Με τη Λιβύη συνδέονται κάποιες από τις λαμπρότερες, αλλά και από τις πιο μαύρες σελίδες των ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών. Από τη μεγάλη σύμβαση για την κατασκευή του λιμανιού της Βεγγάζης τον Νοέμβριο του 1960 ξεκίνησε η μακριά πορεία της Αρχιρόδον, που μέσα σε λίγα χρόνια μετετράπη σε έναν από τους ισχυρότερους κατασκευαστικούς ομίλους της Μέσης Ανατολής.
Η Αρχιρόδον με ορμητήριο τη Βεγγάζη ανέλαβε την κατασκευή αρκετών μεγάλων λιμανιών στον αραβικό κόσμο (από την Βηρυτό μέχρι την Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας) και άνοιξε το δρόμο για να δραστηριοποιηθούν στην ίδια περιοχή πολλές ελληνικές εταιρείες. Όμως, η εταιρεία που ίδρυσαν οι Θεοδ. Κωνσταντόπουλος (ιδιοκτήτης της Οδών & Οδοστρωμάτων), Κων/νος Καρπίδας και Γιάννης Ανδρόπουλος είναι και η μοναδική που επέζησε μέχρι σήμερα, έστω με διαφορετική μετοχική σύνθεση. Σήμερα, στο μετοχικό κεφάλαιο της Archirodon συμμετέχουν αραβικά και ελληνικά κεφάλαια.
Το λιμάνι της Βεγγάζης το 1961 © archirodon.net/
Όπως γράφει ο Γιάννης Ανδρόπουλος στο βιβλίο του «Ένας Αιώνας Δράση», «αρκετές ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες θέλησαν να ακολουθήσουν το δικό μας παράδειγμα. Λίγες όμως πέτυχαν, ενώ οι πιο πολλές καταστράφηκαν». Πράγματι στις αρχές της δεκαετίας του ’80 οι ισχυρότεροι ελληνικοί κατασκευαστικοί όμιλοι βούλιαξαν, με κορυφαία παραδείγματα τις ΕΔΟΚ – ΕΤΕΡ και Σκαπανέας.
H σύμβαση για την κατασκευή του λιμανιού της Βεγγάζης
Τότε, όμως, εκμεταλλευόμενος και την στενή σχέση με το ΠΑΣΟΚ αλλά και τις σχέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου με τον Λίβυο ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι διεύρυνε την παρουσία του στην Λιβυή ο όμιλος ΜΕΤΩΝ – ΕΤΕΠ του Χρήστου Αρφάνη. Μαζί με τον συνεταίρο του Ν. Χιώνη, ο Αρφάνης ανέλαβε μέσω της ΕΤΕΠ τεράστια έργα στην Λιβυή ενώ είχε συμφωνήσει να πληρώνεται εν μέρει και με πετρέλαιο. Γι’ αυτό και στα γραφεία του ομίλου στο Μαρούσι λειτουργούσε ολόκληρο dealing room για συναλλαγές σε μαύρο χρυσό.
Η Λιβύη μετέτρεψε μέσα σε λίγα χρόνια τον όμιλο ΜΕΤΩΝ – ΕΤΕΠ σε κολοσσό των κατασκευών, αλλά μετά ήρθε το διεθνές εμπάργκο του 1993. Τότε το καθεστώς του Καντάφι σταμάτησε τις πληρωμές ή πλήρωνε με το σταγονόμετρο με αποτέλεσμα να αρχίσουν και τα προβλήματα ρευστότητας του ομίλου. Όταν ο Χρήστος Αρφάνης πέθανε από ανακοπή καρδιάς (στα 70 του χρόνια) τον Μάιο του 1996 οι πληροφορίες ανέβαζαν τις οφειλές της Λιβύης προς την ΕΤΕΠ σε επίπεδα άνω των 200 εκατ. ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται οι τόκοι! Οι οφειλές του Καντάφι μαζί με τα προβλήματα στη διαδοχή οδήγησαν μέσα σε λίγα χρόνια στην κατάρρευση του ομίλου ΜΕΤΩΝ – ΕΤΕΠ τα περιουσιακά στοιχεία του οποίου πέρασαν στην ΑΕΓΕΚ και μετά την κατάρρευση και της τελευταίας στις τράπεζες.
Ακόμα και το 2010, όταν ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου επισκέπτονταν τον Καντάφι «για επενδύσεις» έμπαινε στο τραπέζι το θέμα των οφειλών της Λιβύης προς τις ελληνικές κατασκευαστικές και άλλες επιχειρήσεις. Εκτός από την Αρχιρόδον (που ποτέ δεν έφυγε μέχρι να ξεσπάσει το 2011 η εμφύλια διαμάχη που οδήγησε στο θάνατο του Καντάφι και σε πολυετή αναταραχή) και την ΕΤΕΠ, αρκετοί Έλληνες εργολάβοι είχαν αναλάβει έργα στη χώρα. Σε μια από τις επισκέψεις του Γ. Παπανδρέου, λίγο πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος, είχε κυκλοφορήσει πως οι συνολικές οφειλές προς τις ελληνικές επιχειρήσεις έφταναν τα 520 εκατ. ευρώ! Ανάμεσα στις τεχνικές εταιρείες που περίμεναν επί χρόνια τα χρωστούμενα ήταν και η Ηπειρωτική – Νεοδομή, ΕΚΤΕ, Sikelis, J&P Overseas (πρώην μητρική της εισηγμένης ΑΒΑΞ), Αρχιμήδης, κ.α.
Γιώργος Παπανδρέου – Μουαμάρ Καντάφι © Eurokinissi
Ισχυρή παρουσία στην Λιβύη είχε παραδοσιακά και ο κυπριακός όμιλος J&P Overseas (που χρεοκόπησε προ ετών) και μέσω αυτού είχε αναλάβει έργα στη χώρα και η ελληνική ΑΒΑΞ. Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος στη χώρα, χρειάστηκε να στείλει η ελληνική κυβέρνηση C-130 προκειμένου να απεγκλωβιστούν δεκάδες εργαζόμενοι της ΑΒΑΞ που βρίσκονταν στην τοποθεσία Faregh, βαθιά μέσα στην έρημο. Ταυτόχρονα κινητοποιήθηκαν και πλοία ελληνικών ακτοπλοϊκών εταιρειών προκειμένου να φύγουν από τη χώρα εκατοντάδες Κινέζοι εργαζόμενοι σε τεχνικά και ενεργειακά έργα. Παρά τη δυσάρεστη εμπειρία, η ΑΒΑΞ προχώρησε το 2019 στην απόκτηση της PSM Supplier Limited (PSM) που εδρεύει στα Channel Islands και είχε αναλάβει ενεργειακό έργο, μέσω δύο ξεχωριστών συμβάσεων, στο κοίτασμα πετρελαίου Faregh της Λιβύης, με πελάτη τη WAHA Oil Company.
Δυσάρεστη είναι και η εμπειρία της Μυτιληναίος που είχε αναλάβει την κατασκευή της μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Τομπρούκ πριν από περίπου τέσσερα χρόνια. Πριν από λίγους μήνες είχε κυκλοφορήσει πως το έργο ενδέχεται να ξεκολλήσει, χωρίς να υπάρχουν από τότε νεότερα για την πορεία υλοποίησής του. Η συμβατική αξία του έργου έφτανε τα 400 εκατ. δολάρια.
Γι’ αυτό το λόγο σήμερα, που γίνονται νέες προσπάθειες αποκατάστασης των σχέσεων με την Λιβυή, κάποιοι παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις.
