Για αρκετούς ανθρώπους, αν όχι για τους περισσότερους, το smartphone έχει γίνει αναπόσταστο κομμάτι της καθημερινότητας. Το ίδιο και το γκουγκλάρισμα, που παραμένει ίδιο για πάνω από δύο δεκαετίες. Ωστόσο, ακόμα και στα πιο πετυχημένα success story του 21ου αιώνα, όπως η Google ή η Apple, η απουσία μετασχηματισμού – εξέλιξης είναι η αρχή της πτώσης.
Όταν ο Στιβ Τζομπς οραματίστηκε μια πρωτοποριακή για την εποχή συσκευή, που θα είναι τηλέφωνο, θα λειτουργεί ως σημειωματάριο και φωτογραφική μηχανή, θα είναι ημερολόγιο, θα παίζει μουσική και θα επιτρέπει τη σύνδεση στο διαδίκτυο, η κυριαρχία της Nokia ήταν αδιαπραγμάτευτη. Για τους χρήστες εμβληματικών μοντέλων της όπως το 3310 ή το 3330, το να μιλούν στο τηλέφωνο, να στέλνουν μηνύματα με γραμμικά σχέδια και εικόνες σε συγγενείς και φίλους, αλλά και να παίζουν «φιδάκι» ή «εξωγήινοι» ήταν αρκετά για να εξασφαλίσουν την πρωτοκαθεδρία στη φινλανδική εταιρεία.
Όλα αυτά μέχρι το 2007 και την επίσημη «πρώτη» του iPhone. Η δαρβινική φυσική επιλογή έφερε ανακατατάξεις, «εξαφανίζοντας» αρκετά γρήγορα από τον παγκόσμιο χάρτη των συσκευών κινητής τηλεφωνίας τη Nokia, οι διοικούντες την οποία δεν μπόρεσαν να δουν αυτό που είδε ο Στιβ Τζομπς: Ένα κινητό τηλέφωνο σε ρόλο… «ελβετικού σουγιά», με πολλαπλές λειτουργίες, που μπορεί να αντικαταστήσει έως και 15 διαφορετικές συσκευές. Πρακτικά η Nokia πλήρωσε τον εφησυχασμό της την περίοδο των «7 παχιών αγελάδων», λησμονώντας όμως αυτό που επακολούθησε στο όνειρο του Αιγύπτιου φαραώ και το οποίο θα έπρεπε να λειτουργήσει ως προειδοποίηση.
Εξ ου και δεν προκαλεί εντύπωση ότι η Google έχει ξεκινήσει τη διαδικασία για να σπρώξει τους χρήστες της προς το Gemini, «πειράζοντας» τον περίφημο αλγόριθμο (που μεγάλωσε γενιές και γενιές) με διαδοχικά updates που προκαλούν «πονοκέφαλο» σε διαφημιστές και διαφημιζόμενους. Από το λανσάρισμα της λειτουργίας AI Overview το 2024 ήταν ξεκάθαρο ότι «κάτι δεν πάει καλά με το Google search». Δεν ήταν, μάλιστα, λίγοι εκείνοι που επεσήμαναν ότι η Google δείχνει έτοιμη να «σκοτώσει» το παραδοσιακό googlάρισμα, προκειμένου να ανταγωνιστεί τον Νο1 κίνδυνο που ακούει στο όνομα ChatGPT και να αποφύγει έτσι η αναζήτησή της να έχει τη μοίρα της Δομής, της Ήλιος και των υπόλοιπων εγκυκλοπαιδειών του προηγούμενου αιώνα. Σύμφωνα με ανάλυση του Economist, το ερώτημα δεν είναι αν θα υπάρξει νέα τάξη πραγμάτων στα smartphones, αλλά τι μορφή θα έχει.
