Η ανεξέλεγκτη εξάπλωση των «finfluencers» –των influencers που προσφέρουν επενδυτικές συμβουλές και υποσχέσεις για αμύθητο πλούτο μέσω TikTok, Instagram, Facebook και YouTube– έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία σε πολιτικούς και τραπεζικά στελέχη στο Ηνωμένο Βασίλειο, με το βλέμμα στραμμένο στους τεχνολογικούς κολοσσούς που αδυνατούν – ή αδιαφορούν – να αναλάβουν ουσιαστική δράση.
Finfluencers: Επικίνδυνοι σύμβουλοι στα social media
Άνδρες με ρολόγια Rolex, πισίνες και ιδιωτικά τζετ υπόσχονται πλουτισμό με «ψιλά», ενώ πλασάροντας μία πολυτελή ζωή ισχυρίζονται ότι αποκαλύπτουν επενδυτικά μυστικά που κάποιοι ισχυροί δεν θέλουν να γνωστοποιηθούν. Αυτή είναι η εικόνα που κυριαρχεί στα προφίλ των finfluencers, οι οποίοι προσελκύουν εκατομμύρια ακόλουθους – ιδιαίτερα από τη γενιά Gen Z.
Σύμφωνα με στοιχεία της Barclays, τα οποία επικαλείται το Politico, 4 στους 10 νέους στο Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνουν επενδυτικές συμβουλές από finfluencers, με το TikTok να είναι η δημοφιλέστερη πλατφόρμα. Ωστόσο, έρευνα του Ελβετικού Χρηματοοικονομικού Ινστιτούτου το 2025 δείχνει ότι η πλειονότητα των finfluencers όχι μόνο δεν αποφέρουν κέρδη στους ακολούθους τους, αλλά οδηγούν σε ζημίες. Συγκεκριμένα, το 56% θεωρείται «αντι-ικανό», δηλαδή οι συμβουλές τους συσχετίζονται με αρνητικές αποδόσεις, ενώ μόνο το 28% χαρακτηρίζεται ως «ικανό».
Παρ’ όλα αυτά, οι μη ικανοί finfluencers συγκεντρώνουν περισσότερους ακόλουθους και μεγαλύτερη επιρροή. Όπως σχολιάζει η βουλευτής των Εργατικών Ρέιτσελ Μπλέικ, το πρόβλημα είναι ότι «σε αντίθεση με τις τράπεζες ή τους πιστοποιημένους συμβούλους, οι finfluencers δεν είναι ρυθμισμένοι και είναι δύσκολο να αξιολογήσεις την ποιότητα των συμβουλών τους».
Ανύπαρκτος έλεγχος από τις πλατφόρμες
Η Αρχή Χρηματοοικονομικής Συμπεριφοράς (FCA), η ρυθμιστική αρχή της Βρετανίας, βρίσκεται αντιμέτωπη με την πρόκληση να ελέγξει περιεχόμενο που προέρχεται συχνά από διαφορετικές χώρες, χωρίς δικαιοδοσία και χωρίς τη βοήθεια των ίδιων των πλατφορμών. Σε ακρόαση ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής τον Απρίλιο, στελέχη της FCA τόνισαν ότι η αφαίρεση ενός επικίνδυνου βίντεο μπορεί να πάρει έως και έξι εβδομάδες – χρόνος αρκετός για να το έχουν δει εκατομμύρια και να έχουν ήδη επενδύσει.
Η Μπεθ Χάρις, επικεφαλής οικονομικού εγκλήματος της FCA, υπογράμμισε ότι η συνεργασία των Big Tech είναι ελλιπής, κατονομάζοντας μάλιστα τη Meta ως τη χειρότερη στην ανταπόκριση. Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Αν εμείς βλέπουμε αυτό το περιεχόμενο, μπορούν και αυτοί. Θα έπρεπε να το ελέγχουν».
Η FCA καταγγέλλει πως σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και όταν οι πλατφόρμες απομακρύνουν ένα παράνομο post, αυτό επανεμφανίζεται σχεδόν πανομοιότυπο. Στην περίπτωση της Meta, πάνω από το 55% των αφαιρεθέντων διαφημίσεων εντοπίστηκαν ξανά.
