Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει αντιμετωπίσει ποικίλες -και ταυτόχρονες- κρίσεις. Πρόσφατο παράδειγμα η «γεωδυναμική» κρίση του Αιγαίου, η οποία αν και δεν έχει πλήρως αναπτυχθεί, δείχνει τη σημασία της επαρκούς προετοιμασίας έναντι του “ξαφνικού”. Επιβεβαιώνει ταυτόχρονα όμως και τη χρησιμότητα του foresight σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης , όπως αυτό υλοποιείται στη χώρα μας εδώ και σχεδόν 3 χρόνια.
Και μπορεί το παράδειγμα να μην εντάσσεται στο πεδίο αναφοράς του foresight, αποτελεί όμως ένα φαινόμενο, το οποίο αν και δεν μπορεί να προβλεφθεί, μελετάται μέσα από σήματα που δίνει και μάλιστα μέσω χρονοσειράς στο επέκεινα. Οι συσχετισμοί ξεκάθαροι. Στόχος αυτής της μελέτης δεν είναι η γνώση του γεγονότος – μέγεθος σεισμού στο παράδειγμα – αλλά η καλύτερη προετοιμασία έναντι των πιθανών επιπτώσεων.
Ομοίως λοιπόν και στο εφαρμοσμένο foresight σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής, η χώρα οφείλει να υιοθετήσει μεθοδολογίες, ώστε να προνοήσει και να θωρακιστεί έναντι μελλοντικών προκλήσεων. Σε πρόσφατη δημοσίευσή του, ο ΟΟΣΑ παρουσίασε την εργαλειοθήκη Strategic Foresight, η οποία βοηθά τις κυβερνήσεις να προβλέπουν κινδύνους και να σχεδιάζουν ανθεκτικές πολιτικές. Το εργαλείο αυτό προτείνει μία διαδικασία πέντε βημάτων: αμφισβήτηση παραδοχών, δημιουργία σεναρίων, δοκιμασία αντοχής στρατηγικών και ανάπτυξη εφαρμόσιμων σχεδίων. Χώρες όπως η Νέα Ζηλανδία, ο Καναδάς και οι Κάτω Χώρες έχουν ήδη ενσωματώσει επιτυχώς αυτά τα εργαλεία στην παραγωγή πολιτικών τους.
Δύο από τις σημαντικότερες εθνικές μας προκλήσεις είναι η κλιματική ανθεκτικότητα και οικονομική σταθερότητα έναντι διαταραχών προερχόμενων από την κλιματική κρίση. Η χώρα αντιμετωπίζει αυξανόμενες περιβαλλοντικές απειλές, όπως παρατεταμένες πυρκαγιές, εκτεταμένες πλημμύρες και ακραίες θερμοκρασίες. Ταυτόχρονα, η οικονομία της Ελλάδας είναι ευάλωτη στις διακυμάνσεις του τουρισμού, στην αγροτική παραγωγή και στις παγκόσμιες ενεργειακές κρίσεις, παρά τα σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της στρατηγικής ενεργειακής αυτονομίας που έχουν γίνει την τελευταία πενταετία.
Για να ενισχυθεί όμως περαιτέρω η οικονομική σταθερότητα, η Ελλάδα καλείται να αναπτύξει σενάρια οικονομικού σχεδιασμού, προετοιμάζοντας εναλλακτικά μέλλοντα όπου η τεχνητή νοημοσύνη διαταράσσει τις αγορές εργασίας, οι ενεργειακές εξαρτήσεις αλλάζουν, οι γεωπολιτικές ισορροπίες κλονίζονται και η παγκόσμια τουριστική ζήτηση μειώνεται. Μέσα από αυτή την προληπτική προσέγγιση σταθμισμένων σεναρίων, η χώρα μπορεί να σχεδιάσει πολιτικές που θα περιορίζουν τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις.
Η υιοθέτηση του strategic foresight σε επίπεδο δημόσιων πολιτικών περιλαμβάνει πρακτικές, όπως την τακτική επανεξέταση των υφιστάμενων παραδοχών, την ανάπτυξη διαφόρων μελλοντικών σεναρίων βασισμένων στις τρέχουσες τάσεις και τις πιθανές διαταραχές, την αξιολόγηση των υφιστάμενων πολιτικών έναντι αυτών των σεναρίων και την διαμόρφωση ευέλικτων στρατηγικών που μπορούν να προσαρμοστούν σε διάφορες μελλοντικές εξελίξεις. Μέσω της θεσμοθέτησης αυτών των πρακτικών, η Ελλάδα μπορεί να μεταβεί από μια διαχειριστική σε μια προληπτική προσέγγιση, διασφαλίζοντας ανθεκτικότητα έναντι μελλοντικών κρίσεων.
Εστιάζοντας στην κλιματική ανθεκτικότητα και την οικονομική σταθερότητα και εφαρμόζοντας σχεδιασμό βασισμένο σε σενάρια, η χώρα μπορεί να προετοιμαστεί καλύτερα για μελλοντικές διαταραχές και να διαφυλάξει τα εθνικά της συμφέροντα. Σε έναν διαρκώς απρόβλεπτο και μεταβαλλόμενο εκθετικά κόσμο, η προληπτική διακυβέρνηση είναι το κλειδί για τη διασφάλιση ενός βιώσιμου και σταθερού μέλλοντος. Σταθερού όχι γιατί δεν μεταβάλλεται, αλλά γιατί για την όποια δυναμική αλλαγή, θα υπάρχει ήδη το αντίστοιχο σενάριο που θα χρησιμοποιηθεί ως πλοηγός στα νέα άγνωστα νερά.