Τα κλικ της Google
Εδώ και 25 χρόνια, η αρχική σελίδα της Google παρέμενε σχεδόν αμετάβλητη: Ένα λευκό φόντο, ένα απλό πλαίσιο αναζήτησης και ένα λογότυπο που έγινε συνώνυμο του διαδικτύου. Από την αναζήτηση του πιο προσιτού καταλύματος για διακοπές και του «πόσο ήρθε ο αγώνας…» μέχρι του «πότε θα γίνει η πληρωμή επιδομάτων» και «γιατί κιτρινίζουν τα φύλλα στα φυτά», η Google αποτέλεσε για δισεκατομμύρια χρήστες την πρώτη και συχνά μοναδική επιλογή στην αναζήτηση της πληροφορίας.
Η εταιρεία, που ξεκίνησε ως πανεπιστημιακή ιδέα από δύο φοιτητές του Στάνφορντ, μετατράπηκε σε κολοσσό του διαδικτύου -και ίσως στο μεγαλύτερο επιχειρηματικό success story της σύγχρονης εποχής. Με το 90% των παγκόσμιων αναζητήσεων να περνούν από τους διακομιστές της και έσοδα 350 δισ. δολαρίων μόνο πέρυσι, η Google κατάφερε να μετατρέψει τα «κλικ» σε χρυσό, θέτοντας παράλληλα τους δικούς της κανόνες (βλ. SEO) στο πλαίσιο ενός επαναλαμβανομένου μοτίβου, όπου «αν δεν βγαίνεις στη πρώτη σελίδα, έχεις λιγότερα κλικ», άρα λιγότερη διαφήμιση και επομένως μεγαλύτερο πρόβλημα επιβίωσης.
Ωστόσο, μια νέα εποχή φαίνεται να ανατέλλει. Η Google παρουσίασε πρόσφατα την πολλά υποσχόμενη λειτουργία «AI Mode», η οποία δείχνει και τις μελλοντικές προθέσεις της Alphabet: Έναν ριζικά διαφορετικό τρόπο αναζήτησης, που θυμίζει συνομιλία με ψηφιακό σύμβουλο (bots). Αντί, δηλαδή, για τη γνωστή λίστα με τους μπλε συνδέσμους, οι χρήστες λαμβάνουν προσαρμοσμένες απαντήσεις, συνοδευόμενες από συνοπτικά σημεία και επιλεγμένες πηγές.
Πρόκειται για μια τεχνολογική στροφή που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το διαδίκτυο. Οι χρήστες πλέον δεν χρειάζεται να διαμορφώνουν τις ερωτήσεις τους, σύμφωνα με τον αλγόριθμο. Το μόνο που έχουν να κάνουν είναι απλώς να μιλούν όπως θα το έκαναν σ’ έναν άνθρωπο και η Google θα τους καταλάβει, παρέχοντάς τους στοχευμένο και πλούσιο υλικό προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.
Γιατί η Google «σκοτώνει» το search
Αυτή η ριζική μετάβαση δεν είναι τυχαία. Η εμφάνιση του ChatGPT από την OpenAI, στις αρχές του 2023, προκάλεσε «κόκκινο συναγερμό» στο εσωτερικό της Google. Για πρώτη φορά, ένας τεχνολογικός αντίπαλος κατάφερε να προσφέρει μια εμπειρία πληροφόρησης όχι απλώς εφάμιλλη, αλλά πιο άμεση, πιο προσωπική και -για πολλούς- πιο χρήσιμη,σε μια εποχή όπου οι καταναλωτές δεν δείχνουν διατεθειμένοι να δώσουν χρόνο στα πράγματα.
Με περισσότερους από 700 εκατ. χρήστες σε εβδομαδιαία βάση, το ChatGPT άλλαξε τις προσδοκίες του κοινού. Η αναζήτηση μέσω chatbot μοιάζει πιο φυσική και ανθρώπινη -κι αυτό είναι κάτι που η Google δεν μπορούσε να αγνοήσει. Η απειλή δεν είναι μόνο τεχνολογική, αλλά και επιχειρηματική: Αν οι χρήστες σταματήσουν να βλέπουν διαφημίσεις, χάνεται το θεμέλιο του επιχειρηματικού μοντέλου της Alphabet.
