Ολοένα και περισσότεροι είναι οι νέοι στη Γερμανία που χρειάζονται άμεσα μια δουλειά, ένας στόχος, που μόνο εύκολος δεν αποδεικνύεται. Σύμφωνα με τη Faz, αυτό δεν οφείλεται μόνο στη μακροχρόνια οικονομική ύφεση της χώρας, ούτε στο γεγονός ότι ο αριθμός των ανέργων μόλις ξεπέρασε τα 3 εκατομμύρια για πρώτη φορά εδώ και 10 χρόνια. Μια ανάλυση της F.A.S. δείχνει ότι η δυσκολία αυτή έχει να κάνει επίσης με την εισαγωγή της Τεχνητής Νοημοσύνης στους εργασιακούς χώρους.
Το καλοκαίρι που μας πέρασε, περίπου ένας στους 12 ηλικίας 15 έως 25 ετών στη Γερμανία δεν είχε δουλειά, σύμφωνα με τη Γερμανική Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία, κυρίως νέοι άνδρες. Η ανεργία των νέων έχει αυξηθεί πολύ πιο έντονα τα τελευταία δύο χρόνια σε σύγκριση με τον υπόλοιπο γερμανικό πληθυσμό. Στις τελευταίες τάξεις του σχολείου και στα ανώτερα έτη των πανεπιστημίων, όλοι συζητούν πως περίμεναν ότι η είσοδός τους στην επαγγελματική ζωή θα ήταν πιο εύκολη. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορούν όλο και περισσότερα βίντεο από νέους, που αναφέρουν απελπισμένοι ότι αναζητούν μάταια εργασία. Δεν είναι λίγοι αυτοί, που έχουν σπουδάσει περιζήτητα στο παρελθόν αντικείμενα, όπως η μηχανική, και έχουν φοβερές επιδόσεις.
Για πολύ καιρό ήταν αβέβαιο το πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη θα επηρέαζε τις ευκαιρίες των νέων στην αγορά εργασίας. Άλλωστε, μπορεί να βοηθήσει τους άπειρους υπαλλήλους. Με απλά λόγια: Αν κάποιος είναι ήδη καλός στο γράψιμο, το να αφήσει το ChatGPT να γράφει τα email του, θα τον βοηθήσει ελάχιστα, σημειώνει η Faz. Αν όμως κάποιος δυσκολεύεται με αυτό το καθήκον, μπορεί να αναπληρώσει αυτό το μειονέκτημα. Αυτό θα μπορούσε ακόμη και να κάνει τη δουλειά πιο εύκολη για τους νέους χωρίς εμπειρία.
Από την άλλη πλευρά, το παράδειγμα δείχνει επίσης ότι η δουλειά των άπειρων είναι αυτή που μπορεί να γίνει πιο εύκολα με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Σε αυτή την περίπτωση, οι νέοι υπάλληλοι μπορεί να μην είναι πλέον απαραίτητοι, ενώ οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συνάδελφοι με την εμπειρία τους μπορούν να καθοδηγήσουν σωστά την Τεχνητή Νοημοσύνη. Έτσι, οι μεγαλύτεροι κάνουν περισσότερα από πριν και γίνονται ακόμα πιο πολύτιμοι για τις εταιρείες.
Τι δείχνουν οι μελέτες για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην αγορά εργασίας
Τις τελευταίες ημέρες, δύο νέες μελέτες από τις ΗΠΑ έδειξαν τι ακριβώς συνέβη. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία επικράτησαν, εις βάρος των νεότερων. Μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, για παράδειγμα, ανέλυσε τις μισθοδοσίες εκατομμυρίων Αμερικανών εργαζομένων. Το αποτέλεσμα ήταν ξεκάθαρο: Όσο περισσότερο ένας επαγγελματικός τομέας άλλαξε λόγω της Τεχνητής Νοημοσύνης, τόσο περισσότερο μειώθηκε ο αριθμός των νέων υπαλλήλων τα τελευταία τρία χρόνια. Στους μεγαλύτερους σε ηλικία δεν συνέβη τίποτα. Για παράδειγμα, ο αριθμός των εργαζομένων προγραμματιστών λογισμικού ηλικίας 22 έως 25 ετών μειώθηκε κατά 20% από την έναρξη του ChatGPT πριν από σχεδόν τρία χρόνια, ενώ ο αριθμός των μεγαλύτερων προγραμματιστών συνέχισε να αυξάνεται. Οι οικονομολόγοι βρήκαν παρόμοιες τάσεις στους υπαλλήλους εξυπηρέτησης πελατών και στο μάρκετινγκ, αλλά όχι σε επαγγέλματα όπως η φροντίδα υγείας και η εργασία σε αποθήκες, όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν βοηθά τόσο πολύ. Συνολικά, αυτό στις ΗΠΑ οδήγησε σε συνεχή αύξηση της συνολικής απασχόλησης, η οποία όμως παρέμεινε στάσιμη μεταξύ των νεαρών υπαλλήλων.