Η Επιτροπή Οικονομικών έχει ήδη ζητήσει εξηγήσεις από τη διευθύντρια δημόσιας πολιτικής της Meta στο Ηνωμένο Βασίλειο, Ρεμπέκα Στίμσον, χωρίς όμως να λάβει επίσημη απάντηση μέχρι την καταληκτική ημερομηνία της 20ής Ιουνίου. Παράλληλα, η FCA συμμετείχε πρόσφατα σε διεθνή «εβδομάδα δράσης» με άλλες πέντε χώρες, με στόχο την προστασία των πολιτών από παράνομες χρηματοοικονομικές προωθήσεις.
Ωστόσο, η FCA παραδέχεται ότι διαθέτει μόνο εθελοντικές εξουσίες έναντι των τεχνολογικών εταιρειών. Όπως τονίζει η Χάρις, «δεν μπορούμε να τους υποχρεώσουμε. Εξαρτόμαστε από την καλή θέλησή τους».
Συλλήψεις και πρόστιμα
Παρά την ελλιπή συνεργασία των Big Tech, οι αρχές έχουν πετύχει κάποιες νίκες. Στις ΗΠΑ, η Κιμ Καρντάσιαν κλήθηκε να πληρώσει πρόστιμο 1,26 εκατομμυρίων δολαρίων το 2022 επειδή προώθησε ένα αμφιλεγόμενο κρυπτονόμισμα χωρίς να αποκαλύψει ότι πληρώθηκε 250.000 δολάρια για αυτό.
Στη Βρετανία, η FCA έχει ήδη απαγγείλει κατηγορίες σε επτά διασημότητες reality, όπως συμμετέχοντες του Love Island και του The Only Way Is Essex, ενώ έχει ανακρίνει άλλους 20 finfluencers. Τον Ιούνιο προχώρησε σε τρεις συλλήψεις, κινώντας ποινικές διώξεις και εκδίδοντας δεκάδες προειδοποιητικά έγγραφα.
Ωστόσο, η πληθώρα περιεχομένου και η ευκολία με την οποία αναδημοσιεύεται καθιστούν τον αγώνα άνισο. Όπως εξηγεί ο Τζόναθαν Φροστ, ειδικός στην απάτη και πρώην στέλεχος της Αστυνομίας του Σίτι του Λονδίνου, το βασικό πρόβλημα είναι η δικαιοδοσία. «Οι πλατφόρμες έχουν τα δεδομένα και την ισχύ να αστυνομεύσουν το φαινόμενο. Η επιβολή του νόμου πρέπει να είναι έσχατη λύση», σημειώνει.
Μπροστά στην αδυναμία ελέγχου των finfluencers, ορισμένοι θεσμοί ακολουθούν διαφορετική προσέγγιση. Ο Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Άντριου Μπέιλι, παραχώρησε πρόσφατα συνέντευξη σε TikTokers προκειμένου να μεταφέρει τη νομισματική πολιτική σε κοινό νεότερης ηλικίας.
Παράλληλα, η FCA ανακοίνωσε νέους κανόνες τον Ιούνιο που επαναπροσδιορίζουν τα όρια μεταξύ καθοδήγησης και επενδυτικής συμβουλής, επιτρέποντας στις νόμιμες χρηματοοικονομικές εταιρείες να προσφέρουν πιο στοχευμένες πληροφορίες στους καταναλωτές.
Όπως δήλωσε η Τζέιν Όπερμαν, διευθύνουσα σύμβουλος της Lloyds για τις σχέσεις με τους καταναλωτές, «οι πελάτες θέλουν καθοδήγηση. Θέλουν συμβουλές. Ξέρουμε ότι πολλοί καταλήγουν στους influencers που τους πείθουν να επενδύσουν σε αμφιλεγόμενα προϊόντα και μετά προσπαθούμε να μαζέψουμε τα κομμάτια».
Η δράση των finfluencers αποκαλύπτει ένα σοβαρό έλλειμμα στην πρόσβαση σε ποιοτική, επαγγελματική οικονομική πληροφόρηση. Κι αν δεν κλείσει αυτό το κενό, τα social media θα συνεχίσουν να είναι πεδίο κινδύνου για όσους αναζητούν εύκολο πλουτισμό χωρίς καθοδήγηση.
