες επισημαίνουν ότι «το Ισραήλ πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τις υποχρεώσεις του βάσει του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και υπενθυμίζεται «η επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί η προστασία όλων των αμάχων, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων στον ανθρωπιστικό τομέα, ανά πάσα στιγμή, καθώς και των πολιτικών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των ιατρικών εγκαταστάσεων, των σχολείων και των εγκαταστάσεων του ΟΗΕ».
Για τη Δυτική Όχθη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει «την έντονη καταδίκη του για την κλιμάκωση», συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, μετά την αυξανόμενη βία των εποίκων, την επέκταση των παράνομων εβραϊκών οικισμών και τη στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ. Επαναλαμβάνει την έκκλησή του προς το Συμβούλιο να προχωρήσει στις εργασίες για περαιτέρω περιοριστικά μέτρα κατά των εξτρεμιστών εποίκων και των οντοτήτων και οργανώσεων που τους υποστηρίζουν.
Ειδική αναφορά γίνεται στην επανεξέταση της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ, με βάση τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (Άρθρο 2). Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί το Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών να συνεχίσει τις συζητήσεις, στην επόμενη συνεδρίασή του τον Ιούλιο, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της κατάστασης επί τόπου και την έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τη συμμόρφωση του Ισραήλ με το ‘Αρθρο 2 της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ.
Σε ό,τι αφορά το Ιράν, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει την παύση των εχθροπραξιών και παροτρύνει όλα τα μέρη να τηρήσουν το διεθνές δίκαιο, να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να απέχουν από τη λήψη μέτρων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέα κλιμάκωση». Επισημαίνεται, επίσης, ότι «η ΕΕ ήταν πάντα σαφής ότι δεν πρέπει ποτέ να επιτραπεί στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και ότι πρέπει να συμμορφώνεται με τις νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις του για πυρηνική ασφάλεια βάσει της Συνθήκης Μη Διάδοσης».
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει την πρόσφατη άρση των οικονομικών κυρώσεων κατά της Συρίας, στο πλαίσιο της σταδιακής, αναστρέψιμης προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπενθυμίζει τη σημασία μιας ειρηνικής και χωρίς αποκλεισμούς μετάβασης στη Συρία, απαλλαγμένης από επιβλαβείς ξένες παρεμβάσεις, της προστασίας των δικαιωμάτων των Σύρων από όλα τα εθνοτικά και θρησκευτικά υπόβαθρα χωρίς διακρίσεις, και της μεταβατικής δικαιοσύνης και της συμφιλίωσης.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει ότι υποστηρίζει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του λιβανικού κράτους και υπενθυμίζει τον «θεμελιώδη σταθεροποιητικό ρόλο» της Προσωρινής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών (UNIFIL) στο νότιο Λίβανο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την έκκλησή του προς όλα τα μέρη να εφαρμόσουν τους όρους της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός της 27ης Νοεμβρίου 2024 και να εφαρμόσουν το ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