Την περασμένη εβδομάδα, η εταιρεία λογισμικού Salesforce απέλυσε 4.000 από τους 9.000 υπαλλήλους της στην εξυπηρέτηση πελατών, «επειδή χρειάζεται λιγότερα άτομα», όπως δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Marc Benioff. Ωστόσο, οι ειδικοί του κλάδου λένε επίσης ότι μερικές φορές η ευθύνη για τις μαζικές απολύσεις μετατίθεται στην τεχνητή νοημοσύνη, ενώ στην πραγματικότητα οι εταιρείες είχαν προσλάβει πολύ περισσότερα άτομα από όσα χρειαζόταν.
Μια συστηματική αξιολόγηση από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ δείχνει το αντίθετο: Οι επιπτώσεις της νέας τεχνολογίας δεν οδήγησαν σε ένα κύμα μαζικών απολύσεων. Αντιθέτως, οι εταιρείες στις ΗΠΑ προσλάμβαναν λιγότερους υπαλλήλους που ξεκινούν την καριέρα τους, κυρίως στον τομέα του χονδρικού και λιανικού εμπορίου. Οι οικονομολόγοι εξέτασαν πόσο πολύ οι μεμονωμένες εταιρείες προσπαθούσαν στην πραγματικότητα να χρησιμοποιήσουν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Για να το διαπιστώσουν, ανέλυσαν αν οι εταιρείες δημοσίευαν θέσεις εργασίας για τους αντίστοιχους ειδικούς. Και σε αυτή την περίπτωση, το ίδιο ισχύει: Οι εταιρείες που είναι προσανατολισμένες στην τεχνολογία απασχολούσαν όλο και περισσότερους μεγαλύτερους σε ηλικία υπαλλήλους, αλλά όλο και λιγότερους νέους.
Το παράδειγμα της Γερμανίας
Και τι γίνεται στη Γερμανία, όπου η εισαγωγή της Τεχνητής Νοημοσύνης στις εταιρείες προχωρά πιο αργά, αναρωτιέται η Faz. Στη Γερμανία, σπάνια μια εταιρεία ανακοινώνει ότι μειώνει θέσεις εργασίας γι’ αυτόν τον λόγο. Αλλά και στη Γερμανία είναι εμφανές ότι για τους νέους είναι πιο δύσκολα τα πράγματα σε ορισμένα επαγγέλματα, ειδικά σε αυτά στα οποία ο υπολογιστής έχει γίνει πολύ πιο ισχυρός τα τελευταία χρόνια.
Αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στην αγορά της επαγγελματικής κατάρτισης. Στην ανάπτυξη λογισμικού, ο αριθμός των θέσεων εκπαίδευσης μειώθηκε κατά σχεδόν ένα τρίτο τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ στα δικηγορικά γραφεία η πτώση ήταν ακόμα πιο απότομη. Οι θέσεις κατάρτισης στη φορολογική συμβουλευτική και στα γραμματειακά υποχώρησαν κατά σχεδόν ένα τέταρτο. Για τους υπαλλήλους τραπεζών, ο αριθμός των θέσεων κατάρτισης μειώνεται ούτως ή άλλως εδώ και χρόνια.
