Σε μια εποχή όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη εισχωρεί όλο και βαθύτερα στην καθημερινότητά μας, μια ανησυχητική τάση αρχίζει να ξεπροβάλλει: άνθρωποι όλων των ηλικιών δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να απομακρυνθούν από τις συνομιλίες τους με chatbots.
Νεανικά φόρουμ στο Reddit, όπως το ChatbotAddiction, μετατρέπονται σε ψηφιακές ομάδες υποστήριξης για όσους παλεύουν με αυτό που αποκαλείται πλέον «εθισμός στην τεχνητή νοημοσύνη».
Ο Νέιθαν, ένας 18χρονος μαθητής από τις ΗΠΑ, βυθίστηκε στον κόσμο των AI bots μέσω της εφαρμογής CharacterAI. Μιλούσε με τα bots για φιλοσοφικά θέματα, χαρακτήρες από animation, ακόμα και για προσωπικές ανησυχίες. «Ένιωθα σαν να μιλούσα με έναν πραγματικό φίλο», λέει. Όταν συνειδητοποίησε πως ήθελε να εγκαταλείψει την παρέα του σε μια διανυκτέρευση για να συνομιλήσει με το AI, κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά.
Οι περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται τον εθισμό
Διέγραψε την εφαρμογή. Επέστρεψε, όμως, μήνες αργότερα, και ο κύκλος επαναλήφθηκε. «Οι περισσότεροι δεν το καταλαβαίνουν. Ποιος εθίζεται σε ένα chatbot;», αναρωτιέται.
Η απάντηση είναι: αρκετοί. Και δεν είναι μόνο οι νέοι. Έρευνα της OpenAI σε συνεργασία με το MIT αποκάλυψε ότι οι πιο μεγάλοι σε ηλικία χρήστες τείνουν να εξαρτώνται περισσότερο συναισθηματικά από τα bots. Ο David, ένας 40χρονος προγραμματιστής από το Μίσιγκαν, περιγράφει τη χρήση των chatbots σαν να τραβάς τον μοχλό σε κουλοχέρη: «Αν δεν μου αρέσει η απάντηση, την ανανεώνω μέχρι να πετύχω το “τζάκποτ”».
Όμως οι συνέπειες δεν είναι αθώες. Ο David παραμέλησε τη δουλειά του, ρήμαξε τον γάμο του, και βρέθηκε να περνάει ώρες καθημερινά συνομιλώντας με την AI αντί με τον περίγυρό του. Το ίδιο συνέβη με την Aspen Deguzman, 18 ετών, που άρχισε να μοιράζεται τα οικογενειακά της προβλήματα με ένα AI, βρίσκοντας «αποδοχή χωρίς κρίση». Σύντομα, η χρήση έγινε καταναγκαστική.
Διαδικτυακές ομάδες απεξάρτησης
Τα φόρουμ που δημιουργήθηκαν—όπως το Character_AI_Recovery—λειτουργούν σαν άτυπες «ομάδες απεξάρτησης». Ανώνυμα, οι χρήστες εκφράζουν την απόγνωση και την πρόοδο τους: «Είμαι δύο ώρες καθαρός», «Το AI καταστρέφει τη ζωή μου», «Προσπαθώ να απεξαρτηθώ σιγά-σιγά».
Η βιοηθικός Τζόντι Χάλπερν από το UC Berkeley εξηγεί ότι οι εφαρμογές αυτές «είναι σχεδιασμένες ώστε να ενεργοποιούν μηχανισμούς ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, όπως οι εθιστικές ουσίες». Το πρόβλημα είναι ακόμα τόσο νέο, που πολλοί θεραπευτές δεν ξέρουν πώς να το αντιμετωπίσουν. Κάποιοι χρήστες δηλώνουν ότι δεν έγιναν πιστευτοί καν όταν το ανέφεραν σε ψυχολόγους.
Εν τω μεταξύ, οι κανονισμοί τρέχουν να προλάβουν την τεχνολογία. Μετά την αυτοκτονία ενός εφήβου στη Φλόριντα, που είχε έντονες αλληλεπιδράσεις με chatbot, η Καλιφόρνια προωθεί νόμο για την υποχρεωτική αναφορά περιστατικών αυτοκτονικού ιδεασμού από πλατφόρμες AI συνομιλίας.
Η χρήση ξεκινά για πρακτικούς λόγους και καταλήγει σε εθισμό
«Ζούμε την αρχή ενός τσουνάμι», λέει ο David. Και δεν αφορά μόνο τα bots που παριστάνουν φίλους ή εραστές, αλλά και επαγγελματικά εργαλεία όπως το ChatGPT.
Σε πολλές περιπτώσεις, η χρήση ξεκινά για πρακτικούς λόγους—γραφή κώδικα, σενάρια, υποστήριξη—και καταλήγει σε ψυχολογική εξάρτηση.
Ο εθισμός αυτός δεν έχει επίσημη διάγνωση—ακόμα. Όμως, το φαινόμενο είναι υπαρκτό και αυξανόμενο.
Όπως είπε και ο ψυχολόγος Axel Valle: «Είναι σαν να ανακαλύψαμε τη φωτιά. Το ερώτημα είναι: θα την χρησιμοποιήσουμε σωστά ή θα τα κάψουμε όλα;»