Το AI Mode είναι μόνο η αρχή. Προσφέρει ήδη εξατομικευμένες απαντήσεις, μπορεί να αποκλείει αποτελέσματα που ο χρήστης θεωρεί ανεπιθύμητα, και σύντομα θα μπορεί να θυμάται προτιμήσεις, να οργανώνει ταξίδια ή να προτείνει δραστηριότητες με ακρίβεια που θυμίζει προσωπικό βοηθό, όπως στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας των 70’s και των 80’s. OpenAI και Google κονταροχτυπιούνται για το ποιος θα παρουσιάσει τους καλύτερους «ψηφιακούς μπάτλερ»: bots ικανά να αναλαμβάνουν κρατήσεις σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, να κάνουν ηλεκτρονικές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών ή να κάνουν ακόμα και καθημερινές εργασίες. Κι όλα αυτά μέσω φωνής του χρήστη.
Ο πόλεμος του Ζούκερμπεργκ στο iPhone
Στο παιχνίδι δείχνει να μπαίνει δυναμικά και η Meta. Υπενθυμίζεται ότι ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, στην ανάρτηση που είχε κάνει όταν βγήκαν τα οικονομικά αποτελέσματα της Meta, είχε περιγράψει το όραμά του για ένα μέλλον πέρα από το κινητό τηλέφωνο. Πιο συγκεκριμένα, ο «Mr Facebook» οραματίζεται έναν κόσμο όπου οι βασικές προσωπικές συσκευές δεν θα είναι πια τα smartphones, αλλά πιο «έξυπνα» εργαλεία όπως γυαλιά με δυνατότητα όρασης, ακοής και κατανόησης του περιβάλλοντος και των ανθρώπινων αναγκών σε πραγματικό χρόνο. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, τέτοιες συσκευές θα αντικαταστήσουν τους παραδοσιακούς υπολογιστές και θα αποτελούν το κέντρο της ψηφιακής εμπειρίας του κάθε χρήστη.
Η Meta έχει ήδη παρουσιάσει τα πρώτα της «έξυπνα γυαλιά» με ενσωματωμένα μικρόφωνα, κάμερες και ηχεία. Δεν είναι τόσο θελκτικά στα μάτια του καταναλωτή, ωστόσο η προσπάθεια επιβεβαιώνει ότι η Meta το… ψάχνει, αντιλαμβανόμενη πού πηγαίνει ο ανταγωνισμός. Το επόμενο βήμα, σύμφωνα με τον Ζούκερμπεργκ, είναι η προσθήκη οθονών στους φακούς, ώστε ο χρήστης να αλληλεπιδρά άμεσα και οπτικά με την τεχνητή νοημοσύνη.
Κεντρική ιδέα αυτού του νέου τεχνολογικού οράματος είναι η «προσωπική υπερνοημοσύνη» -μια μορφή AI που κατανοεί τον άνθρωπο σε βάθος, τους στόχους του, τις καθημερινές του συνήθειες και του προσφέρει υποστήριξη και καθοδήγηση. Πρόκειται για μια μετάβαση από τις οθόνες και τα πληκτρολόγια, σε μια εμπειρία όπου η τεχνολογία «νιώθει» και «αντιλαμβάνεται». Ωστόσο, όπως φάνηκε στην πράξη, ο δρόμος για το Meta ΑΙ αναμένεται να μακρύς.
Η μητρική του Facebook το γνωρίζει, γι’ αυτό και έχει βγει στη γύρα, προσφέροντας αμοιβές έως και 100 εκατ. δολάρια για την προσέλκυση κορυφαίων ειδικών στην AI. Η στρατηγική αυτή εντάσσεται και στον ευρύτερο ανταγωνισμό με την Apple, με την οποία η Meta έχει συχνά έμμεσες συγκρούσεις λόγω της εξάρτησης της από το iPhone για τις εφαρμογές της, όπως το Instagram και το WhatsApp. Ο Ζούκερμπεργκ επιδιώκει να απεξαρτηθεί από αυτήν την πλατφόρμα και δεν το κρύβει.