Στον τομέα της πληροφορικής, για πρώτη φορά μετά από τουλάχιστον δέκα χρόνια, υπάρχουν πολύ περισσότεροι αιτούντες από θέσεις κατάρτισης: Σε 100 θέσεις αντιστοιχούν τώρα σχεδόν 150 ενδιαφερόμενοι. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό για τη γερμανική αγορά επαγγελματικής κατάρτισης, ούτε καν τώρα. Ακόμα και σε πολλά επαγγέλματα της δοκιμαζόμενης βιομηχανίας, οι θέσεις κατάρτισης παραμένουν κενές, συνολικά στη Γερμανία αυτό το καλοκαίρι σε 100 θέσεις κατάρτισης αντιστοιχούν μόνο 90 ενδιαφερόμενοι.
Η F.A.S. ανέλυσε τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Εργασίας και διαπίστωσε: Υπάρχει μια μετρήσιμη σχέση μεταξύ των δυνατοτήτων χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης σε ένα επάγγελμα και της εξέλιξης των θέσεων κατάρτισης. Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις. Για τους μηχανικούς αυτοκινήτων υπάρχουν λιγότερες θέσεις κατάρτισης, παρόλο που η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν βοηθά πολύ εκεί. Αντίθετα, η τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθήσει πολύ στη δημόσια διοίκηση, ωστόσο ο αριθμός των θέσεων κατάρτισης δεν μειώνεται.
Ούτε οι απόφοιτοι πανεπιστημίων είναι απρόσβλητοι από αυτό το φαινόμενο. Στις ΗΠΑ, η μελέτη από το Στάνφορντ έδειξε ότι ακόμα και οι απόφοιτοι κορυφαίων πανεπιστημίων δέχθηκαν μειώσεις στις προσφορές εργασίας. Στη Γερμανία, τα δημόσια δεδομένα της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Εργασίας δεν είναι αρκετά λεπτομερή για να εξεταστούν οι απόφοιτοι πανεπιστημίων. Μια αξιολόγηση της πλατφόρμας εύρεσης εργασίας Indeed, ωστόσο, δείχνει ότι στον τομέα των χρηματοοικονομικών και της λογιστικής, οι προσφερόμενες θέσεις για αρχάριους μειώθηκαν κατά 60% τα τελευταία τρία χρόνια. Αντίθετα, η μείωση των θέσεων, που απευθύνονται σε υποψήφιους με επαγγελματική εμπειρία ήταν μόλις 27%. Και μεταξύ των μηχανικών λογισμικού, επλήγησαν περισσότερο οι αρχάριοι: Η μείωση εδώ είναι 77%, ενώ στις ανώτερες θέσεις είναι 63%.
«Η πίεση για αλλαγή στον κλάδο δεν ήταν ποτέ τόσο μεγάλη», λέει ο Harald Fortmann, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδιακής Ένωσης Γερμανών Συμβούλων Επιχειρήσεων (BDU) στη Faz. Ο προγραμματισμός προσωπικού των μεγάλων συμβουλευτικών εταιρειών λειτουργεί παραδοσιακά με την πρόσληψη πλήθους αποφοίτων, οι οποίοι συντάσσουν παρουσιάσεις PowerPoint, αναλύουν σύνολα δεδομένων και δημιουργούν προτάσεις για αποφάσεις. Από εκεί, η ομάδα ανεβαίνει κάθε χρόνο στην επόμενη βαθμίδα καριέρας, οι περισσότεροι τελικά απορρίπτονται, λίγοι καταφέρνουν να γίνουν εταίροι. «Αλλά αυτή η πυραμίδα στενεύει», λέει ο Fortmann. Αφενός, η πίεση αυξάνεται λόγω της δημογραφικής κατάστασης, δηλαδή υπάρχουν απλά λιγότεροι νέοι. Αλλά από την άλλη, είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη που εξοικονομεί πολύ χρόνο και εργατική δύναμη, ειδικά στα τυπικά καθήκοντα των αρχάριων. Ο Fortmann εκτιμά ότι από μια δεκάωρη εργάσιμη ημέρα ενός αρχάριου, θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν έως και οκτώ ώρες. «Είναι μια μεγάλη πρόκληση να επαναπροσδιοριστούν οι θέσεις εισόδου». Στο μέλλον, ακόμα και οι αρχάριοι θα πρέπει να αναλαμβάνουν περισσότερα στρατηγικά καθήκοντα. Ωστόσο, τους λείπει η εμπειρία στην επαφή με τους πελάτες. Επίσης, δεν μπορούν όλοι να χειριστούν με σιγουριά την Τεχνητή Νοημοσύνη. «Τα άτομα που κάνουν αίτηση δεν ταιριάζουν πλέον τόσο καλά με τις απαιτήσεις μας», λέει ο Fortmann.
Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα αυτή τη στιγμή: Οι επιθυμίες, οι προσδοκίες και οι γνώσεις των νέων δεν ταιριάζουν πλέον με τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των εταιρειών. Γενικά, οι ειδικοί της αγοράς εργασίας δεν αναμένουν ότι η Γερμανία θα αντιμετωπίσει μεγάλη ανεργία στους νέους τα επόμενα χρόνια, επειδή με τη γήρανση των «baby boomers», η χώρα πρόκειται να βιώσει το μεγαλύτερο κύμα συνταξιοδότησης στην ιστορία της τα επόμενα πέντε χρόνια. Στον τομέα της πληροφορικής, σύμφωνα με την ένωση του κλάδου Bitkom, πριν από δύο χρόνια υπήρχαν ακόμη 149.000 κενές θέσεις εργασίας, τώρα είναι ακόμα 109.000, παρόλο που η Τεχνητή Νοημοσύνη διευκολύνει τον προγραμματισμό και ο αριθμός των θέσεων κατάρτισης έχει μειωθεί.
Oι απαιτήσεις αλλάζουν. Τα επαγγέλματα με χειρωνακτική εργασία εξακολουθούν να έχουν ζήτηση, ενώ ορισμένες θέσεις γραφείου είναι πιο δύσκολο να αποκτηθούν για τους νέους. Το ότι σε αυτά τα επαγγέλματα οι απαιτήσεις από τους αποφοίτους αυξάνονται, το παρατηρεί, για παράδειγμα, ο Moritz ter Haar. Είναι ιδρυτής και διευθυντής της Capitalheads, μιας συμβουλευτικής εταιρείας προσωπικού που ειδικεύεται στην τοποθέτηση νέων ειδικών και ανήκει στην Kienbaum από το 2017. Αντί να προσλαμβάνουν κάποιον για να «μαθαίνει κάνοντας», οι εταιρείες αναζητούν όλο και περισσότερο υποψήφιους που είναι ήδη εξοικειωμένοι με τη νέα τεχνολογία, μπορούν να εργάζονται αναλυτικά ή να αναλαμβάνουν γρήγορα ευθύνες, λέει ο ter Haar. «Αυτό κάνει την είσοδο πολύ πιο δύσκολη για τους κλασικούς αποφοίτους». Για τους νέους αυτό είναι συχνά απογοητευτικό, καθώς δυσκολεύονται να εξελιχθούν. «Παρατηρούμε επίσης μια ισχυρότερη μετανάστευση στο εξωτερικό ή σε τομείς εκτός του αντικειμένου τους, όπου οι ευκαιρίες εισόδου είναι πιο εύκολες».
Στο τέλος, υπάρχουν κίνδυνοι ακόμα και για τις εταιρείες που αρχικά εξοικονομούν κόστος προσωπικού. «Μέσω της ΤΝ, ολόκληρες διαδρομές μάθησης εξαφανίζονται», λέει ο αντιπρόεδρος της BDU, Fortmann. Άλλωστε, ακόμα και με απλές δραστηριότητες, αποκτά κανείς δεξιότητες που είναι σημαντικές για την περαιτέρω καριέρα του. Εξάλλου, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πιο δύσκολο για τους αρχάριους να μάθουν, επειδή μέρη της εργασίας έχουν μεταφερθεί στο home office. Ο Fortmann προειδοποιεί για μια «ψηφιακή άνοια». Εάν σήμερα υπάρχουν λίγοι αρχάριοι, το επόμενο πρόβλημα θα ακολουθήσει σε λίγα χρόνια: Τότε θα λείπουν οι άνθρωποι στη μεσαία διοίκηση.