Από την πλευρά της, η Apple υπερασπίζεται τη θέση του iPhone στην καθημερινότητα, με τον Τιμ Κουκ να υποστηρίζει ότι είναι δύσκολο να «φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς αυτό», αφήνοντας όμως περιθώριο για νέες συσκευές που θα λειτουργούν επικουρικά.
Άλλωστε, πολύ πρόσφατα η εταιρεία παρουσίασε μεταξύ άλλων τα νέα της μοντέλα iPhone Air και iPhone 17 Pro, με το δεύτερο να διαθέτει τη μεγαλύτερη μπαταρία που έχει τοποθετηθεί ποτέ σε iPhone.
Πώς θα μοιάζει ο διάδοχος του smartphone
«Όταν τα bots θα μπορούν να καταλάβουν και να απαντούν με φυσική γλώσσα, για πόσο καιρό ακόμη θα συνιστά “κορυφή της τεχνολογίας” το να κοιτάμε ένα μαύρο γυάλινο παραλληλόγραμμο κουτί στην παλάμη μας;». Η συγκεκριμένη ατάκα ανήκει στον Sir Jony Ive, τον Βρετανό σχεδιαστή πίσω από το iPhone και το iPod της Apple, ο οποίος προσφέρει πλέον τις υπηρεσίες του στην OpenAI.
Ο ίδιος παραμένει «Σφίγγα», αποφεύγοντας να αποκαλύψει πώς θα μοιάζει η συσκευή που θα διαδεχτεί το smartphone. Ωστόσο, αναλυτές εκτιμούν ότι δεν θα έχει οθόνη, εξέλιξη ορόσημο που -σε σημειολογικό επίπεδο- παραπέμπει στη ρήξη με το παρελθόν. Επίσης, το πιθανότερο είναι να φοριέται και όχι να κρατιέται στο χέρι. Μπορεί να είναι από ένα μενταγιόν στον λαιμό μέχρι μια καρφίτσα στο πέτο, με κάμερα και μικρόφωνο: Ένα «τρίτο» μάτι που θα βλέπει, θα ακούει και θα δίνει απαντήσεις σε ερωτήσεις του χρήστη, φθάνοντας στο σημείο να παίρνει πρωτοβουλίες «πριν από εμάς, για εμάς».
«Ο Jony μου έδωσε πρόσφατα ένα από τα πρωτότυπα για να το πάρω στο σπίτι, και έτσι μπόρεσα να βιώσω τη νέα εμπειρία» δήλωσε ο Σαμ Αλτμαν, συνιδρυτής της OpenAI. Και πρόσθεσε: «Και νομίζω ότι είναι το πιο cool κομμάτι τεχνολογίας που θα έχει δει ποτέ ο κόσμος».
Σ’ ένα τέτοιο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, η κλασική αναζήτηση, όπως τη γνωρίσαμε μέσω της Google, ίσως τελικά περάσει στην ιστορία, συμπαρασύροντας τους μπλε συνδέσμους και τις SEO στρατηγικές. Και μαζί με αυτήν, ενδεχομένως, και την εποχή του smartphone, όπως τη βιώσαμε για δύο δεκαετίες. Το ερώτημα, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν είναι «αν θα συμβεί» αλλά «πότε θα συμβεί» και -κυρίως- ποιος θα επανακαθορίσει τα πράγματα, ανακατεύοντας την τράπουλα και κρατώντας για τον εαυτό του τα καλά χαρτιά: Η Google, η OpenAI ή κάποιος τρίτος παίκτης που ακόμη δεν έχει φανερωθεί και ο οποίος θα γίνει ο νέος ρυθμιστής της πληροφορίας και του… κέρδους κατ’ επέκταση, όπως επαναλάμβανε διαρκώς ο «Άρχοντας των Ψιθύρων» στο Game of Thrones.
